محمدرضا آهنچیان

هدف: هدف پژوهش حاضر، بازنمایی تولید دانش رهبری و مدیریت آموزشی اعضای هیئت علمی گروه مدیریت آموزشی دانشگاه های دولتی ایران در مجلات تخصصی بین المللی و پایگاه های وب آو ساینس و اسکوپوس در نظر گرفته شد. مواد و روش ها: جستجوی جامعی بدون محدودیت زمانی در 8 مجله تخصصی بین المللی رهبری و مدیریت آموزشی و پایگاه های وب آو ساینس و اسکوپوس انجام شد. تعداد 150 مقاله استخراج و تمامی آنان تجزیه وتحلیل شدند. اطلاعات مورد نیاز شامل عنوان مقالات و مجلات، سال انتشار، نویسنده (نویسندگان)، جنسیت، وابستگی سازمانی، کلمات کلیدی، تعداد استنادها و چکیده با استفاده از چک لیست استخراج گردید. یافته ها: یافته ها نشان داد در سال های اخیر تعداد مقالات نمایه شده در اسکوپوس و وب آو ساینس افزایش یافته است. نقش زنان در انتشار مقالات پررنگ بوده به گونه ای که 122 زن در انتشار 67/56 درصد مقالات حضور داشتند. حوزه «آموزش عالی» طیف گسترده ای از مقالات (33/47 درصد) را به خود اختصاص داده بود. با بررسی عناوین مجلات مشخص شد تنوع مجلات بسیار زیاد بوده و فقط 8 مقاله (33/5 درصد) در مجلات تخصصی بین المللی رهبری و مدیریت آموزشی منتشر شده بودند. 18 مقاله (6/10 درصد) نویسنده (نویسندگانی) داشتند که وابستگی سازمانی آن ها خارج از کشور ایران بود. میانگین استناد مقالات نمایه شده در اسکوپوس 01/3 و وب آو ساینس 78/1 بود. این ادبیات با کانون های موضوعی متمرکز بر مسائل پیرامون رهبری و رفتار سازمانی بود. این بررسی 8 حیطه اصلی (رهبری و مدیریت، ارزشیابی، مدیریت دانش، فرهنگ سازمانی، اقتصاد آموزش، یاددهی-یادگیری، رفتار سازمانی و عملکرد سازمانی) را شناسایی کرد. همچنین یافته ها تغییر پارادایم از «مدیریت» به «رهبری» را نشان دادند. نتیجه گیری: یافته های پژوهش می تواند بینش و درک عمیق تری از کمیت و کیفیت تولیدات دانش رهبری و مدیریت آموزشی به وجود آورد تا در تصمیمات آینده برای گروه مدیریت آموزشی راه گشا باشد و اعضای هیئت علمی تلاش های خود را متمرکز جهت هایی کنند که بیشترین نوید را در تقویت دانش رهبری و مدیریت آموزشی ایران به ارمغان آورد.

پژوهش حاضر با هدف توصیف پدیده ساختار علمی مدیریت آموزشی از نگاه و برداشت استادان این رشته دانشگاهی انجام شد. تحلیل اطلاعات از طریق انجام مصاحبه های نیمه ساختارمند با توجه به رویکرد پژوهشی پدیدارشناسی توصیفی و با بهره گیری از روش تحلیلی هفتگانه کلایزی پی گیری شد. مشارکت کنندگان اعضای هیأت علمی دارای رتبه علمی از استادیار تا استاد، به تعداد 17تن بودند. یافته های پژوهش که در 6 مؤلفه اصلی و 15 زیرمؤلفه طبقه بندی شد، بازنمای تجربه و برداشت صاحب نظران و اندیش ورزان این رشته است. نتایج نشان داد که بین اعضای هیأت علمی رشته مدیریت آموزشی نسبت به ساختار علمی این رشته اتفاق نظر وجود ندارد و هویت علمی رشته در سه بخش بنیان نظری، ماهیت بین رشته ای و قلمروی رشته، دارای دو جهان بینی متفاوت است. مؤلفه های متفاوت از جمله: اصالت علمی، پایان هویت جویی، کارکردگرایی بین رشته ای، بازنگری بین رشته ای، مربی سازمان ها و رهبر آموزش و پرورش وجود این تفاوت در جهان بینی را تأیید کرد. ضمن آن که این تفاوت معنی دار اندیشه و قضاوت از زاویه دیگر، می تواند پیام آور پویایی رشته مدیریت آموزشی باشد، زیرا وجود چنین دیدگاه های مختلفی، افزون بر بازنمایی اهمیت آن در چالش برانگیزی هویت علمی رشته مدیریت آموزشی، دربردارنده رشد و توسعه نظری این رشته در درازمدت خواهد بود.

هدف این پژوهش که با رویکرد کیفی و پدیدارشناسانه انجام شد، شناسایی شایستگی های مورد نیاز دانش آموختگان ارشد مدیریت آموزشی برای رهبری آموزشی در شرایط ووکا بوده است و در این راستا ضمن توجه به چالش های مراکز آموزشی در مدیریت و پاسخ به همه گیری بیماری کووید 19 به عنوان یک مورد قابل مطالعه در دنیای ووکا (دنیای ناپایدار، نامشخص، پیچیده و مبهم)، با نمونه گیری هدفمند و مصاحبه های نیمه ساختار یافته از تجربه دانش آموختگان مدیریت آموزشی در مواجهه با بحران کووید 19؛ انتظارات کارفرمایان آنان؛ دیدگاه اعضای هیأت علمی و سیاست گذاران استفاده شد. یافته های پژوهش پس از تحلیل داده ها با تکنیک مفهوم بندی و مقوله بندی، ضمن اشاره به چالش های مدیریت آموزش در شرایط ووکا، 25 شایستگی موردنیاز برای مدیران آموزشی را نشان می دهد که برخی از این شایستگی ها ازجمله خودتنظیمی، خودرهبری، خودکارآمدی، توانایی بهره گیری از ظرفیت های جامعه، شبکه سازی، تطبیق پذیری، جرأت ورزی، تاب آوری، داشتن مهارت در فناوری های نوپدید، مدیریت اضطراب و پریشانی و مدیریت آموزش و یادگیری الکترونیکی با فراوانی بسیار کم در اکثر الگو های شایستگی مدیران آموزشی مغفول مانده است.

هدف: هدف از انجام این پژوهش ارائه الگویی برای درس هوشمندی رقابتی در برنامه آموزشی علم اطلاعات و دانش شناسی از طریق ترسیم تصویر وضعیت هوشمندی رقابتی در عرصه بین المللی از منظر پژوهش و آموزش و همچنین کسب نظر خبرگان است. روش کار: پژوهش حاضر با رویکرد چند روشی و بهره گیری از روش تحلیل محتوای کمی در سه بخش صورت پذیرفته است. جامعه اول این پژوهش، کلیه تولیدات علمی نمایه شده در پایگاه استنادی وب آو ساینس از سال 1945 تا سال 2018 است. در بخش دوم در بین کشورهای تولیدکننده آثار علمی پایگاه استنادی وب آو ساینس در حوزه علم کتابخانه و اطلاعات نمونه گیری هدفمند صورت گرفت و برنامه درسی دانشکده ها و یا گروه های علم کتابخانه و اطلاعات کشوری که بیشترین تولیدات علمی را در حوزه هوشمندی رقابتی داشت، مورد تحلیل محتوا قرار گرفت (52 دانشگاه، جامعه دوم پژوهش بود). پس از تحلیل محتوای برنامه درس هوشمندی رقابتی در پنج دانشگاه، الگوی درس تدوین شد. جامعه سوم پژوهش، خبرگان و استادان علم اطلاعات و دانش شناسی هستند. داده های این پژوهش از طریق سیاهه وارسی محقق ساخته و بر اساس مشاهده مستقیم و همچنین پرسشنامه به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از آماره هایی مانند فراوانی و درصد و آزمون نسبت استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان داد که حوزه علم کتابخانه و اطلاعات، بیشترین میزان تولیدات علمی را در موضوع هوشمندی رقابتی به خود اختصاص داده است. بیشترین تولیدات در سال 2016 بوده و کشور آمریکا در زمینه این تولیدات پیشتاز بوده است. دانشگاه های گرانادا و غرب اوراسیا در این زمینه بیشترین سهم مشارکت را داشته اند. جین، واقان، بوتیلیر و سیمون پر تولیدترین افراد در این حوزه بوده اند. تولیدات علمی بیشتر در قالب مقاله بوده و میزان استناد به این آثار در سال 2018 به بیشترین مقدار خود رسیده است. هوشمندی رقابتی در اکثر دانشکده ها و گروه های آموزشی علم کتابخانه و اطلاعات در کشوری که بیشترین میزان تولیدات علمی را دارد، تدریس می شود. در الگوی درس هوشمندی رقابتی برای رشته علم اطلاعات و دانش شناسی که بر اساس دانشگاه های آمریکا پیشنهاد شد مواردی مانند نام، تعداد واحد، سرفصل ها و نظایر این مورد توجه قرار گرفت و سپس ارائه این درس و الگوی آن مورد تأیید خبرگان واقع شد. نتیجه گیری: نتایج حاکی است که فقدان حضور ایران و ایرانیان در عرصه هوشمندی رقابتی در علم اطلاعات و دانش شناسی بسیار آشکار است. موافقت خبرگان و استادان رشته علم اطلاعات و دانش شناسی با وجود این درس نشان از علاقمندی آن ها به مرزگستری رشته و کسب سهم بیشتر در بازار کار است.

پژوهش حاضر باهدف شناسایی شاخص های مطلوب برای فعالیت های یاددهی و یادگیری دروس رشته های علوم انسانی دانشگاه ها و میزان توجه به آن ها انجام شد. در پژوهش حاضر، از طرح ترکیبی و از نوع اکتشافی متوالی استفاده شد. در بخش کیفی با 20 نفر از متخصصان و اعضای هیئت علمی دانشگاه های کشور که در حوزه فعالیت های یاددهی و یادگیری صاحب نظرهستند، مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد. جامعه آماری بخش کمی دانشجویان دانشگاه ها بودند که به روش خوشه ای چندمرحله ای، تعداد 360 نفر انتخاب شدند. در بخش کمی، از روش توصیفی – پیمایشی بهره گرفته شده است. داده های پژوهش از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته جمع آوری شد. برای تعیین روایی سؤال های مصاحبه و پرسشنامه از روایی صوری و محتوایی و برای برآورد پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش در بخش کیفی از مقوله بندی باز و در بخش کمی از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد ده شاخص از منظر مصاحبه شوندگان مهم ترین شاخص های فعالیت های یاددهی و یادگیری بودند. یافته های کمی نشان داد میانگین عمل به شاخص های فعالیت های یاددهی و یادگیری در دروس رشته های علوم انسانی دانشگاه ها نامطلوب بوده و نیاز به توجه بیشتری دارد. واژه های کلیدی: فعالیت یاددهی و یادگیری، رشته های علوم انسانی دانشگاه ها.

مسئله و هدف: با وجود اهمیت آموزش و پژوهش به عنوان دو کارکرد اصلی دانشگاه ها و پذیرش این مفروضه جهانی که پژوهش برای آموزش سودمند است و همچنین مبهم بودن جایگاه این دو در سیاست و عمل آموزش عالی، هدف اصلی این پژوهش، تحلیل تجارب زیسته اعضای هیئت علمی گروه علوم انسانی (الف) از پیوند آموزش و پژوهش در دانشگاه فردوسی مشهد است. روش کار: برای دست یابی به این هدف، از روش پژوهش کیفی، از نوع پدیدارشناسی توصیفی بهره گرفته شد. کلیه اعضای هیئت علمی گروه علوم انسانی (الف) سرآمد آموزش و پژوهش در دانشگاه فردوسی مشهد جامعه موردمطالعه را تشکیل دادند که مشتمل بر 48 نفر بودند. از این میان، 20 نفر به عنوان مطلعان کلیدی و با روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. جهت گردآوری داده های موردنیاز از مصاحبه نیمه ساخت یافته استفاده شد. داده های حاصل با استفاده از شیوه کدگذاری باز و محوری تحلیل شد. یافته ها: بر اساس یافته های این پژوهش، چهارده مقوله اصلی با هدف درک ماهیت آموزش و ماهیت پژوهش، هفت مقوله اصلی حول محور رابطه آموزش و پژوهش و چهارده مقوله اصلی به عنوان عوامل پیش برنده و بازدارنده رابطه آموزش و پژوهش شناسایی و استخراج شد. نتیجه گیری: نظر به تجارب زیسته اعضای هیئت علمی موردمطالعه بین آموزش و پژوهش در دانشگاه فردوسی مشهد رابطه وجود دارد و جهت این رابطه به دو شکل مثبت و منفی قابل ملاحظه است. به نظر می رسد رابطه بین پژوهش و آموزش برحسب مقطع تحصیلی و ماهیت رشته تحصیلی نسبی است. چنانکه این رابطه در سطح دکتری قوی ترین و در سطح کارشناسی ضعیف ترین حالت را به خود اختصاص داده است.

اکنون دیگر بسیاری از نظریه پردازان اقتصادی و اجتماعی، این قاعده را نمی پذیرند که هدف کسب و کار، صرفاً کسب و کار است. فرضیه آن ها ساده است: سازمان ها علاوه بر پرداختن به مسئولیت های اقتصادی، باید به مسئولیت های اجتماعی و زیست-محیطی نیز بپردازند. پژوهشگران نشان داده اند که «توسعه منابع انسانی» یکی از حوزه هایی است که می تواند در شکل گیری این مسئولیت ها کمک کند. بنابراین هدف پژوهش حاضر یافتن پیوندی میان توسعه منابع انسانی و مسئولیت اجتماعی است، چرا که با وجود ارتباط نزدیک با یکدیگر، پژوهش های اندکی درباره چگونگی این پیوند صورت گرفته است. بدین منظور از طریق مرور سیستماتیک و تحلیل اسناد به بررسی پژوهش های داخلی پرداختیم. بر اساس سوال اصلی پژوهش، محتوا در دو حوزه دسته بندی شده است: حوزه اول: طبقه بندی موضوعی پژوهش ها و حوزه دوم: شیوه پیوند بین توسعه منابع انسانی و مسئولیت اجتماعی سازمان. در حوزه اول، منابع در سه طبقه دسته بندی شده است: الف) نقش توسعه منابع انسانی در شکل گیری مسئولیت اجتماعی سازمان، ب) نقش مدیریت منابع انسانی در ارتقا مسئولیت اجتماعی سازمان و ج) عوامل موثر بر مسئولیت اجتماعی سازمان. در حوزه دوم، دو نوع پیوند مشخص شده است که هر کدام در دو سطح در نظر گرفته شده اند. پیوند نوع اول (توسعه منابع انسانی به مثابه بخشی از مسئولیت اجتماعی سازمان) و پیوند نوع دوم (مسئولیت اجتماعی سازمان به مثابه بخشی از توسعه منابع انسانی).

کودکان در طول تاریخ آموزش و پرورش همواره از طریق روش ها، راهبردها و دیدگاه های مختلف کنترل شده و به نظم در آمده اند. این شیوه ها که امروزه به عنوان شیوه های نوین انضباطی در مدرسه به کار گرفته می شوند، از نظر میشل فوکو و پیروانش؛ یعنی رز، مارشال، رادفورد و میلی[1] به عنوان روش های انقیاد کودکان در نظام های آموزشی مورد انتقاد قرار گرفته اند. در این مقاله تصریح شده است که چگونه شیوه های انضباطی که با هدف تربیت افرادی سودمند و مفید برای اجتماع در نظام های آموزشی به کار گرفته می شوند، می توانند به انقیاد و مطیع سازی آن ها منجر شوند. از این رو ضمن تبیین این نگاه نقادانه به رژیم های عمل انضباطی در نظام آموزشی، به تأسی از دیدگاه تبارشناسانه ی فوکو، پیوند میان قدرت- دانش در تحول فهم بشر از عمل انضباطی مورد بررسی قرار گرفته و خاطر نشان شده است که طی تاریخ تحول رویکردهای انضباطی ( مداخله ای، تعاملی و عدم مداخله) در دانش تربیتی؛ گفتمان های اقتصادی- سیاسی و اجتماعی لیبرالیستی، نظام های آموزشی را تبدیل به عاملی برای انقیاد کودکان توسط خودشان کرده اند. <br clear="all" />  

مطالعه حاضر با این هدف انجام شد که نشان دهد تحمیل بوروکراسی به دانشگاه ها، چرا و چگونه بر عملکرد اعضای هیئت علمی و درنتیجه بر حیات و رشد دانشگاه تأثیر می گذارد. به این منظور تحقیق با روش مروری-تحلیلی، از طریق تحلیل مفاهیم و گزاره های مرتبط «بازتولید شده» توسط محقق، انجام شد. برای دانشگاه، هدف های سه گانه «تجمیع»، «تظاهر»، و «تکثیر» اندیشه ها، مفهوم پردازی و کارکرد بوروکراسی در قالب سه مؤلفه «کار» یا «فعالیت»، «خبرگی»، «ساختار»، تحلیل گردید. اصلی ترین یافته ها نشان دادند که وقتی مراجع بیرونی به منظور برقراری انتظام موردنظر خود در امور دانشگاه مداخله می کنند، درنتیجه عدم تجانس «خبرگی»با «بوروکراسی تحمیلی»، آفت هایی پدید می آیند که در حیات و رشد دانشگاه تأثیر دارد. این آفت ها عبارت اند از: 1) انقطاع بین کار و نیروی کار؛ 2) تغییر در نقشه رشد حرفه ای عضو هیئت علمی؛ 3) ازخودبیگانه شدن؛ 4) تغییر در فرهنگ سازمانی؛ 5) تأثیر بر روابط انسانی؛ و 6) تأثیر بر متغیرهای کلیدی مؤثر در رفتار سازمانی عضو هیئت علمی. در توضیح ششمین آسیب ناشی از بوروکراسیِ تحمیلی، تبعات مستقیم یا غیرمستقیم آن در رابطه با رفتار و عملکرد اعضای هیئت علمی در هفت مورد دسته بندی شدند: 1) مشارکت؛ 2) تحول آفرینی؛ 3) کیفیت زندگی کاری؛ 4) خبرگی خنثی؛ 5) اثربخشی؛ 6) رضایت شغلی؛ و 7) خود-انتظام بخشی. علاوه بر این در روند تحلیل، سه گزاره تبیین و ارائه شد که می تواند مبنایی برای مطالعه سایر پژوهشگران باشد.

پژوهش حاضر با هدف شناسایی شاخص های محتوای مطلوب برای دروس رشته های علوم انسانی دانشگاه ها و میزان توجه به آن ها انجام شد. در پژوهش حاضر، از طرح ترکیبی و از نوع اکتشافی متوالی استفاده شد. در بخش کیفی با 20 نفر از متخصصان و اعضای هیئت علمی دانشگاه های کشور که در حوزه محتوای دروس اهل نظر هستند، مصاحبه نیمه ساختاریافته به عمل آمد. ابزار جمع آوری داده های پژوهش مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته (12 سوالی) استخراج شده از بخش کیفی، بوده است. جامعه آماری بخش کمی دانشجویان کارشناسی دانشگاه ها بودند که به روش خوشه ای چندمرحله ای، تعداد 360 نفر به عنوان نمونه انتخاب شدند. تمامی پرسشنامه ها دریافت شده و مبنای تحلیل های کمی قرار گرفتند. در بخش کمی، از روش توصیفی – پیمایشی بهره گرفته شده است. برای تعیین روایی سؤال های مصاحبه و پرسشنامه از روایی صوری و محتوایی و برای برآورد پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. برای تحلیل داده های پژوهش در بخش کیفی از روش مقوله بندی باز و در بخش کمی از آمار توصیفی و استنباطی بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن بود که دوازده شاخص از منظر مصاحبه شوندگان مهم ترین شاخص های محتوا یاددهی و یادگیری مطلوب بودند. یافته های کمی نشان داد میانگین عمل به شاخص های محتوای یادگیری برای دروس رشته های علوم انسانی دانشگاه ها نامطلوب بوده و نیاز به توجه بیشتری دارد.

این پژوهش با هدف مطالعه رابطه آمایش آموزش عالی و سیاست های توسعه علم و فناوری کشور انجام شد. از آنجا که طرح و اجرای مطالعات آمایش باید با اتّکا به نقشه کلان توسعه علم و فناوری کشور صورت بگیرد و دستاوردهای آمایش باید پشتیبان سیاست های توسعه علم و فناوری کشور باشد، این تحقیق با مراجعه به یک مدل سیاست گذاری (تصمیم گیری) و با کمک روش تجربه نگاری، طرح و اجرای برنامه آمایش آموزش عالی کشور در سال های 1389 و 1390 را با رویکردی انتقادی، بازنگری کرده است تا حلقه های مفقوده یا نقاط گسست نظری و عملی آمایش و سیاست های توسعه علم و فناوری کشور را شناسایی و معرفی کند. در این راستا، گسست ها به دو دسته نظری و عملی تقسیم شده اند: در طبقه گسست های نظری، خلاء های فلسفی، روش شناختی، و مفهوم پردازانه آمایش مورد توجه قرار گرفت و در طبقه عملی، گسست ها در دو سطح کلان و خرد، شناسایی و معرفی شدند. در سطح کلان، روشن شد که تأثیرپذیری برنامه های توسعه علم و فناوری از جریان های کنترل کننده نظام بوروکراتیک مرکزی، بر محورهای پیوند آمایش با سیاست های توسعه اثر می گذارد. در سطح خرد نیز مؤلفه هایی چون سرمایه انسانی خبره درگیر در آمایش؛ اعتبار و مرجعیت اسناد حامل سیاست های علم و فناوری و قابلیت استخراج دلالت های مربوطه؛ عزم قراردادن بنیان توسعه آموزش عالی بر مطالعات آمایش و اخذ تصمیمات قاطع در این باره؛ و کیفیت تفویض اختیار به کمیته های آمایش، از جمله عوامل مؤثر در گسست، معرفی شدند. مقاله با تلخیص آموزه های کلیدی تجربه مشارکت در آمایش آموزش عالی کشور به پایان رسیده است.

هدف این پژوهش، بررسی رابطه بین عوامل مؤثر بر خودکارآمدی پژوهشی از طریق یک الگوی علّی مبتنی بر نظریه شناختی- اجتماعی است. روش تحقیق از نوع توصیفی و مدل معادلات ساختاری است. جامعه تحقیق شامل دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد بود. به منظور آزمون مدل، نمونه ای به حجم 126 آزمودنی، از بین دانشجویان مقطع دکتری دانشگاه فردوسی و علوم پزشکی مشهد انتخاب شدند. پرسشنامه های خودکارآمدی پژوهشی و عوامل مؤثر بر خودکارآمدی شامل تجارب پیشین، تشویق دیگران، تجارب جانشین، اضطراب و نگرش به دروس توسط آزمودنی ها تکمیل شد. اعتبار و روایی پرسشنامه های مذکور احراز شد. برای تحلیل داده ها از ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل عاملی تاییدی و اکتشافی و مدل معادلات ساختاری استفاده شد. نتایج اجرای همبستگی پیرسون نشان داد که مؤلفه های خودکارآمدی پژوهشی و برخی عوامل مؤثر بر خودکارآمدی دو به دو با هم همبستگی دارند (05/0p<). با اجرای الگوی معادلات ساختاری برای آزمون رابطه تجارب پیشین، تشویق دیگران، تجارب جانشین، اضطراب و نگرش خودکارآمدی، پژوهشی مشخص شد که الگوی پیشنهادی از برازش مناسبی برخوردار است و خودکارآمدی پژوهشی به خوبی از طریق عوامل مؤثر بر خودکارآمدی پیش بینی و تبیین شده است (91/0 ,NNFI= 091/0 0RSMEA=). برخی ضرایب مسیر الگوی پیشنهادی نیز معنادار بود (01/0p<). عوامل محیطی مانند تجربه های پژوهشی، جو دانشگاهی مشوق و بدون استرس می تواند در افزایش خودکارآمدی پژوهشی دانشجویان مؤثر باشد. لذا تغییر در شیوه های مدیریت دانشگاهی، برنامه ریزی آموزشی و درسی با هدف افزایش خودکارآمدی پژوهشی، ایجاد باورهای انگیزشی مفید و سازنده و ادراکات محیطی مشوق تحقیق کردن، ضروری است.

هدف این مقاله بررسی نقش یکی از مولفه های اصلی معماری دانش یعنی «تبادل دانش ضمنی» در ارتقای اثربخشی عملکرد معلمان است. برای اجرای این پژوهش از روش همبستگی استفاده شده است. در این پژوهش کلیه معلمان دوره ابتدایی استان خراسان جنوبی در سال تحصیلی 92-91 به عنوان جامعه آماری در نظر گرفته شد و 353 تن از  این معلمان با روش نمونه گیری خوشه ای به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه تبادل دانش ضمنی جوئیا و لموس و پرسشنامه اثربخشی معلم چو و بولای استفاده شده است. یافته های پژوهش نشان  دادند که تبادل دانش ضمنی معلمان می تواند پیش بینی کننده اثربخشی آنان باشد. همچنین بین اثربخشی عملکرد معلمان با سطوح ضعیف، متوسط و بالای تبادل دانش ضمنی تفاوت معنی دار مشاهده شد. علاوه بر این  نتایج پژوهش نشان داد که شرکت در دوره های آموزش ضمن خدمت معلمان، می تواند زمینه ساز تبادل دانش ضمنی باشد و از این طریق اثربخشی عملکرد معلمان را  به طور معنی داری افزایش دهد.

هدفِ این تحقیق بررسی رابطه سبک رهبری تحولی مدیران دانشگاه با بهسازی کارکنان دانشگاه فردوسی مشهد بود. در این مطالعه که با روش تحقیق آمیخته انجام شد، نمونه تحقیق از میان کارکنان رسمی و قرارداد مشخص دانشگاه، به روش سرشماری و برابر با یک صد و هشتاد نفر برای پاسخ به پرسشنامه ها و به روش هدفمند برابر با 12 نفر برای شرکت در مصاحبه انتخاب شد. داده هایی که در تأمین سؤالات تعیین همبستگی بین متغیرها مورد نیاز بود از طریق دو پرسشنامه سنجش سبک رهبری تحولی بس و اولیو (1985) و پرسشنامه محقق ساخته بهسازی کارکنان بر اساس مدل مک لگان (1989) به دست آمد. داده های غیر کمی به کمک مصاحبه نیمه ساخت یافته حاصل شد. جهت پاسخ به سؤالات اصلی و فرعی از آزمون های آماری مقایسه میانگین با یک ارزش ثابت، مقایسه دو میانگین مستقل، همبستگی پیرسون و معنی داری، تحلیل واریانس یک راهه و رگرسیون چند گانه استفاده شد. تحلیل آماری با استفاده از نرم افزارspss، انجام گرفت. داده های به دست آمده از مصاحبه نیز بعد از داده های هر جدول به منظور نشان دادن درجه انطباق یافته های کمی با نگاه کارکنان نسبت به رفتار رهبری مدیران دانشگاه ارائه شد و ضمناً در تفسیرهای قسمت نتیجه گیری و بحث مورد استفاده قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که: 1) رفتار مدیران دانشگاه از لحاظ انطباق با شاخص های رهبری تحولی از حد متوسط بالاتر است؛ 2) وضعیت بهسازی کارکنان دانشگاه بر اساس مدل مک لگان از حد متوسط بالاتر است؛ 3) بین میزان انطباق رفتار مدیران با شاخص های رهبری تحولی و میزان بهسازی کارکنان آنان در دانشگاه فردوسی مشهد رابطه مستقیم و معنی دار وجود دارد؛ و 4) بهسازی کارکنان (بر اساس نمره کل به دست آمده از مدل مک لگان) از طریق رفتار منطبق با شاخص های رهبری تحولی مدیران دانشگاه فردوسی مشهد قابل پیش بینی نیست.

مطالعه اثرات فرهنگ بر زندگی هدفمند به منزله یکی از عوامل مهم سلامت روان شناختی افراد، و همچنین عامل مؤثر بر شکل گیری هدف ها و اولویت بندی آن، یک موضوع چالشی و مهیج برای پژوهشگران است. هدف این پژوهش، مطالعه نقش فرهنگ در اولویت بندی اهداف و آرزوهای دانشجویان ایرانی و آمریکایی بود. این پژوهش به روش توصیفی طراحی و اجرا شد. نمونه شامل 216 نفر دانشجوی ایرانی و 164 نفر دانشجویان آمریکا بودند. پرسشنامه اهداف و آرزوها توسط دانشجویان تکمیل شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها علاوه بر شاخص های آمار توصیفی (میانگین، انحراف معیار) از روش های آمار استنباطی (تحلیل واریانس چند متغیری) استفاده شد. تحلیل یافته ها نشان داد که اولویت اول تا سوم برای تمام دانشجویان آمریکایی به ترتیب وابستگی، پذیرش خود و سلامتی و برای تمام دانشجویان ایرانی به ترتیب پذیرش خود، سلامتی و موفقیت مالی بود. در مقایسه بین جنسیت ها، اولویت اول تا سوم دانشجویان دختر آمریکایی به صورت وابستگی، پذیرش خود و کمک به اجتماع و دانشجویان ایرانی به صورت پذیرش خود، سلامتی و کمک به اجتماع بود. همچنین اولویت اول تا سوم دانشجویان پسر آمریکایی به صورت وابستگی، پذیرش خود و سلامتی و برای دانشجویان ایرانی به صورت پذیرش خود، موفقیت مالی و سلامتی بود. نتایج آزمون چند متغییره نشان داد که در خرده هدف های معنویت، سلامتی، وابستگی، همنوایی، محبوبیت، تصویر بدنی و موفقیت مالی بین دانشجویان ایرانی و آمریکایی تفاوت معناداری وجود دارد

برای آموزش و توسعه مدیران، کوشش ها و هزینه های زیادی می شود اما به دلایل متعدد که یکی از آنها، بی توجهی به ویژگی-های فرهنگ یا زمینه فرهنگی سازمان است، این کوشش ها به نتایج مورد انتظار منجر نمی شود. پژوهش حاضر با هدف شناسایی میدان-آموخته های توسعه مدیران آموزشی در انطباق با ویژگی غالب فرهنگی در مدارس، با رویکرد کیفی انجام شد. میدان تحقیق، مدارس متوسطه شمال غرب و جنوب شهر تهران و مشارکت کنندگان 20 تن از مدیران و معلمان این مدارس بود که منبع اصلی دستیابی به یافته ها با استفاده از مصاحبه های عمیق بودند. تجزیه و تحلیل داده ها براساس کدگذاری سه گانه باز، محوری و انتخابی انجام و اعتبارسنجی شد. در مجموع ویژگی فرهنگ وابسته میدان مطالعه در دو هیئت کلانِ «مشارکت جو» (دموکراتیک) و سلسله مراتبی یا «تفوق طلب» (بوروکراتیک) تشخیص داده شد. پس از تحلیل یافته ها از میدان آموخته های مبتنی بر محور پژوهش در میدانِ دارایِ غلبه ی دموکراتیک،20 تم، 46 مقوله و 102 مفهوم و در میدانِ دارایِ سلطه ی بوروکراتیک 12 تم، 27 مقوله و 70 مفهوم به دست آمد. یافته های کلی پژوهش نشان داد که: مدرسه بیش از پیش نیازمند فرهنگ یا زمینه مستعد برای گسترش نگاه دمکراتیک است که در آن، مشارکت با ذینفعان بیرونی دارای اهمیت فوق العاده اما در حالِ حاضر مغفول است، به طوری که دستاوردهای مفروضِ برآمده از آن می تواند ظرفیت های کم نظیری به جایگاه و عملِ مدیریت آموزشی بیفزاید. از سوی دیگر، میدانِ دارایِ غلبه ی نگاه بوروکراتیک، که در حد زیادی در میدان پژوهش رواج داشت، بستر تضعیف جایگاه مدیریت آموزشی را فراهم کرده است و به کاهش اعتماد بین معلمان، مدیران و دانش آموزان با هم و میان هم منجر شده است. غلبه زمینه دمکراتیک یا بوروکراتیک در برداشت و طرح توسعه مدیران آموزشی اثر دارد. یافته های بسیط این پژوهش در قالب درس آموخته هایی از هر یک از دو وضعیتی که در آن هیئت کلان مشارکت جو یا تفوق طلب در مدرسه وجود داشته است با تأکید بر اثری که بر توسعه مدیران آموزشی می گذارد تنظیم شده است.

تحقیق حاضر با هدف بررسی الزامات تأمین و تنوع بخشی منابع مالی دانشگاه های دولتی به روش توصیفی- پیمایشی اجرا شد. جامعه آماری پژوهش 157 نفر از صاحب نظران آموزش عالی و دست اندرکاران دانشگاه های دولتی بودند که 112 نفر از آنها به روش تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات، پرسشنامه محقق ساخته مشتمل بر 78 گویه بود. روایی محتوایی پرسشنامه توسط صاحب نظران و روایی سازه آن با استفاده از تحلیل عاملی تأییدی سنجیده شد. میزان پایایی پرسشنامه با آزمون آلفای کرونباخ 97/0 محاسبه شد. برای تحلیل داده ها از آمار توصیفی (میانگین و انحراف استاندارد) و آمار استنباطی (t تک نمونه ای و آزمون فریدمن) استفاده شد. یافته ها نشان داد که از دیدگاه پاسخ دهندگان، برای تأمین و تنوع بخشی منابع مالی دانشگاه های دولتی، تمامی الزامات از اهمیت بالا برخوردارند. همچنین نتایج نشان داد در سطح کلان، الزامات سیاست گذاری- راهبردی دارای بیشترین اهمیت و الزامات مالی- اقتصادی دارای کمترین اهمیت هستند. در سطح خرد نیز الزامات انگیزشی و الزامات ساختاری به ترتیب از بیشترین و کمترین اهمیت برخوردارند. با عنایت به اینکه الزامات تدوین شده، از پیش بایست های تأمین و تنوع بخشی مالی دانشگاه ها است، مسئولان و دست اندرکاران دانشگاهی باید در برنامه ریزی های خود برای کسب درآمد، آنها را مطمح نظر قرار دهند.

مدیریت قبل از آن که مدیریت بر افراد باشد، مدیریت بر تیم های کاری است و تیم سازی و کار تیمی از اولویت های هر نظام و سازمان است، هم چنین نیاز به شناخت تیم توسط مدیران به این دلیل است که تیم ها واقعیتی از زندگی سازمانی هستند و اجزای ساختمانی یک سازمان را تشکیل می دهند. تیم سازی و کار تیمی در دانشگاه به ترسیم شفاف چشم انداز و اهداف مشترک کمک می کند و با ایجاد روحیه اعتماد میان منابع انسانی، حس تعهد و مسؤولیت پذیری شان را برمی انگیزد. بنابراین هدف پژوهش حاضر شناسایی و تحلیل دیدگاه مدیران آموزش عالی خراسان به تیم سازی و کارتیمی با استفاده از رویکرد کیفی و روش مطالعه موردی بود و دانشگاه فردوسی مشهد نیز که از مهم ترین و تأثیرگذارترین مراکز آموزش عالی خراسان است به عنوان مورد انتخاب شد. به منظورگردآوری داده ها از مصاحبه نیمه ساختار یافته، برمبنای مفاهیم حساس حاصل شده از مرور سوابق و منابع و مصاحبه ها ی اکتشافی استفاده شد. جامعه آماری شامل کلیه مدیران دانشگاه فردوسی مشهد بود که از میان آنها تعداد 14مدیر با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تحلیل اطلاعات، از روش تحلیل محتوا و کدگذاری باز و محوری استفاده شد. نتایج حاصل از مصاحبه نشان داد مدیران آموزش عالی دیدگاه و درک مناسبی به شاخصه های تیم سازی و کارتیمی در دانشگاه (شامل دو مقوله کلی ساختار تیمی و روابط تیمی و ده زیر مقوله (مفهوم) هدف مداری، ترکیب تیم و سازماندهی، شبکه تصمیم گیری، نظام بازخورد، هدایت و رهبری، صراحت و صداقت، همگرایی و اعتماد، همکاری و تضاد، تعهد و مشارکت، ارتباطات) دارند و از زمینه و روحیه مناسبی در رابطه با تیم سازی و کار تیمی برخوردار هستند.

هدف اصلی از اجرای این پژوهش، بازخوانی مؤلفه های رهبری دانش و بررسی وضعیت گروه های آموزشی بر مبنای آن بود. برای دست یابی به این هدف، از روش پژوهش اسنادی و موردی بهره گرفته شد. نخست، مهم ترین مؤلفه های رهبری دانش با تحلیل محتوای آثار علمی معتبر در ادبیات پژوهش شناسایی و استخراج شدند سپس، با رجوع به تجارب زیسته پانزده تن از مدیران گروه های آموزشی دانشگاه فردوسی مشهد به عنوان مطلعان کلیدی که به شیوه نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند، وضعیت موجود رهبری دانش مورد بررسی قرار گرفت. تحلیل نتایج به دست آمده از مصاحبه هانشان داد که میانجی گری در حل تعارض، ایجاد جو اعتماد، دانش افزایی اعضای گروه، ایجاد فرصت های یادگیری، جهت گیری قانونی گروه، تصمیم گیری مشارکتی، رعایت احترام، تعاملات فراسازمانی، رویکرد میان رشته ای و استادان جوان منشأ تغییر از مقوله های معطوف به رهبری دانش در گروه های آموزشی مورد مطالعه به شمار می روند. به طور کلی، شواهد به دست آمده از وجود شکاف بین وضعیت موجود و مطلوب رهبری دانش در گروه های آموزشی حکایت دارد.