مطالعات بیداری اسلامی

ایران و فلسطین دو کشوری هستند که جنگ را تجربه کرده و شاعرانِ این دو سرزمین در مورد ادبیات پایداری و مقاومت شعرهایی سروده اند که سلمان هراتی شاعر ایرانی و ابراهیم المقادمه شاعر فلسطینی از جمله این شعرا هستند. این نوشتار با شیوه تطبیقی به تحلیل و توصیف سروده های این دو شاعر در این زمینه می پردازد؛ هردوشاعر، عاشق وطن خویش بوده و به آن عشقی الهی و معنوی داشته اند. شهدا را گرامی و جاودانه معرفی کرده و البته خودشان هم، شهادت آرزوی قلبیشان بوده است. آنها تعدادی از سروده های خود را به شهدای خاصی اختصاص داده و به ظلم و ناهنجاری اعتراض کرده اند. این دو شاعر، از دشمنان، با بیانی نمادین سخن گفته اند و المقادمه دشمن را به تحدی طلبیده و تهدید و تحقیر کرده است. سلمان و المقادمه، در مورد رزمندگان شعر سروده اند و امید خود را در مورد به ثمر نشستن جهاد و مقاومت منعکس و ناامیدی را تقبیح کرده اند.

قرآن کتابی هدایتگر و بهترین مرجع برای دستیابی و سعادت است، کتابی است که برای هر مسأله ای پاسخی روشن و کامل دارد. یکی از ویژگی های برجسته هدایتی- تربیتی قرآن بیداری بخشی و ارائه راهکارهای مناسب برای تمامی زمان ها است. نزول قرآن در دوران تاریک جهالت و بیدادگری، پیام بیداری و پیامبر، رسول بیداری بود. واکاوی کلید واژه ذکر و نیز مفاهیم قصص و امثال قرآن و بسیاری از آیاتی که در مورد روز حسابگری نازل شده است روشنگر فرازهای بیدارگری در قرآن است. بررسی جامعه شناختی ملت های مسلمان در اوج بیدادگری نشان می دهد که قرآن تنها نسخه نجاتبخشی بوده است که بدان تمسک جسته اند. قرن 14 در سده های اخیر از قرن هایی است که بازگشت به قرآن و اقبال به نگارش آثار قرآن پژوهی با تأکید بر بیداربخشی مسلمانان به اوج خود رسیده است. این مقاله در نظر دارد با اشاره به مهمترین فرازهای بیدارگری در قرآن و نیز گذاری بر مهمترین آثار و صاحبان قرآن پژوهی به جایگاه قرآن به عنوان تنها مرجع بیدارگری در هر عصری تأکید ورزد.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، نقطه عطف تاریخی و سرآغاز دوران جدیدی از حیات حکومت اسلامی در تاریخ جهان اسلام به شمار می رود. یکی از بارزه های این تحول شگرف ، احیاء مفاهیم ناب الهی- انسانی در چارچوب آموزه های دین مبین اسلام می باشد؛ اما این احیاگری که به نوعی نشات گرفته از مطالبات مردمی بشمار می رود ،محدود به تنگناهای زمانی/ مکانی جامعه ایرانی نمانده و به علت غنای محتوایی /معنایی خود، در چارچوبه های جغرافیایی/ زمانی دیگر نیز بازتاب پیدا نموده است. یکی از قالب های نظری که از قدرت تبیینی مناسبی جهت نحوه تاثیر گذاری و بازتاب وجوه ممتازه ارزشی انقلاب ایران بر سایر جنبش های اسلامی/مردمی کشورهای دیگر در مقاطع زمانی مختلف می باشد ، نظریه سازه انگاری و مفهوم اشاعه آن است. نوشتار حاضر تلاش نموده تا با رویکردی توصیفی تحلیلی و با استمداد از مفاهیم و مفروضه های موجود در نظریه سازه انگاری، به تحلیل جایگاه سیاست منطق اشاعه در تاثیرپذیری جنبش های بیداری اسلامی از انقلاب اسلامی ایران بپردازد. در واقع آنچه نوشتار حاضر بر مبنای مفهوم اشاعه معتقد به آن است، تاثیرپذیری جنبش های بیداری اسلامی از مفاهیم، ارزش ها و هنجارهای انقلابی و اسلامی ایران به صورت خودجوش و به مثابه الگویی از حکومت دینی اسلامی بوده است.

مکتب حاج قاسم ضرورت امروز کشور است و از آن می توان به عنوان الگوی عملی بخش های مدیریتی و اجرایی کشور بهره برد. هدف مقاله بررسی مکتب شهید حاج قاسم سلیمانی در دفاع از حریم اهل بیت(ع) است.سئوال اصلی پژوهش حاضر را اینگونه می توان مطرح کرد،که مکتب شهید حاج قاسم سلیمانی از چه ویژگی های برخوردار است که آن را به یک مکتب و الگوی عملی مطلوب در بخش های مدیریتی و اجرایی کشوربلکه جهان اسلام تبدیل کرده است؟روش تحقیق توصیفی-تحلیلی است و در جمع آوری اطلاعت از شیوه کتابخانه ای وفیش برداری از کتاب ها و مقالات و سایت های اینترنتی استفاده شده است. یافته های پژوهش حاکی از آن است که مکتب حاج قاسم از منش و رفتار سرداری می گوید که نمونه یک انسان مومن عاشق است ،سرداری که خالصانه عاشق شهادت و ولایت بود ، خود را سرباز ولایت می دانست و تمام زندگی اش را وقف خدا و خدمت به مردم کرده بود . نتیجه آنکه، شهید سپهبد قاسم سلیمانی امروز فقط یک فرمانده نیست که یک اسطوره بزرگ است؛ اسطوره مقاومت در برابر ظلم و ظالم، اسوه اخلاص و کار بی منت برای خدا، سرمشق تلاش، ساده زیستی، شجاعت، مجاهدت و خدمتگزاری به مردم و قهرمان مبارزه در راه آرمان، بی آنکه از «غیر خدا» ترسی داشته باشد.

وحدت اسلامی یکی از مسائل بسیار مهم و در عین حال حساسی است که بالاخص در جهان اسلام حائز اهمیت است. با توجه به این که طرح یک موضوع، قبل از هرچیز نیازمند شفاف سازی درباره معناشناسی موضوع و بیان گستره ی آن است، این پژوهش در صدد است تا با روش اسنادی- کتابخانه ای و با پیمایش مراحل سه گانه توصیف، تحلیل و تبیین، واژه وحدت در قرآن کریم را مورد واکاوی قرار داده و از سوی دیگر، به دلیل تاثیرات متقابلی که بین وحدت و بیداری اسلامی وجود دارد، به کشف رابطه معناشناختی بین آن دو نیز بپردازد. بنابراین ضمن بازشناسی معنای لغوی و اصطلاحی واژه وحدت، ارتباط مفهومی این واژه با واژگان هم نشین و جانشین و ارتباط سازمان یافته آن ها مورد تحلیل قرار گرفته، و سپس با استفاده از قاعده سیاق و دقت در مقتضیات آیات، چگونگی کاربرد واژه وحدت در سراسر قرآن کریم تبیین گردیده است. یکی از نتایج مهم این بررسیِ توصیفی، آشکار شدن پیوند معناییِ عمیقِ وحدت با سایر واژگان هم حوزه در قرآن و بالاخص با بیداری اسلامی در عصر حاضر است.

بیداری اسلامی همراه با آگاهی جوامع اسلامی نسبت به حقوق سیاسی خود در عصر حاضر، منطقه خاورمیانه را دچار افت وخیزهای بسیاری نمود اما سطح پایین توسعه یافتگی سیاسی کشورهای اسلامی که در دودهه اخیر همواره درگیر پدیده شوم تروریسم بوده اند، تأثیر فراوانی در بروز خشونت های سیاسی داشته و فعالیت های تروریستی را به گزینه ای جذاب برای افراد آن جامعه تبدیل می سازد. هدف اصلی پژوهش حاضر پاسخ به این پرسش می باشد که تروریسم به عنوان یکی از مهمترین مؤلفه های توسعه نیافتگی سیاسی چه نقشی رد روند بیداری اسلامی کشورهای مسلمان منطقه خاورمیانه ایفا می نماید؟ مقاله حاضر به لحاظ روش، توصیفی-تحلیلی می باشد و براساس الگوی نظریات اندیشمندانی چون: ساموئل هانتنگتون و لوسین پای به عنوان دو اندیشمند مطرح در بحث توسعه کشورها به صورت ترکیبی به عنوان چارچوب نظری بهره گرفته شده است. یافته های این پژوهش حاکی از آن است که ساختار متنوع و متکثر قومی، مذهبی و موزائیکی بودن این جوامع و انجام دولت ملت سازی ناقص و مصنوعی از عوامل مهم و تأثیرگذار در شکل گیری و تکوین پدیده تروریسم بوده و تروریسم نیز با ایجاد چالش ها و موانع زیرساختی تأثیرگذار، فرآیند بیداری اسلامی و توسعه سیاسی در کشورهای مسلمان منطقه خاورمیانه را دچار مشکلات عدیده ای می نمایند.