سیاست نامه علم و فناوری

تحول دیجیتال مسئله ای است که در سالیان اخیر در دنیا مطرح شده است و از اهمیت ویژه ای برای اکثر سازمان های دولتی و خصوصی برخوردار است. ثمره تحول دیجیتال، تغییر در روابط با مشتریان، فرآیندهای داخلی و ارزش آفرینی خواهد بود. دغدغه اصلی ذینفعان تحول دیجیتال، تعریف ره نگاشت و چشم اندازی است که گام های پیشروی در این مسیر را مشخص سازد. هدف از پژوهش حاضر، کمک به سازمان ها در راستای پیاده سازی تحول دیجیتال در قالب فازها و گام های مشخص و از پیش تعیین شده است. در این راستا، مروری نظام مندی روی پژوهش ها و چارچوب های ارائه شده در سال های اخیر انجام گرفت و پس از استخراج 47 پژوهش و 11 چارچوب مناسب برای این مطالعه، تحلیلی جامع روی آن ها صورت پذیرفت. ابتدا مقالات منتخب با استفاده از نرم افزار VOSviewer مورد تحلیل قرار گرفتند و نتایج حاصل از این تحلیل نشان دادند که موضوع فرآیندها در حوزه تحول دیجیتال، اکثریت پژوهش های سال های اخیر را به خود اختصاص داده است. با این وجود، روند مقالات در حال تغییر مسیر به سوی موضوع تدوین راهبرد تحول دیجیتال است. سپس با ترکیب پژوهش ها و چارچوب های انتخابی، ره نگاشتی برای تحول دیجیتال تدوین شد که شامل 6 فاز اصلی با نام های شروع، ایده، ارزیابی، تعهد، پیاده سازی و پایداری و نیز 20 فعالیت در این فازها بود. سازمان ها با طی کردن این مراحل به صورت گام به گام می توانند از استقرار اثربخش تحول دیجیتال، اطمینان حاصل کنند.

شتاب علم و فناوری و توسعه ارتباطات بین المللی، جهان را با پدیده پیچیدگی و عدم قطعیت های فراوان برای تصمیم گیری های جهانی و محلی مواجه کرده است. با ورود به هزاره جدید، پروژه بین المللی هزاره (میلنیوم) با بهره گیری از آینده پژوهی و با مشارکت گسترده آینده پژوهان سراسر جهان، به شناسایی مهم ترین چالش های پیش روی هزاره و چشم اندازهای بلندمدت آنها پرداخته و راهکارهایی را برای دخالت دادن این چشم اندازها در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها ارائه نموده است. در این مقاله، با استفاده از مطالعات کتابخانه ای (عمدتاً منابع منتشر شده از سوی پروژه هزاره) و شیوه پژوهش توصیفی–تحلیلی، به طور مختصر موضوعات طرح شده در چالش های پانزده گانه جهانی مرور شده و نکات مربوط به ضرورت کاربست آینده نگاری در تصمیم گیری و سیاست گذاری ارائه خواهد گردید. در ادامه، با توجه به نتایج پروژه هزاره، راهکارهای ارائه شده از سوی صاحب نظران جهانی برای برقراری ارتباط چشم اندازهای جهانی و کاربست آینده نگاری در سیاست گذاری و تصمیم گیری های جهانی پرداخته خواهد شد. سپس، برخی اقدامات انجام شده توسط کشورها بیان، و در انتها پیشنهاداتی برای ایران ارائه خواهد شد. نتایج حاصله می تواند در به-کارگیری آینده نگری در سیاست گذاری و حکمرانی در ایران، و توسعه آنچه حکمرانی پیش نگرانه قلمداد می شود، مورد بهره برداری قرار گیرد.

درپژوهش پیش رو، به سنجش و رتبه بندی پیشران های موفقیت شرکت های دانش بنیان مستقر در پارک علم و فناوری فارس پرداخته شده است. این پژوهش از نظر هدف، جزو تحقیقات توصیفی، پیمایشی و همبستگی است و به لحاظ تقسیم بندی بر مبنای نتیجه و کاربرد، پژوهشی کاربردی به شمار می آید. جامعه آماری پژوهش برای پرسشنامه شماره 1، شامل تمامی خبرگان و مدیران شرکت های دانش بنیان در پارک علم وفناوری فارس به تعداد 135 نفر می باشد. همچنین به منظور اولویت بندی ابعاد، مؤلفه ها و شاخص های پیشران های موفقیت شرکت های دانش بنیان، پرسشنامه شماره 2 طراحی شد که برای استفاده از تحلیل سلسله مراتبی، مدیران عالی شرکت های دانش بنیان به عنوان جامعه نمونه انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از تحلیل عاملی تأییدی و الگوسازی معادلات ساختاری با نرم افزار SMART PLS، نسخه 2 و به منظور اولویت بندی ابعاد و مؤلفه ها، از روش تحلیل سلسله مراتبی با استفاده از نرم افزار Expert choice استفاده شده است. نتایج نشان می دهد تمامی شاخص های شناسایی شده بر موفقیت شرکت های دانش بنیان پارک علم وفناوری فارس تأثیرگذار است و بعد سازمانی به عنوان مهم ترین بعد شناخته شده است و ابعاد محیطی و فردی به ترتیب در رتبه های دوم و سوم قرار دارند. از میان 7 مؤلفه پیشران های موفقیت شرکت های دانش بنیان، فرهنگ سازمانی به عنوان مهم ترین مؤلفه شناخته شده است و پس ازآن به ترتیب مؤلفه های توانمندی سازمانی، سازوکارهای حمایتی، خط مشی سازمانی، ویژگی های شخصیتی، زیرساخت های محیطی و ویژگی های جمعیت شناختی در اولویت های بعدی قرارگرفته اند. زیرساخت های مرتبط با فناوری اطلاعات (نرم افزار، سخت افزار، شبکه و مغزافزار)، ثبت اختراع و مالکیت فکری، سیاست های پشتیبان دولت در بین شاخص های مدل رتبه های اول تا سوم را دارا می باشند.

در دهه های اخیر، فناوری به پدیده ای مهم و کلیدی برای جوامع و سازمان ها تبدیل شده که شناسایی و رصد تغییرات آن، امری ضروری است. همچنین، افزایش دسترسی به اطلاعات و فناوری های مختلف باعث تغییر فضای کسب وکارها و پیچیدگی روزافزون دنیای رقابت شده است. در این محیط پیچیده رقابتی تنها سازمان هایی قادر به بقا هستند که توانایی ها و ظرفیت های فناورانه خود را بهبود بخشیده و رویکردهای هوشمندی فناوری را در سازمان خود به کار بگیرند. موضوع هوشمندی فناوری طی سال های اخیر مورد توجه پژوهشگران بسیاری قرار گرفته است. بررسی ادبیات موجود در این زمینه، سهم بسزایی در فهم بهتر هوشمندی فناوری خواهد داشت و می تواند منجر به بهبود فرآیندهای برنامه ریزی و تصمیم گیری سازمانی در حوزه فناوری شود. هدف از نگارش این مقاله، بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش های هوشمندی فناوری با روش کتابخانه ای است. تعاریف، جایگاه، اهداف و چالش های هوشمندی فناوری از دیدگاه محققان مختلف به تفصیل مورد بررسی قرار می گیرند و کاربردها و نمونه های پیاده سازی هوشمندی فناوری نیز در داخل کشور و در چندین صنعت مختلف ارائه می شود.

آینده نگاری رویکردی نظام مند، پیوسته و دائمی است که بر اساس مجموعه ای از روش ها و روش شناسی های آزمون شده انجام می شود. این فرایند، آینده علم و فناوری، بازارها، مشتریان و جامعه را می نگرد و وظیفه محوری آن، مهیاسازی کسب و کار جهت تصمیم گیری های راهبردی، حفظ توان رقابت پذیری آتی، و تقویت قابلیت های کسب و کار در یادگیری و نوآوری است. به طور خلاصه، هدف آینده نگاری، آینده گرا نمودن کسب و کار است. از دیگر سو، کارآفرینی هنر و کارکردی است که واکاوی ارتباط آن با مبانی آینده نگاری، رابطه ای تنگاتنگ میان آینده نگاری و نظریه های خلق و اثرسازی در کارآفرینی را آشکار می سازد. آینده نگاری در فرایند خلق، توسعه و تثبیت کسب و کارهای کارآفرینانه، نقش محوری ایفا می کند. بر همین اساس در این مقاله، ضمن معرفی و تشریح مفاهیم مرتبط با آینده نگاری و همچنین، مبانی روانشناختی آینده نگاری و تصمیم گیری کارآفرینانه، آینده نگاری در دو مرحله مجزا و تعیین کننده از مراحل تکامل کسب و کار (پیش از تثبیت کسب و کار و پس از تثبیت کسب و کار) مورد بررسی قرار می گیرد و آن گاه به منظور ارائه یک دسته بندی متمایز و مجزا، نتایج پراکنده برخی مطالعات پیرامون موضوع آینده نگاری در کسب و کار، به لحاظ مفهومی، تلفیق می شود.

توسعه اقتصادی شامل فرآیند و خط مشی هایی است که در یک جامعه به منظور رفاه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مردم، به کار گرفته می شود. به منظور بررسی وضعیت توسعه اقتصادی در کشور و تعیین جایگاه ایران در بین دیگر کشورهای جهان، شاخص های اقتصادی ارائه شده بر روی سایت بانک جهانی مورد بررسی قرار گرفت، که با بکارگیری روش دلفی و استفاده از نظر خبرگان، 8 شاخص در وضعیت توسعه پایدار ایران، موثر شناخته شد. به منظور بررسی توسعه پایدار اقتصادی بر مبنای هشت شاخص منتخب (تولید ناخالص داخلی GDP))؛ صادرات کالا؛ واردات کالا؛ پس انداز ناخالص؛ درآمد سرانه؛ مالیات بر درآمد، سود و سود سرمایه؛ نقدینگی بخش خصوصی؛ قدرت خرید برابر)، دیتاها از بانک جهانی برای 186 کشور جهان، استخراج گردید. هدف از این پژوهش، بررسی وضعیت ایران بر مبنای هشت شاخص منتخبِ حوزه اقتصادی و تعیین جایگاه ایران در بین دیگر کشورهای جهان، با استفاده از تکنیک خوشه بندی؛ و سپس شناسایی شبیه ترین کشورها در طی 18 سال گذشته با وضعیت توسعه پایدار اقتصادی در ایران، است. یافته های پژوهش نشان می دهد، کشور ایران از منظر شاخص های اقتصادی توسعه پایدار بیشترین هم خوشه گی را با کشورهای اندونزی، ویتنام، سائوتومه و پرنسیپ دارد که 13 بار در طی سال های 1996 تا 2016، در یک گروه قرار گرفتند؛ و 7 بار با کشور نیجریه در یک خوشه قرار گرفته است؛ و با کشور کلمبیا و پاراگوئه 6 بار هم خوشه بوده است. در پایان بر مبنای یافته های پژوهش پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی ارائه شده است.

دانش انسان مجموعه ای از مسئله ها و چاره ها در مواجه با دنیای پیرامون است. انسان در مواجه با مسئله های جدید یا قدیم ناگریز از خلق چاره های جدید یا خلق صورت بندی جدید از چاره های قدیم است. فرآیند چاره جویی انسانی در مواجه با مسئله ها در دنیای واقع یا مفهوم نوآوری در دنیای ذهنی در فرهنگ ها و زبان های متفاوت دارای بار معنایی متفاوت است. پژوهش حاضر تلاشی برای شناسایی عنصرهای سازنده واقعیت اجتماعی نوآوری در شرکت های دانش بنیان در بستر زبان فارسی است. پژوهش حاضر از منظر هدف کاربردی با رویکردی توصیفی است. صبغه پژوهش کیفی و برمبنای رویکرد برساخت گرایی اجتماعی از روش حافظه ران استفاده می شود. جامعه ی آماری پژوهش افراد شاغل در شرکت های دانش بنیان فعال در پارک علم و فناوری استان گیلان است. روش نمونه گیری غیرتصادفی از نوع در دسترس و حجم نمونه شامل هفتاد نفر است. براساس یافته های پژوهش عناصر سازنده واقعیت اجتماعی نوآوری در شرکت های دانش بنیان در دو دسته ی عناصر مربوط به سوبژه شامل صبرکردن، خستگی، کنجکاوی، مشاهده کردن، انگیزه حل مشکل، حفظ آرامش، جزئی نگری، ترس از شکست، تلاش کردن، شک کردن، هدف شخصی و عناصر مربوط به ابژه شامل جست وجو در اینترنت، گذر زمان، تغییر ترکیب اجزا، شوخی کردن، محیط پرسروصدا، تغییر ترتیب اجزا، گروه کاری، محیط ساکت و آزمایش کردن هستند. بررسی عنصرهای پدیدارشده نشان از تضاد بین میل به تغییر و میل به سکون در زمان حال و موکول کردن تغییر به آینده در عناصر مربوط به سوبژه دارد، که نمونه ای از عناصر مربوط به سکون در زمان حال و موکول کردن تغییر به آینده در تحقیقات پیشین یافت نمی شود. بررسی عناصر مربوط به ابژه نیز نشان می دهد که عنصر اینترنت مهم ترین منبع الهام افراد برای نوآوری است.

این مقاله روی آموزه های وسیع تری از برنامه های ماموریت گرای سیاست نوآوری –و در واقع سیاست هایی که هدفشان رشد سرمایه محور است- تمرکز دارد. هر چند در مورد مطالعات موردی ماموریت ها زیاد نوشته شده، اما این نوشته ها به یک جعبه ابزار سیاست گذاری جایگزین ختم نشده است. ماموریتها –حداقل- نیازمند ابزارهایی هستند تا به همان اندازه که در مورد تثبیت بازار می باشند، در مورد خلق مشترک بازار و شکل دادن به بازار هم باشند. این مقاله ویژگی های برنامه های ماموریت گرا را مرور کرده، به ویژگی های اصلی برنامه های آموزنده نگاهی می اندازد، و با ارائه یک مثال، در مورد این که چگونه می توان سیاست های ماموریت گرا را انتخاب و اجرا کرد بحث و گفتگو می کند.

صنعت هوانوردی ایران ظرفیت کافی برای ارتقای جایگاه خود در جهان را دارد، اما ضریب استفاده از این ظرفیت ها در کشورمان ناچیز است. یکی از راه های جبرانش توجه به کیفیت آموزش هاست هدف از این تحقیق شناسایی چالش ها و موانع سیاستگذاری های آموزشی حوزه حمل و نقل هوایی است. این تحقیق از نوع آمیخته است. تحلیل کیفی با روش تحلیل مضمون انجام شده است. مصاحبه ها به طریق نیمه ساختار یافته به وسیله نمونه گیری هدفمند، تا رسیدن به اشباع نظری با 10 نفر از مدیران، استادان و کارشناسان برای یافتن موانع و چالش های پیش روی آموزش در حوزه حمل و نقل هوایی انجام شد، با تجزیه و تحلیل داده ها پنج مضمون اصلی شناسایی شد: منابع انسانی ناکارآمد، فقدان سیاستگذاری جامع، ضعف مدیریت، محیط ناپایدار، به روز نبودن فن اوری، ضعف آموزش و ارتباطات ناموثر. در بخش کمی، جامعه آماری شامل دانشجویان دانشکده صنعت هواپیمایی و به تعداد 280 است حجم نمونه 169 نفر محاسبه شد که با توجه به فرمول کوکران کافی است، تحلیل کمی با استفاده از آزمون تی و فریدمن انجام شد. با استفاده از آزمون تی تاثیرگذاری عوامل بررسی و تائید شد و با استفاده از آزمون فریدمن میزان تاثیر و اهمیت هر کدام معین شد، از بین مضامین اصلی ارتباط ناموثر بین بخش های مختلف صنعت هواپیمایی مهم ترین چالش و مانع سیاستگذاری در حوزه آموزش صنعت حمل و نقل هوایی است.