محمدرضا امین ناصری

با مقررات زدایی از بازار و شکل گیری بازار روز بعد انرژی، باهدف کاهش هزینه های تولی د و توزی ع ب رق و رف ع ناکارآمدی های صنعت برق انحصاری، تحدید ساختار در بازار برق ایران انجام گرفت که در آن در هرروز تولیدکنندگان انرژی با یکدیگر به رقابت می پردازند. دراین بین بهای تمام شده تولید انرژی پارامتر تعیین کننده در تعیین استراتژی پیشنهاد قیمت توسط هر نیروگاه و میزان سود بخشی آن می باشد. ازاین رو در این مقاله با در نظر گرفتن هزینه های سوخت مصرفی، استهلاک، تعمیرات، بهره برداری و سایر هزینه ها به عنوان عوامل تأثیرگذار بر روی بهای تمام شده تولید برق، تابع هزینه تولید برآورد شده است. در این مطالعه، نظر به سهم قابل توجه سوخت بر روی بهای تمام شده، سوخت مصرفی را به صورت جدا از سایر موارد موردبررسی قرار داده ایم و به جای سرشکن کردن هزینه سوخت در طول یک سال بر روی کل تولید، ابتدا تابع مصرف سوخت در سطوح مختلف تولید در دو حالت سوخت گاز و گازوئیل محاسبه شده و به دنبال آن هزینه سوخت مصرفی محاسبه گردیده است. مطابق با نتایج به دست آمده، از اجرای مدل پیشنهادی بر روی واحد گازی نیروگاه سیکل ترکیبی اردبیل، متوسط هزینه تولید هر کیلووات ساعت برق با سوخت گاز برابر با 398 ریال و با سوخت گازوئیل برابر با 500 ریال می باشد.

موفقیت کامل یک پروژه، به ثمر رسیدن ایده ها و ابتکارات ایجاد یک کسب و کار و یا راه اندازی یک طرح صنعتی منوط به امکان سنجی صحیح و همه جانبه آن طرح ها پیش از اجراست. رویکرد سنتی به امکان سنجی پروژه های صنعتی متمرکز بر حوزه های مالی طرح و سودآوری آن و همچنین، در نظر گرفتن توجیه پذیری پروژه در ابعاد فنی و بازار است. طرح موضوع سبز بودن پروژه ها و الزام پروژه ها مبنی بر برخورداری از پیوستار محیط زیستی در دهة اخیر موجب بازنگری در رویة توجیه پذیری پروژه ها شده است. مدیریت سبز و به تبع آن، به کارگیری رویکرد سبز در توسعة پروژه های صنعتی از پارادایم های جدید مدیریت است که تضمین کننده تحقق شاخص های محیط زیستی در توسعة طرح ها و پروژه های صنعتی است. هدف از این پژوهش ارائة یک سیستم خبرة فازی برای امکان سنجی پروژه های صنعتی با رویکرد جامع بوده و شامل امکان سنجی پروژه ها در پنج بعد مالی، اقتصادی، فنی، بازار و محیط زیستی می شود. پس از احصای شاخص های امکان سنجی جامع پروژه ها و تعریف قواعد دانشی مبتنی بر روش شناسی سیستم های خبرة فازی با استفاده از دیدگاه خبرگان، برای اعتبارسنجی مدل توسعه یافته، پروژة ساخت تصفیه خانه فاضلاب جنوب تهران انتخاب و داده های این پروژه در سیستم مذکور تغذیه گردید و با تعیین میزان توجیه پذیری کل پروژه، خروجی سیستم در ابعاد پنجگانه مذکور از منظر خبرگان مورد ارزیابی قرار گرفت که نتایج حاصل حاکی از تأیید خروجی سیستم توسط خبرگان است.

درآمدسازی در شرکت ها از طریق ایجاد رابطه با مشتریان و حفظ این روابط در درازمدت صورت می پذیرد. از این رو توانایی پیش بینی مناسب روابط با مشتریان نکته ای اساسی در مدیریت رابطه با مشتریان است. بخش بندی روشی است که طی آن با تفکیک مشتریان به بخش های متجانس با رفتار خرید مشابه، تلاش می شود تا ارزش آتی رابطه با مشتریان پیش بینی شود. روش RFM یکی ازمتداول ترین روش های بخش بندی است که از تحلیل پایگاه داده تراکنشی برای رده بندی ارزش مشتریان استفاده می کند. پژوهش حاضر تلاش دارد تا از ترکیب مدل سازی Pareto/NBD که به مدلی قدرتمند در پیش بینی رفتار مشتریان مشهور است با روش معمول RFM، کیفیت بخش بندی مشتریان را ارتقا بخشد. در این پژوهش از روش Pareto/NBD برای تخمین سه مؤلفه مقدار انتظار احتمال فعالیت آتی، تعداد تراکنش های آتی و متوسط ارزش پولی استفاده شده است. سپس نتایج بخش بندی مشتریان با استفاده از این مؤلفه ها با کاربرد روش مرسوم RFM مقایسه شده است. نتایج حاصل بیانگر بهبود کیفیت بخش بندی در رده بندی ارزش آتی مشتریان، به ویژه در رده های ارزشمند مشتری با کمک رویکرد پیشنهادی است.

بودجه ریزی بر مبنای عملکرد در چندین دهه گذشته موضوعی بحث برانگیز در مدیریت دولتی بوده است. در دهه نود میلادی موج جدیدی از اشتیاق به بودجه ریزی بر مبنای عملکرد در بین دولت ها شکل گرفت. در سال های اخیر تمایل بیشتری به استفاده های سازمانی از بودجه ریزی بر مبنای عملکرد به وجود آمده که باعث شده است پژوهشگران به جزئیات دقیق تر این روش بودجه ریزی توجه کنند. بودجه ریزی بر مبنای عملکرد به مجموع فرآیندهایی اطلاق می شود که قصد دارند بین بودجه تخصیص داده شده به برنامه ها و نتایج یا خروجی ها ارتباط برقرار کنند. در این پژوهش بررسی تاریخچه سایر روش های بود ه ریزی نشان داد که استفاده از مدل های ریاضی برای بودجه ریزی به طرز گستره ای مورد توجه پژوهشگران بوده است. با توجه به تعداد زیاد پارامترهای تأثیرگذار در روش بودجه ریزی بر مبنای عملکرد و پیچیدگی های حاکم بر فضای بودجه ریزی، روش های کیفی و ذهنی نمی توانند به یک تصمیم گیری بهینه برای بودجه منجر شوند. هدف این مقاله ارایه یک مدل ریاضی برای بودجه ریزی بر مبنای عملکرد است که بتواند بهینگی و موجه بودن تخصیص انجام شده را در شرایط عدم اطمینان حفظ کند. مهم ترین عواملی که باعث ایجاد عدم قطعیت در فضای بودجه ریزی می شوند مقادیر تخمین زده شده برای هزینه ها و محرک های هزینه است. در این مقاله از رویکرد برنامه ریزی استوار برای ارایه مدل ریاضی بودجه ریزی بر مبنای عملکرد استفاده شده است. مدل های استوار ارایه شده برای تخصیص بودجه در یک بانک ایرانی مورد استفاده قرار گرفته است. مقایسه ی نتایج به دست آمده از به کار گیری مدل های قطعی و استوار، در خلال سه سال گذشته نشان داد که مدل های استوار بودجه ریزی بر مبنای عملکرد توانسته اند شاخص انحراف بودجه را در این سازمان بهبود دهند.

در این مقاله نخست مبانی نظری بودجه ریزی بر مبنای عملکرد و سیستم های پشتیبان تصمیم هوشمند مرور شده است. عواملی که در شکست نظام های بودجه ریزی نقش داشته اند و با عدم وجود رویکرد سیستماتیک و هوشمند مرتبط هستند، شناسایی شده اند .هم چنین کلاس های اطلاعاتی موجود در فرایند بودجه ریزی بر مبنای عملکرد و نیز عوامل نیمه ساخت یافته این فرایند استخراج شده اند. سپس استفاده از رویکرد سیستم پشتیبان هوشمند برای بودجه ریزی بر مبنای عملکرد و بر اساس نظرسنجی از خبرگان امکان سنجی شده است. در ادامه اجزای نظام بودجه ریزی بر مبنای عملکرد با رویکرد سیستم پشتیبان تصمیم هوشمند و ویژگی های آن ها ارائه شده است که عبارتند از یک پایگاه دانش مبتنی بر قاعده فازی، یک پایگاه مدل برنامه ریزی خطی، یک پایگاه داده شیء گرا، استنتاج پس رو ، یک انباره داده و واسط کاربری. در طراحی پایگاه مدل از روش های مدلسازی برنامه ریزی خطی و در طراحی پایگاه دانش از روش مصاحبه های کیفی استفاده شده است . در پایان نحوه ارتباط اجزا، معماری سیستم پیشنهادی ارائه شده و مزایای آن در مقایسه با سایر رویکردها توضیح داده شده است .

پیش بینی تقاضای آب شهری کمک موثری است به مدیران و بهره برداران سیستم های آب شهری میباشد تا بتوانند نسبت به مدیریت صحیح مصرف اقدام نمایند. در این راستا پیشبینی دقیق تقاضا از این نیاز حیاتی در دورههای زمانی مختلف حایز اهمیت میباشد. در این پژوهش با طراحی یک روش جدید که تلفیقی از مدلهای خطی و غیرخطی است، به بررسی روند تقاضای روزانه آب شهر تهران و عوامل موثر بر تقاضای روزانه این حامل پرداخته شد. دراین تحقیق، تقاضای روزانه آب شهری براساس مدلهای ARMA، شبکه عصبی مصنوعی و مدل تلفیقی برای 10 روز آینده به صورت ""گام به گام""پیشبینی گردید. در طراحی شبکه عصبی مصنوعی و مدل تلفیقی، عوامل موثر بر تقاضای روزانه آب شهری، دمای هوا (حداقل، حداکثر و متوسط)، روزهای هفته، ایام تعطیلات و روزهای خاص در نظر گرفته شد. نتایج حاصل از به کارگیری معیارهای ارزیابی دقت پیشبینی نشان میدهد مدل تلفیقی نسبت به بقیه الگوها دارای خطای کم و دقت بالایی در پیشبینی تقاضای روزانه آب شهری است. پساز مدل تلفیقی، شبکه عصبی مصنوعی و فرآیند ARMA به ترتیب در اولویتهای بعدی قرار گرفتند.

زمان توقف اتوبوسها در ایستگاهها، یکی از پارامترهای تأثیرگذار بر کیفیت برنامه‌ریزی حمل و نقل در سیستم‌ اتوبوسرانی است. شناسایی عوامل موثر بر زمان توقف اتوبوسها و پیش‌بینی دقیق آن علاوه بر ارایه برنامه‌های دقیق تر، منجر به ارایه سیاستهای مناسبی برای کاهش زمان توقف و افزایش رضایت مسافران سوار بر وسیله نقلیه و منتظر در ایستگاه‌ها می‌شود. در این مقاله، با مطالعه سیستم اتوبوسرانی شهر تهران، عوامل بالقوه موثر بر زمان توقف اتوبوسها در ایستگاه‌ها شناسایی شده و با استفاده از تحلیل رگرسیونی، تأثیر بخشی از عوامل شناسایی شده مانند تعداد مسافران سوار و پیاده شده، بر زمان توقف اندازه‌گیری شده است. برازش توابع مختلف بر داده‌های جمع‌آوری شده از سیستم اتوبوسرانی شهر تهران، تابع غیرخطی از تعداد مسافران سوار و پیاده شده، بدون درنظر گرفتن جنسیت مسافر و دری که از آن پیاده یا سوار می‌شوند را به عنوان مناسب ترین تابع برای پیش‌بینی زمان توقف با ضریب تعیین 9/87 درصد نتیجه داده است. همچنین بررسی میکروسکوپی فرآیند توقف و تحلیل آماری پارامترهای موثر بر آن مانند زمان و تعداد مسافران سوار و پیاده شده منجر به توسعه مدل شبیه‌سازی گسسته پیشامدی از فرایند توقف اتوبوسها در ایستگاهها شده است. از مدل شبیه‌سازی طراحی شده برای بررسی تأثیر سیاستها و عوامل دیگری که امکان مطالعه آنها بر اساس داده‌های جمع‌اوری شده نیست، از قبیل نحوه پرداخت کرایه بر زمان توقف استفاده شده است. تحلیل‌ها نشان می‌دهد تغییر در نحوه پرداخت کرایه از سیستم بلیت کاغذی به پرداخت الکترونیکی حدود 23 درصد زمان توقف اتوبوسها را در ایستگاهها کاهش می‌دهد.

 در جهان صنعتی امروز، فناوری نانو به عنوان یکی از فناوری های نوظهور و راهبردی مطرح است و در ایران نیز برنامه ملی مربوطه, حضور در بین 15 کشور برتر در فناوری نانو تا سال 2015 را هدف قرار داده است. از آنجا که هزینه پروژه های تحقیقاتی و اجرایی در زمینه فناوری های نوین بسیار قابل توجه می باشد و همچنین به دلیل تعدد شاخه های فناوری نانو، تعیین اولویت برای سرمایه گذاری در این زمینه اهمیت فراوان دارد. از سوی دیگر, صنعت نفت و به ویژه بخش بالادستی آن به عنوان یک صنعت استراتژیک برای ایران مطرح است و برای کاربردهای علمی و تحقیقاتی فناوری نانو در این صنعت، افق روشنی پیش بینی می شود. از سوی دیگر و از آنجا که موردی ازتحقیقات علمی در خصوص تعیین اولویت های فناوری نانو در صنایع مختلف کشور و به ویژه صنعت نفت یافت نشد ، موضوع این تحقیق به یافتن اولویت های  کاربرد فناوری نانو در صنایع بالادستی نفت اختصاص یافت. برای این منظور, ابتدا با مرور ادبیات تصمیم گیری، AHP به عنوان یکی از روش های تصمیم گیری چندمعیاره جهت تعیین اولویت ها انتخاب گردیده و در مرحله بعد، معیارهای اولویت دهی، بر اساس نظرات کارشناسان صنایع بالادستی نفت و بر پایه مرور معیارهای تصمیم گیری ذکر شده در ادبیات تصمیم گیری و پروژه های مشابه در داخل کشور، مشخص شده اند. در نهایت نیز با جمع بندی نظرات کارشناسی و با استفاده از نرم افزار Expert Choice, اولویت های  کاربرد فناوری نانو در صنایع بالادستی نفت ایران، با توجه به کاربردهای شناسایی شده فناوری نانو در صنایع بالادستی نفت در مرکز مطالعات تکنولوژی دانشگاه صنعتی شریف، تعیین و روایی نتایج از طریق بررسی همبستگی اسپیرمن آنها با نتایج حل مجدد مساله از طریق روش PROMETHEE سنجیده شده است.