سیاست نامه علم و فناوری

«برساختگی اجتماعی فناوری » عنوان نگرشی است که گرچه در حوزه مطالعاتی علم و فناوری مطرح شده، بازتاب چشمگیری در حوزه فلسفه فناوری داشته است. این نظریه، که مدعی تأثیر چشمگیر جامعه در ساخت فناوری است، در راستای نگرش جامعه شناسانه به علم و اعتقاد به برساختگی اجتماعی آن مطرح شده است. پینچ و بایکر، دو مبدع و مدافع اصلی نگرش «باف » (مخفف برساختگی اجتماعی فناوری)، درصدد برآمدند که سه مفهوم «گروه های اجتماعی مرتبط»، «پایان یافتگی» و «انعطاف پذیری تفسیری» را، که در جامعه شناسی علم به کاررفته، در جامعه شناسی فناوری (خصوصاً مصنوع فنی) به کار گیرند. در این نوشتار به تبیین مدعای باورمندان به باف، انتقادات گوناگون وارد بر آن و نیز پاسخ حامیان باف به برخی از این انتقادات خواهیم پرداخت.

در این مقاله، هدف آن است که ماهیت تکنولوژیکی شبکه هوشمند برق رسانی واکاوی و علل کاربست آن تبیین شود. بدین منظور، ابتدا شبکه سنتی و هوشمند برق رسانی و تفاوت های آن دو به اختصار شرح داده می شود. سپس، برای درک تحولات تاریخی تکنولوژی و به دست آوردن مبنایی برای تحلیل تحول شبکه برق از سنتی به هوشمند، برخی از مهم ترین نظریات مطرح شده درباره تغییر و تحول تکنولوژیکی به اختصار مرور می شوند. هدف از بررسی این نظریات به دست آوردن چارچوبی برای تبیین ماهیت تکنولوژیکی شبکه هوشمند برق رسانی است تا بتوان ضرورتِ گذار از شبکه سنتی به شبکه هوشمند برق رسانی را توضیح داد. با آگاهی از این ماهیت و بررسی نظریات مرتبط با تحولات تکنولوژیکی، درنهایت نتیجه گیری می شود که مفهوم بیرون زدگی وارونه در توضیحِ گذار تکنولوژیکی شبکه برق رسانی از سنتی به هوشمند توانایی بالایی دارد. درواقع، شبکه هوشمند برق رسانی پاسخی تکنولوژیکی به فقدان زیرساخت های فنی برای کاربرد گسترده و انبوه تکنولوژی های جدید مانند تولید برق از انرژی های تجدیدپذیر و خودروهای برقی است. همچنین، در ادامه ایجاد و توسعه شبکه هوشمند برق رسانی از دیدگاه اقتصاد سیاسی و زمینه سازی برای ایجاد فضاهای جدید به منظور انباشت سرمایه تشریح می شود.

امروزه تفکر راهبردی برگی برنده در عرصه های گوناگون اقتصادی و اجتماعی شناخته شده و تأکید فراوانی می شود بر اینکه کارکنان برای کارآمدشدن باید به ابزار مهمی به نام تفکر راهبردی اثربخش مجهز شوند تا یادگیری سازمانی افزایش و سرمایه فکری همراه با آن توسعه یابد. این پژوهش با هدف بررسی تأثیر تفکر راهبردی اثربخش در یادگیری سازمانی و سرمایه فکری کارکنان تدوین شده است. روش پژوهش توصیفی  پیمایشی است و داده ها به روش مطالعات کتابخانه ای، برای مروری بر پیشینه تحقیق، و پژوهش های میدانی با استفاده از سه پرسش نامه استاندارد گردآوری و با نرم افزار  Spss 22 تحلیل شده اند. نمونه گیری به شیوه سرشماری بوده و جامعه آماری آن 86 نفر در نظر گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که تفکر راهبردی در سرمایه فکری کارکنان تأثیر مثبت و معنی داری دارد، اما در یادگیری سازمانی فاقد این تأثیر است. پس مدیران با عمل به تفکر راهبردی اثربخش و شاخص های پنج گانه آن می توانند توانایی و مهارت تفکر راهبردی خود را تقویت کنند و به توسعه سرمایه فکری کارکنان در سازمان کمک کنند.

در شهر نشینی امروزی، به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در بخش های گوناگون به منظور افزایش بهره وری و ارتقای خدمات رسانی ضروری است و مهم ترین نتیجه آن افزایش رضایت مردم خواهد بود، به شرطی که دولت الکترونیک صحیح و با موفقیت انتظام داده شود. با وجود تصویب و اجرای برنامه های متعدد طی سال های گذشته در ایران، دولت الکترونیک توفیق چندانی نیافته است. از این رو، در این پژوهش کوشش شده است موانع موفقیت کامل برنامه توسعه دولت الکترونیک از دید مسئولان دولتی و شهروندان بررسی و راهکارهایی برای تحقق موفقیت آمیز آن ارائه شود. با توجه به ماهیت سؤالات پژوهش، روش پژوهش کیفی است و برای جمع آوری و تجزیه و تحلیل داده ها مطالعات عمیقی انجام گرفته است. جامعه آماری تحقیق شامل مسئولان دستگاه های دولتی مرتبط با دولت الکترونیک و دفاتر ارائه دهنده خدمات الکترونیکی و شهروندان در استان هرمزگان است. برای جمع آوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختارمند استفاده شده و داده های حاصل از مصاحبه با روش هفت مرحله ای کلایزی و با استفاده از نرم افزار MAX QDA تجزیه وتحلیل گردیده است. نتایج یافت شده نشان می دهد که موانع شناسایی شده از دید مسئولان به ترتیب فراوانی در پنج دسته قرار می گیرند: موانع انسانی، فنی-ساختاری، سیاسی-قانونی، اقتصادی و فرهنگی. موانع شناسایی شده از دید شهروندان نیز به ترتیب فراوانی در چهار دسته طبقه بندی می شوند: موانع انسانی، فنی-ساختاری، اقتصادی و فرهنگی. سرانجام، راهکارهایی در این زمینه ارائه می شود.

کسب وکار الکترونیک از پیامدهای مهم انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات است که در دهه گذشته رشد چشمگیری داشته است. با گسترش روزافزون حوزه کار تجارت الکترونیک، سرعت و کیفیت ارائه خدمات به مشتریان نیز افزایش یافته و سبب شده شرکت ها، برای اطمینان از دقت در تحویل کالاها و به موقع بودن آن، کنترل بیشتری بر مؤلفه های کیفیت داشته باشند تا بتوانند پاسخگوی نیازهای فزاینده مشتریان باشند و رضایت آنان را جلب کنند. به کارگیری کسب و کار الکترونیکی در فعالیت های تجاری نیازمند توجه به عوامل درون زا و برون زای تأثیرگذار در آن است. بنابراین، برای پی ریزی نظام ارزیابی مؤثر و هدفمند، لازم است عملکرد شبکه لجستیک در کسب وکار الکترونیکی ارزیابی شود. تحلیل پوششی داده ها یکی از روش های قدرتمند مدیریتی است که ابزاری در اختیار مدیران قرار می دهد تا بتوانند عملکرد شرکت خود را در مقایسه با سایر رقبا محک بزنند و برای آینده ای بهتر تصمیم گیری کنند. در این پژوهش روش جدیدی برای ارزیابی همکاری شبکه لجستیک در کسب وکار الکترونیکی ارائه می شود که در آن از شیوه تحلیل پوششی داده های فازی (DEA) استفاده شده است. پس از معرفی دو مدل خوش بینانه و بدبینانه، هر دو مدل حل شده اند. در پایان، به کارگیری مدل با مثال عددی نشان داده شده و حساسیت پارامترهای ورودی و خروجی نیز تحلیل شده است.

یکی از مسائل مهم در نظام آموزش عالی اشتغال هم زمان با تحصیل دانشجویان دکتری در خارج از دانشگاه است. در این خصوص، برنامه هایی در قالب حمایت از فعالیت تمام وقت دانشجویان دکتری با هدف تأمین هزینه های معیشتی آنان اجرا می شود. در این مقاله، آمار و زمینه ها و مطالعات تطبیقی برنامه های حمایتی برای تأمین هزینه های معیشتی دانشجویان دکتری بررسی شده است؛ برنامه هایی که هدف از آن جلوگیری از اشتغال دانشجویان دکتری به کارهای نامرتبط در خارج از دانشگاه و افزایش حضور و فعالیت های پژوهشی تمام وقت آنان در دانشگاه است. این پژوهش از نظر نوع و کاربرد و شیوه گردآوری و تحلیل داده ها توصیفی است. مطالعه تطبیقی در کشورهای منتخب انجام شده و تأثیر سیاست های حمایت مالی از دانشجویان دکتری در ارتقای بهره وری آنان بررسی شده است. همچنین، با بررسی سیاست ها و قوانین مصوب در شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت عتف (علوم، تحقیقات و فناوری)، وزارت بهداشت و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و نحوه اجرایی سازی آن ها، تصویر دقیقی از قوانین به دست آمده است. بررسی ها نشان می دهد که حمایت های مالی از دانشجویان دکتری، از طریق افزایش حضور آنان در مراکز پژوهشی وکاهش اشتغال در کارهای غیرمرتبط، سبب افزایش بهره وری آن ها در دوران تحصیل می شود.

در پژوهش حاضر به تحلیل ارتباط بین هزینه های تحقیق و توسعه به منزله سهمی از تولید ناخالص داخلی و بهره وری نیروی کار در کشورهای پیشرو از حیث جغرافیای اقتصادی می پردازیم. شواهد تجربی نشان می دهد که در بازه زمانی مورد مطالعه، بین هزینه های تحقیق و توسعه بخش دولتی و خصوصی ارتباطی مثبت و قوی وجود دارد. علاوه براین، هر گاه هزینه های تحقیق و توسعه بخش کسب وکار از هزینه های تحقیق و توسعه دولتی بیشتر شود، با ثابت ماندن بقیه عوامل، بهره وری نیروی کار به سمت افزایش میل می کند (بهینه سازی اقتصادی). به طور کلی اثر اصطکاک (رکود) در افزایش بهره وری نیروی کار عموماً در کشورهایی مشاهده می شود که شدت تحقیق و توسعه عمدتاً وابسته به هزینه کرد بخش دولتی در آن است. در نتایج تحقیق حاضر دلایل مفیدی برای پشتیبانی اقتصاد سیاسی عقلایی تحقیق و توسعه، به قصد بهبود رقابت پذیری کشورها در بازارهای به شدت متغیر و ناپایدار، عرضه شده است.