میقات حج

صروره به کسی گفته می شود که حج به جا نیاورده باشد؛ نه برای خود و نه برای دیگری. درباره نایبی که قصد دارد برای منوب عنه حج به جا آورد، این بحث مطرح است که آیا شرط است نایب صروره نباشد یا چنین شرطی لازم نیست؟ در جایی که نایب مرد باشد، غالب فقهای شیعه صروره بودن وی را شرط لازم ندانسته اند؛ چه منوب عنه مرد باشد و چه زن. اما در جایی که نایب زن باشد، چهار قول از فقهای شیعه نقل شده:  1. عدم جواز   2. جواز مطلق   3. کراهت   4. تفصیل بین نیابت از مردِ وفات یافته و مرد زنده. ولی با بررسی و دقت بیشتر در احادیث موجود در باب نیابت، به دست می آید که قول به تفصیل، قول به حق است، لیکن نه تفصیل بین نیابت از مرد وفات یافته و مرد زنده، بلکه تفصیل بین اقربای زن صروره و غیر اقربای او؛ به این معنا که نیابت زن صروره از اقربای نزدیک خود (اعم از زن و مرد) جایز است ولی از غیر اقربایش منوط و مشروط به دو شرط است؛ یکی صروره نباشد و دیگری احکام فقهی حج را بداند.

بررسی مقدار مساحت حرم از نگاه روایات و فقهای امامیه، تبیین حدود حرم از منظر فقهای عامه و روایات این باب، پژوهش در مورد ورودی های مکه و مقدار فاصله میان اعلام حرم تا مکه، شناسایی اعلام و انصاب واقع شده در کوه ها، تپه ها و گردنه های اطراف مکه و بیان مقدار فاصله آ ن ها از یکدیگر، از مباحث این نوشته است. بحث از محدوه اعلام و انصاب حرم و فاصله آن ها تا مکه و مسجد الحرام، میان علمای اهل سنت، تقریباً از قرن نخست تا کنون ادامه داشته و کتاب ها در این مورد نگاشته شده که در خلال بحث به آن ها اشاره گردیده است. در مورد مقدار فاصله میان اعلام و انصابِ حرم تا مسجد الحرام و مکه،  اقوالی وجود دارد که به نظر ما،  نظریه حویطان که با نرم افزار پیشرفته (GPS) اندازه گیری کرده از دیگر اندازه ها دقیق تر و درست تر است.

جمال الدین وزیر اصفهانی معروف به «جواد»، از وزرای آل زنگی موصل، در نیمه سده ششم هجری است که در دوره وزارت خود، خدمات عمرانی فراوانی در حرمین شریفین از خود به جای گذاشت. در بخش اول این نوشتار، زندگی نامه اجمالیِ وی بیان گشته و ویژگی ها و  ابعاد برجسته سیرت وی؛ از جمله خدم ات اجتماعی او و م دح و ستایش وی از سوی شاعران معاصرش بررسی و به احوال فرزندش جلال الدین علی نیز اشاره شده است. همچنین در این بخش جزئیات انتقال جنازه جواد اصفهانی از موصل به حرمین و به خاک سپاری وی در مقبره اش در مدینه منوره به تفصیل بیان شده است. در بخش دوم مقاله نیز با استناد به منابع معتبر تاریخی، اقدامات عمرانی وی در دو شهر مکه و مدینه و نیز منا و عرفات تشریح گشته است تا بدین ترتیب نقش وی در بازسازی حرمین شریفین، به عنوان یکی از شخصیت های ایرانی صاحب منصب، تبیین و واکاوی شود.

ظهور اسلام در شرق و جنوب شرق آسیا، نقطه عطف بسیار روشنی در تاریخ سیاسی، فرهنگی و اقتصادی منطقه پدید آورد. تحولات رخ داده در این منطقه، به وضوح در زندگی و فعالیت روزمرّه، به خصوص در مورد مسافرت و حمل و نقل زمینی و دریایی این مناطق انعکاس یافت، مسافرتی که تحت تأثیر شدید پیدایش و ظهور یک سفر جدید به نام «سفر حج» شناخته می شد و درآن مناطق به عنوان مبدأ یا مقصد سفرها مورد توجه قرار می گرفت. در دهه های ابتدایی ورود اسلام و تشیع به مناطق شرق و جنوب شرق آسیا، این مسیر ها صرفاً جهت بازرگانی و تجارت مورد استفاده قرار می گرفت، اما بعداً با توجه به شاخصه عامل انسانی، به یکی از مهمترین مسیرهای حج در تاریخ تبدیل شدند. این مقاله می کوشد  آنچه در خصوص این موضوع موجود است را جمع آوری نموده و یک تصویر جامع از وضعیت تاریخی و جغرافیایی این مسیرها، که به عنوان راههای آسیایی حج شناخته می شود، ارائه نماید. این تحقیق همچنین تلاش می کند تا روابط این مناطق با کشورهای عربی در عصر قبل از اسلام و همچنین مسیرهای زمینی و دریایی حج که مانند پرتویی به جلوه های تمدنی راههای این مناطق تابیده را مورد کاوش قرار دهد.

در گزارش سفری که بدان پرداخته ایم، اشاره به زمان نشده و تاریخ نگارش آن، روشن نیست، جز یک مورد تاریخی که آن هم مربوط به نامه ای است با تاریخ سپتامبر ۱۹۱۴ میلادی بنابر این، می توان از روی آن تاریخ، محدوده تاریخی این سفر را معین کرد که دوره پس از عصر ناصری است؛ زمانی که پدیده ای به نام گذرنامه و برگه عبور رایج شد.نویسنده گزارش که یک مأمور عالی رتبه دولتی است و انتقاداتی به مسائل طول راه دارد، مطالب خود را با «فصل اول» و با عنوان «پیش آمدهای راه و معاملات لنج و غیر با حاجی» آغاز می کند و البته گزارشش را بی آنکه فصل دومی در کار باشد، به پایان می برد. «تخلف های دایره لنج از قرار داد ها» و «وضع قرانتین طور سینا» از بخش های مهم این گزارش است.

زیارت حرم و قبور اولیای الهی، به ویژه پیامبر رحمت9 ، از مهم ترین راههای رسیدن به قرب الهی است و این مسأله در همه دوره های تاریخ مورد توجه بزرگان، عالمان و عموم مسلمانان بوده است، لیکن در قرن هفتم و با ظهور ابن تیمیه، اندیشه های انحرافی او بلای جان ملت های مسلمان شد و با ظهور محمد بن عبدالوهاب در قرن دوازدهم، این انحراف تکمیل گردید. باور به حرمت مسافرت به قصد زیارت پیامبر9  و اعتقاد به انقطاع حیات برزخی،  از خطاها و انحرافات برجسته ای است که وهابیون در رواج آن کوشیده اند. در این میان، علاوه بر عالمان شیعه، که با نگارش کتاب و رساله و ایراد سخنرانی، در برابر این انحراف ایستاده اند، عالمان اهل سنت نیز از این قاعده مستثنا نبوده و با نگارش کتاب و رساله، بر اهمیت و ارزش زیارت پیامبر تأکید کرده اند.  گرچه نخستین تک نگاری پیرامون زیارت از سوی عالمان اهل سنت، مربوط به قرن چهارم هجری است اما عمده آنها از قرن هفتم به بعد سامان یافت و این حاکی است که از دیرباز این موضوع در نظر آنان دارای اهمیت بوده است.

حدیث غدیر، در نگاه پیامبرخدا9 ،  صحابه و علما دارای اهمیتی ویژه است. به گونه ای که شمار راویانش از میان صحابه، از صد و بیست صحابی فراتر است. پیامبر9  این حدیث را با بانگ بلند و رسا در جمع انبوهی از مسلمانان به گوش آنان رسانده اند؛ جمعیتی که بی شک در عصر نبوّت، گسترده ترین اجتماع اسلامی قلمداد می شده است.اما با این وجود، کسانی چون ابن حزم ظاهری و ابن تیمیه در صحت آن تردید نموده، حتی کوشیده اند صحّتش را تضعیف کنند. از همین رو، رویکرد این نوشته در بررسی حدیث غدیر، از رهگذر نکات زیر است:    نقل سخن ابن حزم و ابن تیمیه در تضعیف حدیث غدیر.    ارائه دلایل خِرَدپسند در اثبات صحت حدیث غدیر.    معرفی راویان حدیث.    تصریح علمای اهل سنت بر طرقِ متعددِ نقلِ حدیث.    دلالت های حدیث غدیر بر امامتِ مطلق حضرت علی (ع)   پاس خ به شبهه دهلوی و تفتازانی مبنی بر این که واژه «مولی» در معنای «أولی [=سزاوارتر]» به کار نمی رود و... .