پژوهشنامه حمل و نقل

بخش حمل و نقل به عنوان پیش نیاز و زیربنای توسعه، دارای نقش اساسی و کارآمد در باروری امکانات و استعدادهای بالقوه جوامع می باشد. شناسایی عوامل مؤثر بر رشد این بخش، زمینه استفاده بهینه از ظرفیت های بخش حمل و نقل و تعیین سیاست هایی در جهت افزایش کارآیی را در پی خواهد داشت. هدف از این مقاله، تحلیل نقش تحقیق و توسعه در رشد بخش حمل و نقل است که با تکیه بر ادبیات رشد برونزا و درونزا و مطالعات تجربی انجام گرفته، متغیرهای مورد نیاز شناسایی می شوند و مدل اقتصادی نقش مخارج تحقیق و توسعه بر رشد بخش حمل و نقل کشور، با استفاده از الگوهای رشد درونزا و برونزا، ارایه و در نهایت مدل های نام برده با استفاده از تکنیک های مناسب اقتصادسنجی برآورد شده است. بر اساس هر دو مدل نیروی کار، نرخ سرمایه گذاری و نسبت سرمایه گذاری به موجودی سرمایه، تأثیر مثبت و معناداری روی رشد بخش حمل و نقل دارند. متغیرهای نسبت اعتبارات پژوهشی به ارزش افزوده بخش حمل و نقل، شاخص درجه بازبودن اقتصاد، تغییرات شاخص بهای کالا و خدمت بخش و اندازه دخالت دولت نیز نقش مثبت و معناداری روی رشد این بخش دارند. متغیرهای مجازی برای دوره جنگ و زمان انقلاب نیز اثر منفی دارد. با توجه به یافته-های تحقیق اگر یک درصد به شاغلین مشاغل علمی، فنی و تخصصی (بخش تحقیق و توسعه) افزوده شود، دانش با نرخ 0276/0 درصد رشد خواهد کرد که در نهایت منجر به افزایش نرخ رشد ارزش افزوده بخش حمل و نقل به میزان 031/0 درصد خواهد شد و در مدل دیگر، افزایش یک درصد در نرخ سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه، منجر به افزایش نرخ رشد حمل و نقل به میزان 029/0 درصد خواهد شد. در ادامه تجزیه واریانس خطای پیش بینی نشان می دهد متغیر نیروی کار شاغل در مشاغل علمی، فنی و تخصصی نقش اندکی در توضیح تغییرات متغیر ارزش افزوده بخش حمل و نقل دارد.

گسترش حمل و نـقل به عنوان یک بخش زیربنایی، با فراهـم آوردن دسترسی بیشتر یا آسان تر بـه نهاده ها، منابع مالی و دیگر امکانات موجود در سایر مناطق، موجب توسعه اقتصادی شده و خود نیز از بهبود فن آوری و توسعه، متأثر می-گردد. در راستای شناسایی عوامل مؤثر بر میزان تقاضای سفرهای هوایی (به عنوان یکی از زیربخش های مهم حمل و نقل مسافر)، یک الگوی جاذبه حمل و نقل با استفاده از روش داده های تابلویی 21 زوج استان یکسر تهران بین سال های 85-79 برآورد می شود. پس از بررسی، عواملی چون نرخ واقعی بلیت هواپیما، نرخ واقعی بلیت اتوبوس، درآمد سرانه واقعی، جمعیت و مسـافت در الگو لحاظ و همه عوامل به جز نرخ بلیت اتوبوس در سطح 95 درصد، معنی دار شدند. یافته ها نشان می دهند که سفر هوایی، کالایی نرمال، تقاضا نسبت به قیمت و مسافت، بی کشش و نسبت به جمعیت، باکشش است.

با وجود پیشرفت های مهم در زمینه افزایش ایمنی در آزادراه ها، توجه به اهمیت تصادفات در آزادراه ها و هزینه های انسانی و اقتصادی ناشی از آنها، لزوم مطالعه و مدل سازی در زمینه تصادفات آزادراهی را برای شناخت عوامل مؤثر در شدت تصادفات اجتناب ناپذیر می-نماید. در این تحقیق آزادراه تهران-کرج به عنوان مطالعه موردی در نظر گرفته شده است و اطلاعات مورد نیاز در خصوص تصادفات این آزادراه مربوط به سا ل های 1384 تا 1387 از سازمان ها و نهادهای ذیربط مختلف گردآوری شده است. با توجه به ماهیت رخداد حوادث رانندگی، پارامترهای متعددی در بروز این گونه حوادث و شدت آنها نقش دارند. در این تحقیق روش رگرسیون ترتیبی مورد استفاده قرار گرفته و نحوه تأثیر عوامل مختلف در شدت تصادفات با استفاده از معیارهای آماری توضیح داده شده است. برای انجام مدل سازی از نرم-افزار SPSS استفاده شده است. براساس نتایج بررسی اثر متغیرهای مختلف بر شدت تصادف و نتایج حاصل از مدل های ارایه شده در این مطالعه، عواملی نظیر هوای صاف، حجم ترافیک کمتر از 4000 وسیله نقلیه در ساعت، رانندگان دارای کمتر از 35 سال و عدم رعایت فاصله طولی از جمله عواملی هستند که نقش عمده ای در افزایش شدت تصادفات داشته اند.