پژوهشنامه حمل و نقل

حمل و نقل در سیستم‌های اقتصادی تولیدی و خدماتی از جایگاه مهمی برخوردار است و بخش قابل توجهی از تولید ناخالص ملی1 (GNP) هر کشوری را به خود اختصاص می‌دهد. به همین جهت محققان نسبت به بهبود مسیرها وحذف سفرهای غیرضروری و یا ایجاد مسیرهای کوتاه جایگزین، اقدام کرده اند. مباحثی مانند فروشنده دوره گرد، مسیریابی وسیله نقلیه2 (VRP) و غیره در همین راستا توسعه یافته اند. عموماً، در مورد مسیریابی تسهیلات فرض بر این است که نوعی انحصار در محیط وجود دارد و هیچ گونه توجهی به تاثیر مسیریابی مناسب بر رقابت در نظر گرفته نشده است. این مقاله، بر مبنای مشاهدات دنیای واقعی، رویکرد جدیدی از مسائل مسیریابی وسائط نقلیه به نام مسیریابی رقابتی توسعه یافته است. در این رویکرد توجه به رقابت بین رقبا و تمایل به دسترسی سریع تر به مشتریان با ارزش بالا برای کسب نقدینگی بیشتر علاوه بر یافتن مسیرهای کوتاه، مد نظر قرار گرفته است. مساله مسیریابی وسائط نقلیه در حالت رقابتی نیز با توجه به اینکه حالتی از مسیریابی وسائط نقلیه است، جز مسائل NP-Hard قرار می گیرد. در این مقاله، در راستای رویکرد جدید، مدل ریاضی ارایه شده و سپس برای اعتبار بخشی این مدل پیشنهادی، از نرم افزار لینگو برای حل مسائل با ابعاد کوچک استفاده شده است. در ضمن، برای حل مسائل با ابعاد بزرگ از الگوریتم فراابتکاری تلفیقی مبتنی بر شبیه سازی تبرید با اپراتورهای ژنتیک استفاده شده است. در انتها، مطالعه موردی بر روی یکی از شرکت های پخش در شیراز انجام گرفته و نتایج حاصل گزارش شده است.

مکانیابی صحیح فرودگاهها یکی از مهم ترین عوامل در سرویس دهی بهینه آنهاست. فرض کنید شبکه G=(V,E) که راسها و یالهای آن دارای وزن هستند داده شده باشد. در مساله مکانیابی مرکز، هدف پیدا کردن نقطه ای بر روی شبکه است به گونه ای که فاصله وزنی این راس تا دورترین نقطه روی شبکه کمینه شود. در این مقاله ابتدا مروری بر مساله مکان یابی مرکز و روش تاپسیس داشته، سپس با ترکیب مدل مکان یابی مرکز و روش تاپسیس با در نظر گرفتن مراکز شهرستان های استان سمنان به همراه شهر بیارجمند به عنوان رئوس درخت استان، به مکان یابی فرودگاه استان سمنان پرداخته می شود.. در این مقاله نشان داده می شود که با توجه به شاخصهای در نظر گرفته شده بهترین محل یرای احداث فرودگاه استان سمنان، در 16کیلومتری غرب شهر دامغان است.

هدف این تحقیق، توسعه الگوریتم بهینه سازی برای حل مسئله مسیریابی در برنامه ریزی توزیع با کارآیی وانعطاف پذیری زیاد است. در این مقاله ابتدا با بکارگیری مدلی جامع، انواع مسایل موجود در برنامه ریزی توزیع مورد دسته بندی قرار گرفته و سپس مسئله مسیر یابی مشخصی که به مسایل واقعی در برنامه ریزی توزیع بسیار نزدیک است، انتخاب شده است. با توجه به نتایج چشمگیر ارایه شده توسط روشهای ابتکاری پیشرفته، روش جستجوی ممنوع برای توسعه الگوریتم مورد نظر انتخاب شده و الگوریتم جدیدی با ویژگی های ابتکاری برای حل این مسئله توسعه یافته است. برای ارزیابی عملکرد الگوریتم پیشنهادی، نتایج این الگوریتم با موفق ترین روشهای ارایه شده در این حوزه مقایسه شده است. نتایج این ارزیابی نشان می دهد که این الگوریتم توانایی لازم را برای ارایه جوابهای قابل مقایسه با بهترین الگوریتم هایی که تاکنون ارایه شده اند، دارد.

یکی از مهم ترین بخش‌های اقتصادی کشور، بخش حمل‌و‌نقل است که اهمیت زیاد آن به‌دلیل وابستگی شدید سایر بخش‌های اقتصادی کشور به این بخش است. این بخش سهم بسیار زیادی در مصرف بنزین کشور داشته است. مصرف فزاینده بنزین در بخش حمل‌و‌نقل، امروزه به معضلی بزرگ در اقتصاد ایران تبدیل شده که جهت ارایه راهکاری مناسب در این زمینه، بررسی عوامل مؤثر بر میزان تقاضا از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است.در این مقاله، تابع تقاضای بنزین در بخش حمل‌و‌نقل در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت در طی سال‌های 1385- 1353 به روش ARDL ، تابعی از قیمت حقیقی بنزین، تولید ناخالص داخلی، تعداد خودروها و عمر متوسط خودروهای بنزین‌سوز قرار گرفته است. نتایج نشان داده که کشش قیمتی بنزین در کوتاه‌مدت 04/0- ، و در بلند‌مدت به‌دلایلی چون تثبیت پیاپی قیمت اسمی و نبود جایگزین مناسب برای آن در بخش حمل‌و‌نقل بی‌معنی بوده‌است. کشش درآمدی کوتاه‌مدت و بلند‌مدت به‌ترتیب 57/0 و 89/0 به دست آمده است. کشش مربوط به تعداد خودروهای بنزین سوز در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت به ترتیب 33/0 و 51/0 و کشش مربوط به عمر متوسط خودروهای بنزین‌سوز در کوتاه‌مدت و بلند‌مدت به ترتیب 15/0 و 24/0 بوده است. سرعت تعدیل الگو 64/0- برآورد شده است؛ یعنی در هر سال 64 درصد از عدم تعادل ایجاد شده در دوره قبل تعدیل می‌شود. آزاد سازی قیمت بنزین، گازسوزکردن وسایل نقلیه بنزین‌سوز، گسترش و ایجاد تنوع در ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی شهری و بین‌شهری، کاهش عمر متوسط خودروهای بنزین‌سوز و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده ، از پیشنهادات مطرح شده در این مقاله است.

ارایه مدلی برای برنامه ریزی کار خدمه راه آهن، هدف عمده از پژوهش حاضر است که در آن می بایست برای گروههای خدمه مورد نیاز جهت ارایه سرویس به سفرهای موجود در جدول زمان بندی حرکت قطارها، برنامه ریزی شود. مدل پیشنهادی به دو فاز مستقل تقسیم می شود که در فاز اول با استفاده از استراتژی جستجوی Depth First Search تمام سفرهای رفت و برگشتی که شروع و خاتمه آنها در محل استقرار خدمه است تحت عنوان مجموعه pairing ها تعیین می شوند. در فاز دوم با استفاده از مسأله Set Covering Problem به مدلسازی مسأله پرداخته می شود و با استفاده از الگوریتم ژنتیک با تعریف اپراتورهایی خاص بهینه می شود. در نهایت زیر مجموعه ای از pairing ها با حداقل هزینه که تمام سفرها را تحت پوشش قرار داده اند برای تخصیص به گروههای خدمه تعیین می شوند. نهایتا" برای تعیین اعتبار مدل پیشنهادی به حل چندین مسأله از مسایلی که توسط Beasley برای مسأله برنامه ریزی خدمه مطرح شده اند پرداخته می شود که به استناد نتایج حاصل شده، الگوریتم پیشنهادی جواب هایی با کیفیت و زمان حل مناسب تولید کرده است.

در این مقاله نحوه عملکرد سامانه مدیریت تونلهای راه 1(RTMS) ایران ارایه می شود. تعریف RTMS و اهداف و مراحل اصلی پیاده سازی سامانه مدیریت تونلها و نحوه درجه بندی اجزای تونلها با توجه به نتایج بازرسی ها و چگونگی عملکرد نرم افزارتهیه شدهRTMS برای مدیریت تعمیر و نگهداری تونلهای راه از دیگر مواردی است که در این تحقیق پیگیری شده است. برای کالیبراسیون سامانه، پنج دهانه از تونلهای راه مورد بازرسی قرار گرفتند و برداشتهای انجام شده در نرم افزاری که به این منظور تهیه شده بود، وارد و عملکرد آن کنترل شد.