سیاست نامه علم و فناوری

اشتغال، عامل موثر در رشد اقتصادی، توزیع درامد و حفظ کرامت انسانی است. اشتغال مناسب، مایه سعادت انسان و باعث رضایت شغلی، کارایی و اثر بخشی فرد است. از طرفی، یکی از اهداف آموزش عالی، تربیت نیروی انسانی کارشناس و مورد نیاز برای جامعه و بازار کار است. به عبارت دیگر، وظیفه ایجاد دانش، مهارت و نگرش مورد نیاز برای اشتغال افراد را بر عهده دارد. در این مقاله سعی شده با توجه به دیدگاه های نظری موجود، به بررسی این مورد پرداخته شود که «چرا افراد ادامه تحصیل در دوره های تحصیلات تکمیلی را بر اشتغال در بازار کار ترجیح می دهند؟»

نقش مهم «علم و فناوری» در دستیابی به توسعه پایدار، سبب شده است تا دولت ها توجه ویژه ای به این امر مهم داشته باشند. اتخاذ خط مشی های کلان علم و فناوری، یکی از مهم ترین ابزارهای دولت ها برای نقش آفرنی در این زمینه است؛ برای همین برخورداری از سازوکار مناسب خط مشی گذاری، موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در این راستا، نوشتار حاضر می کوشد نگاشت فرایندی از سازوکار خط مشی گذاری شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری را به عنوان نهاد خط مشی گذار در این حوزه، ارائه دهد. برای همین، پس از بررسی مدل های خط مشی گذاری و معرفی مدل فرایندی به عنوان مدل منتخب برای نگاشت فرایندهای خط مشی گذاری، به شناسایی فرایندهای اصلی خط مشی گذاری شورا، بازیگران مرتبط و نقش هر یک از آن ها پرداخته شده و تناظر یک به یک بین فرایندهای اصلی و فرایندهای مدل برقرار شده است. در نهایت، حلقه های مغفول در فرایند خط مشی گذاری شورا بر اساس مدل منتخب شناسایی و راهکارهایی برای بهبود ساختار موجود ارائه شده است.

بررسی همکاری های علمی در میان دانشمندان، از مباحث مطرح در حوزه علم سنجی است که در سال های گذشته با استقبال بسیاری از پژوهشگران مواجه شده است. همکاری دانشمندان در سطح بین المللی، شکل گسترده ای از همکاری و مشارکت علمی است که نتایج مطالعات انجام شده در این حیطه، بر اهمیت و مزایای آن تاکید دارد. پژوهش حاضر با هدف ترسیم شمایی از همکاری های علمی و پژوهشی میان پژوهشگران ایرانی و پژوهشگران هفت کشور در حال توسعه طی سال های 2000 تا 2012 و ارائه راهکارهایی برای توسعه همکاری های علمی میان آن ها، صورت گرفته است. یافته های پژوهش نشان می دهد کشورهای ترکیه، ایران و مالزی، سه کشور اصلی تولید کننده علم جهانی (در میان کشورهای در حال توسعه) به شمار می روند. همچنین با آن که در سال های گذشته همکاری های علمی پژوهشگران ایرانی با سایر کشورهای در حال توسعه روند رو به رشدی را طی کرده است، اما به طور کلی میزان همکاری های علمی در سطح پایینی قرار داشته و درصد بسیار ناچیزی از تولیدات علمی پژوهشگران ایرانی با پژوهشگران هفت کشور مورد بررسی تولید و منتشر می شود. به نظر می رسد که برنامه ریزی برای شناخت موانع و مشکلات و از میان برداشتن آن ها، بها دادن مسئولان و سیاستگذاران علمی کشورهای در حال توسعه، گسترش تفاهم نامه ها و روابط میان دانشگاه ها و مراکز آموزشی و پژوهشی این کشورها و نیز تبادل دانشجو و انجام فعالیت هایی مانند این، به بهبود وضعیت و نیز توسعه همکاری های علمی ایران و سایر کشورهای در حال توسعه کمک فراوانی خواهد کرد.

هرچند امروزه دانشگاه ها اقدامات گسترده ای در جهت ارتقای خدمات آموزشی خود انجام می دهند اما کیفیت خدمات پژوهشی، عاملی است که دانشگاه های سطح بالا را از رقبایشان متمایز می سازد. از طرفی، خدمات پژوهشی مناسب موجب جذب سرمایه گذاری های دولتی، عمومی و خصوصی در دانشگاه ها شده و می تواند به عنوان یک عامل رقابتی بین دانشگاه ها شده و می تواند به عنوان یک عامل رقابتی بین دانشگاه ها عمل کند؛ بنابراین پژوهش حاضر سعی دارد به بررسی کیفیت خدمات پژوهشی دانشگاه یزد با استفاده از مدل سروکوال بپردازد و با توجه به سطح کیفیت، اولویت های بهبود کیفیت برای این نوع خدمات را ارائه دهد. برای همین، ابتدا با مرور ادبیات تحقیق پرسشنامه مربوط به سنجش کیفیت خدمات پژوهشی، تهیه و پس از تأیید روایی و پایایی آن در بین جامعه آماری تحقیق، توزیع شد. جامعه آماری متشکل از اعضای هیئت علمی دانشگاه یزد بود. نتایج تحقیق، وجود شکافی منفی در تمام ابعاد پنج گانه مدل سروکوال را گزارش می دهد، به گونه ای که بعد قابلیت اعتماد، بیشترین و بعد عوامل محسوس، کمترین میزان شکاف را به خود اختصاص دادند. در ادامه، 19 شاخص دارای شکاف منفی با استفاده از مدل کانو در سه دسته نیازهای ضروری، تک بعدی و جذاب دسته بندی شدند؛ به گونه ای که 9 شاخص در دسته نیازهای ضروری قرار گرفت. به منظور تعیین اولویت های بهبود، رتبه بندی شاخص ها در هر یک از این سه گروه صورت گرفت، «داشتن دانش کافی از جانب کارکنان و کفایت آنان برای پاسخ گویی به پرسش های اساتید» و «داشتن تجهیزات مدرن و پیشرفته پژوهشی» به عنوان اصلی ترین عوامل در جلب رضایت از خدمات پژوهشی شناسایی شد.

این مقاله سعی دارد با هدف سنجش بلوغ نوآوری و همکاری دولت با خوشه های صنعتی، مدلی ارائه دهد. پیادهسازی الگوهای توسعه خوشه ای، به سنجش این مراحل بلوغ نیاز دارد. به همین دلیل ضرورت انجام پژوهش های لازم سیاست گذاران و برنامه ریزان برای دستیابی به مراحل بالاتر این فرایند، بیش از هر زمانی احساس می شود. پژوهش حاضر با استفاده از روش کیفی و استراتژی مطالعه موردی با انجام مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 16 نفر از خبرگان خوشه و صنعت کاشی، صورت پذیرفته است. یافته های تحقیق، بلوغ نوآوری و همکاری دولت با خوشه کاشی یزد را به صورت کیفی مورد سنجش قرار داده و نشان می دهند که خوشه کاشی استان یزد در مرحله دوم بلوغ (تعریف شده) قرار دارد.