۱.
یکی از مهم ترین نظریه های جدید که تا حدودی قابلیت توضیح دهندگی خیزش اخیر اعراب را دارد نظریه جنبش های اجتماعی معاصر است. با توجه به تحولات اخیر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و نیز ویژگی های متمایزکننده آن با تحولات و جنبش های قرون اخیر، هدف پژوهش حاضر آسیب شناسی تحولات بحرین با روشی توصیفی و تحلیلی و بررسی این جنبش در قالب تئوری جنبش های اجتماعی نوین می باشد. این مقاله با طرح این سؤال که چرا علی رغم تشابه تحولات موجود در بحرین با تحولات رخ داده در کشورهایی مانند مصر و تونس، جنبش ادامه دار مردم این کشور که از فوریه 2011 شروع شد، علی رغم برخی دستاوردها به سقوط حکومت منجر نشد و تا حدودی نیز سرکوب گردید؟ همچنین این مقاله فرضیه اصلی خود را بدین گونه قرار داده است که، «با توجه به نظریه جنبش های اجتماعی نوین، این جنبش به دلایلی همچون: تناقض حمایت رسانه ای، سرکوب خارجی و ضعف جامعه مدنی، به نتیجه نرسیده و به سرنوشت مشابه در سایر کشورهای درگیر تحولات اخیر منتج نشده است» یافته های پژوهش نیز حاکی از آن است که قیام مردمی در بحرین به دلیل موانع داخلی و خارجی که در مقاله ذکر خواهد شد به مشابه آنچه در تونس و مصر اتفاق افتاده منتج نشد.
۲.
خیزش های مردمی در کشورهای خاورمیانه عربی و شمال آفریقا دگرگونی ها و تحولات جدیدی را به وجود آورده است. درواقع تاریخ جدید عربی در سایه جهانی شدن و فن آوری های نوین ارتباطی رقم خورده است. به تبع، انقلاب های جوانان عرب؛ ادبیات جدیدی را در روابط بین الملل و مطالعه انقلاب های مجازی و پست مدرن به وجود می آوردکه خود گویای این نکته خواهد بود که جریان اصلی روابط بین الملل توان پاسخ گویی به تحولات نوظهور در نظام بین الملل را ندارند. لذا این مقاله در چارچوب روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به داده های اسنادی مدعی است که چارچوب تحلیلی سازه انگاری با نگاه به عوامل جامعه شناختی، هنجاری، هویت، فرهنگ و تأکید بر نقش گفتمان ها و ایده های فرهنگی همچون مردم سالاری، اسلام و قومیت در خاورمیانه و جهان زمینه مناسبی را برای تحلیل تحولات کشورهای عربی فراهم می کند. بریا این منظور، ضمن بررسی تطورات تاریخی پارادایم ها و نظریه های روابط بین الملل، چارچوب تحلیل سازه انگاری تبیین می شود و در ادامه گزاره های مهم سازه انگاری، از جمله: جایگاه و اهمیت ساختارهای هنجاری، فکری و غیرمادی همانند ساختارهای مادی؛ اثر و نقش هویت ها در تکوین منافع و رفتار بازیگران و رابطه متقابل ساختار و کارگزار در ارتباط با تحولات سیاسی و اجتماعی اخیر کشورهای عربی مورد بررسی قرار می گیرد.
۳.
یافته های پژوهش حاضر نشان می دهد درگیری ها و ناآرامی ها در سوریه معلول رقابت بازیگران فرامنطقه ای، منطقه ای و رقابت های ژئوپلتیکی آن ها برای کنترل بیداری اسلامی، محور مقاومت و مهار اوراسیاگرایان می باشد و سوریه به خاطر نقش و جایگاه محوری که در محور مقاومت و ائتلاف اوراسیاگرایان دارد از جمله همجواری با سواحل راهبردی شرق دریای مدیترانه و همسایگی با مقاومت حزب الله و فلسطین اشغالی و عمق راهبردی جمهوری اسلامی ایران در مناسبات و معادلات منطقه ای و بین المللی نقش راهبردی ایفا می کند. این جایگاه و مناسبات بین المللی نقش مهمی در تحولات عراق و سوریه بازی می کند. با شروع بحران سیاسی در سوریه و بیداری اسلامی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای نظیر ناتو و عربستان و آمریکا براساس منافع و علایق خود جهت گیری های مختلفی را در رابطهبا کشور سوریه و بحرین و مصر و سایر کشورهای درگیر بیداری اسلامی اتخاذ نمودند. ناتو، آمریکا و عربستان به دنبال تضعیف و نابودی محور مقاومت، تجزیه خاورمیانه و درگیری های فرقه ای و تسلط بر منابع نفت منطقه و جلوگیری از ترویج انقلاب اسلامی و مهار بیداری اسلامی و نیز تأمین امنیت رژیم صهیونیستی می باشند. فصل مشترک انگیزه بازیگران فوق مهار ایران اسلامی است. این مقاله در پی آن است به بررسی نقش و انگیزه های مهم بازیگران بین المللی که خواهان سلطه بر خاورمیانه و حفظ رژیم های مستبد بحرین و عربستان هستند بپردازد. براین اساس پرسش اصلی این مقاله این است که نقش و انگیزه های مهم بازیگران بین المللی معارض با نظام سوریه چیست؟
۴.
با شروع قرن بیستم و در تقابل با تمدن غرب، نخبگان جامعه ی اسلامی با رویکردی جدی به مسائل روز نگریسته و تلاش کردند تا مفهوم بیداری اسلامی را در نزد ملل مسلمان زنده نمایند. در این میان، امام خمینی با اهتمام به این مفهوم و در راستای رسیدن به مرحله ی تمدن اسلامی، به تبیین اندیشه های خود برای جهانیان پرداختند. در جهان اسلام نیز اندیشمندان، ادیان و سیاستمدارانی وجود داشته و دارند که تمام تلاش خود را مصروف پوشاندن جامه ی عمل بر این اندیشه ها نمودند. مصطفی جمال الدین(شاعر و مبارز مسلمان عراقی) یکی از این افراد بود که به علت نزدیکی افکارش به امام خمینی، از ایشان تأثیر پذیرفت. در این پژوهش، نگارنده به دنبال یافتن پاسخ این سؤال است که اندیشه های بیداری اسلامی امام خمینی، چگونه بر تفکرات جمال الدین و اشعار او تأثیر گذاشته است؟ وی بازخورد این اندیشه ها و تأثیرپذیری اش را از حضرت امام به خوبی در قصیده ی (معلم الامه) نشان می دهد. او معتقد است که امام، با توانایی بالایی که از علمای مکتب اسلام، به ویژه شیخ مفید به دست آورده با غرب و شرق مبارزه نموده و پیام انقلاب اسلامی را به تمامی کشورهای مسلمان می رساند و از این رو، حتی رحلت ایشان نیز حاوی پیامی در جهت بیدار ساختن امت اسلامی است.
۵.
گفتمان بیداری اسلام سیاسی، رقیب قدرتمند و مؤثر گفتمان لیبرالیسم سکولار است. این گفتمان با بهره از مبانی اصیل اسلامی، خیزش و جنبش اسلامی علیه تمامیت غرب سکولار را موجب شده و داعیه دار پارادایم جدید و نظمی نوین، مبتنی بر الگوی اسلام اصیل نبوی و علوی است. مقاله حاضر در پی راهکاوی و بازشناسی اصول و مبانی بیداری اسلام سیاسی در نظر و عمل بنیان گذار نظام نوین سیاسی مبتنی بر اسلامسیاسی (امام خمینیره) می باشد. پژوهنده بر این باور است که با توجه به سیره نظری و عملی امام خمینی(ره)، گفتمان بیداری اسلام سیاسی متشکل از سه دال مهم ""ایدئولوژی، رهبری و مردم"" بوده که حول دال مرکزی ""حکومت ولایی"" مفصل بندی شده اند. این گفتمان دال های پراکنده بحرانی شده گفتمان لیبرالیسم را به چالش کشیده و موج جدیدی از بیداری را در حیات سیاسی -اجتماعی عصر کنونی، پدید آورده است.
۶.
امروزه بیداری اسلامی به عنوان یک پدیده و اتفاق مهم در دنیای معاصر به خصوص جهان اسلام شناخته می شود. درحال حاضر مسلمانان با بازشناسی هویت اسلامی خودخواهان حاکمیت ارزش های اسلامی بر جوامعشان هستند. بیداری اسلامی با شاخصه هایی نظیر استکبارستیزی امروزه توجه همه ی جهانیان را به خود جلب کرده است. مقام معظم رهبری که به طور دقیق در حال رصد روند بیداری ملت ها و مسلمانان هستند در تلاش اند که این بیداری مسلمانان به سرمقصد نهایی خود برسد و توسط زورگویان و مستکبران مننحرف نشود. ایشان با توصیه ها و سفارش های خود در پی این هستند که در ابتدا شناخت دقیقی از این بیداری اسلامی و ماهیت آن ارائه دهند و در مرحله ی بعد با ترسیم افق و چشم انداز مطلوب این بیداری راه رسیدن به آن و موانعی که دشمن ایجاد می کند را مشخص کنند. سؤال اصلی این پژوهش این است که نقشه و الگوی جامعه بیداری اسلامی از نظر مقام معظم رهبری چیست؟ بدین منظور در این پژوهش با توجه به استراتژی پژوهشی «داده بنیاد» و تجزیه و تحلیل داده های گردآوری شده که بیانات مقام معظم رهبری درباره بیداری اسلامی می باشد، سعی شده است یک مدل مفهومی و یک نقشه ی راه برای بیداری اسلامی استخراج شود نقشه ی راه، مبتنی بر شناحت وضعیت موجود و ماهیت بیداری اسلامی، چشم انداز و اهداف بیداری اسلامی در وضعیت مطلوب و راه رسیدن از وضعیت موجود به مطلوب می باشد که شامل شناخت وظایف، شناخت دشمن، رفع موانع و... می باشد.
