درخت حوزه‌های تخصصی

نیاز انسان‏ها به مواهب طبیعى، اقتصاد و معیشت در زندگى مادى، امرى ضرورى است و در این اصل کلى تفاوتى میان انسان‏ها نیست. آن‏چه منشأ تفاوت در اخلاق اقتصادى انسان‏هاست نوع رفتار آنان در کسب روزى و معیشت و درآمد، و نیز چگونگى بهره‏گیرى و مصرف است. پیامبراعظم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله در این دو عرصه (درآمد و مصرف) ویژگى‏هاى درس‏آموزى دارد. ایشان در عرصه درآمد، هم‏چون دیگران به فعالیت‏هایى مانند چوپانى، تجارت و زراعت اشتغال داشت، و ضمن این که از جلب روزى از راه‏هاى معنوى نیز غافل نبود، به وقت ضرورت، قرض هم مى‏کرد. اهتمام آن جناب بر حلال بودن درآمد قابل توجه است. در عرصه مصرف نیز قناعت و ساده زیستى، عدالت و احتیاط در مصرف بیت‏المال، پرهیز از اسراف و تبذیر، و بالأخره انفاق در راه خدا از اصول قابل توجه در سیره اقتصادى پیامبر اعظم صلى‏الله‏علیه‏و‏آله است.

روایات نبوی و نیز واقعیت های تاریخی را نقد می کنیم. انکار وصایت، دیدگاه کسانی است که معتقدند پیامبر اکرم، آگاهانه با امتناع از تعیین جانشین خود، آینده امت را به صحابة خویش سپرد. از زاویه ای دیگر، بررسی وصایای خلفای اسلامی، نشان می دهد که اساس انتقال قدرت در تمامی خلافت های اموی و عباسی و عثمانی (جز در موارد استثنایی) بر پایة وصیت حاکم بوده است و به طور پیش فرض در این نظریه، تنها پیامبر اکرم (ص) است که از حقّ تعیین جانشین محروم شده است.

انسان موجودی است که به دلیل برخورداری از قوه فکر و قدرت تمییز نیک و بد، می تواند با انتخاب مسیر درست یا نادرست، آینده حیات خود را در دو سویه تاریکی یا روشنایی تعیین نماید. در همین وادی انسانیت، آدمیانی یافت می شوند که پس از یاری خویش و یا در هنگامه آن، بنای یاری دیگری یا دیگرانی را دارند. این مبلغان و مربیان توحیدی برای توفیق در رسالت خویش علاوه بر فراهم نمودن مقدمات اولیه، به صورت ضروری، نیازمند شناختن برترین مربی و مبلغ موحد؛ یعنی حضرت ختمی مرتبت می باشند. یگانه ای که لحظه لحظه زندگیش دریایی از نکته های تربیتی و اخلاقی است و بی شک قدم زدن در این اقیانوس، سپاس و ستایش باری تعالی را خواسته یا ناخواسته و از تمام وجود برمی انگیزاند. در این مقال سعی داریم نکاتی از این دریاهای عمیق را برشماریم که شاید کمتر در نگاره چشم آمده اند. نکاتی که پایه های تشکیل و ترویج معارف دینی اند.

پیامبر اسلام(ص) به دلیل دارا بودن یک شخصیت کاریزما و رهبری شایسته از همان شروع دعوت مورد علاقه و محبت مسلمانان قرار داشت. نگارش، تدوین و بازگو کردن سیره و روش زندگانى پیامبر اسلام(ص) از همان روزهاى آغازین دعوت اسلام از طرف صحابه و تابعین انجام گرفت. پس از آن، نگارش و تدوین سیره نبوى آغاز و سپس از مهم ترین رشته-هاى علمى شمرده شد. نوشتن سیره پیامبر در قالب ها، اشکال و با دیدگاه های متفاوتى انجام پذیرفت که یکى از شکل هاى تدوین آن، سیره نگارى بر اساس دلایل و معجزات است. دلایل نگارى یکى از گرایش هاى خاصى است که در کار سیره نویسى از قرن چهارم رواج یافت. چنین آثارى را اخباریان در برابر شبهاتى که درباره اثبات نبوت مطرح شده بود، پدید آوردند. ترتیب کتاب دلائل به صورت موجود در کتب سیره نیست اما محتواى آن اخبارى است که به هر صورت مربوط به شخص پیامبر و سیره مى شود. اما متاسفانه بسیاری از این کتب در طول تاریخ به دلائل متعددی از بین رفته اند و جز اندکى باقى نمانده است، اما همان تعداد باقى مانده، به معرفى و شناخت بیشترى نیاز دارند. از آن جا که شناخت منابع و نگاشته هایى با این نگاه، محققان را براى پژوهش و تحقیق بهتر در زمینه سیره پیامبر و تاریخ اسلام رهنمون خواهد بود.