الیاس صفاران

انسان ابتدایی با به تصویر درآوردن باورهایش و بهره از محیط زندگی خود، نقوش و علائمی را بر دیوار غارها، صخره ها و ظروف دست ساز خود نقش کردند. این نقوش روشی برای انتقال پیام، نشان دادن افکار و وسیله ای برای بیان آرزوها و ترس های بشر بوده اند. همانند نقش بزکوهی و درخت که با زندگی مردم آن روزگار درآمیخته اند و جزئی از میراث باارزش آن ها شدند. بز کوهی حیوان ملی ایران و همیشه مرکز قدرت محسوب می شده است، همراه با درخت که منبع باروری، حیات و دارای خیروبرکت است، نشان از اهمیت، فراوانی و جایگاه مهم این نقوش در باور و اساطیر آن روزگار به شمار می روند. این مقاله با روش تحلیلی -توصیفی سنگ نگاره ها را به عنوان کهن ترین اثر هنری منبعی منحصربه فرد برای شناخت بیشتر هنر قبل از تاریخ معرفی می کند. نقوش حک شده بر صخره زیبای شاه فیروز سیرجان نشان از پیشینه تاریخی این منطقه دارد، به همین صورت پیدایش تمدن عظیم حوزه هلیل رود در جیرفت که باعث کشف اشیا بسیار باارزشی شد گویای قدمت دیرینه این خطه می باشد. دو نقش بزکوهی و درخت را می توان هم بر روی سنگ نگاره های تپه شاه فیروز و هم ظروف بسیار زیبا سنگ صابونی تمدن جیرفت مشاهده کرد. گرچه مشترکات فرهنگی و تشابه افکار، باورها و عقاید باعث به تصویر کشیده شدن این نقوش بر روی یافته های این مناطق شده است. اما تقابل محیط زیست باعث آرایه ای متفاوت از این دو نقش در این مکان ها شده است. با این وجود نیاکان این سرزمین ها تلاش کرده اند با نقش کردن حیوانات و گیاهان طبیعت اطراف خود را به نمایش بگذارند، و آن را تحت کنترل درآورده و رام خود کنند. این تصاویر هویت، فرهنگ و هنر این مردمان به شمار می رود که می توان در این آثار شور زندگی و امید به آینده را مشاهده کرد.

استفاده از نشانه ها برای انتقال مفاهیم شاید قدمتی به اندازه تلاش بشر برای برقراری ارتباط و انتقال مفاهیم دارد. نشانه ها از آنجا که بر گستره وسیعی از امکانات بازنمایی متکی هستند از پتانسیل های بالایی در القای مفاهیم برخوردارند. سینما با عناصر متشکله اش برایند تمامی هنرهای پیشین است. شناخت نشانه ها در این هنر، مستلزم شناخت انواع هنرها و نیز آشنایی با فرهنگ جامعه هدف است. از جمله موارد مهم، کاربرد نشانه ها برای انتقال مفاهیم دینی است. در این پژوهش کوشش نموده ایم سه فیلم از آثار مطرح «رضا میرکریمی» را از منظر نشانه-های دینی مورد کندوکاو قرار دهیم. تلاشمان در جستجوی نقدی جامع، ثمر چندانی نداشت. هرچند که ادعایی به جامعیت این جُستار نیز نیست لیکن سعی شده نگاهمان فراگیرتر باشد. روش تحلیل داده ها، نشانه شناسی و بر اساس تقسیم بندی ششگانه «رابرت استم» است. پس از مروری اجمالی بر ادبیات نظری، انواع نشانه های موجود در آثار استخراج و در پایان جمع بندی مطالب ارائه خواهد شد. یافته های تحقیق نشان می دهد نقطه کانونی این آثار، آگاهانیدن مخاطب از ریشه آشفتگی های موجود و راه های برون رفت از آنها یعنی بازگشت به فطرت الهی با کاربست صحیح و توأمان سنت و مدرنیته است.

انسان ابتدایی با به تصویر درآوردن باورهایش و بهره از محیط زندگی خود، نقوش و علائمی را بر دیوار غارها، صخره ها و ظروف دست ساز خود نقش کردند. این نقوش روشی برای انتقال پیام، نشان دادن افکار و وسیله ای برای بیان آرزوها و ترس های بشر بوده اند. همانند نقش بزکوهی و درخت که با زندگی مردم آن روزگار درآمیخته اند و جزئی از میراث باارزش آن ها شدند. بز کوهی حیوان ملی ایران و همیشه مرکز قدرت محسوب می شده است، همراه با درخت که منبع باروری، حیات و دارای خیروبرکت است، نشان از اهمیت، فراوانی و جایگاه مهم این نقوش در باور و اساطیر آن روزگار به شمار می روند. این مقاله با روش تحلیلی -توصیفی سنگ نگاره ها را به عنوان کهن ترین اثر هنری منبعی منحصربه فرد برای شناخت بیشتر هنر قبل از تاریخ معرفی می کند. نقوش حک شده بر صخره زیبای شاه فیروز سیرجان نشان از پیشینه تاریخی این منطقه دارد، به همین صورت پیدایش تمدن عظیم حوزه هلیل رود در جیرفت که باعث کشف اشیا بسیار باارزشی شد گویای قدمت دیرینه این خطه می باشد. دو نقش بزکوهی و درخت را می توان هم بر روی سنگ نگاره های تپه شاه فیروز و هم ظروف بسیار زیبا سنگ صابونی تمدن جیرفت مشاهده کرد. گرچه مشترکات فرهنگی و تشابه افکار، باورها و عقاید باعث به تصویر کشیده شدن این نقوش بر روی یافته های این مناطق شده است. اما تقابل محیط زیست باعث آرایه ای متفاوت از این دو نقش در این مکان ها شده است. با این وجود نیاکان این سرزمین ها تلاش کرده اند با نقش کردن حیوانات و گیاهان طبیعت اطراف خود را به نمایش بگذارند، و آن را تحت کنترل درآورده و رام خود کنند. این تصاویر هویت، فرهنگ و هنر این مردمان به شمار می رود که می توان در این آثار شور زندگی و امید به آینده را مشاهده کرد.

استان کرمان یکی از مراکز مهم قالیبافی در ایران که قالی های آن دارای طرح و نقشی متمایز از سایر مناطق ایران است. از دوره قاجار، که قالی کرمان در دنیا مطرح شده، در طرح و نقش آن تحولات بسیاری رخ داده است. تأثیر هنر طبیعت گرایی و ناتورالیسم غربی در دوره قاجار بر هنرهای ایرانی از جمله هنر قالیبافی خود را نمایان می کند و بافت قالیچه های تصویری نیز در دوره قاجار رواج پیدا می کند که در کرمان نمونه های بسیار خاص و نادری از این گونه قالیچه ها بافته می شود. هدف از این نوشتار شناسایی انواع قالیچه های تصویری بافته شده در استان کرمان ، در دوره های قاجار و پهلوی بود، تحقیق حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی است و نحوه جمع آوری اطلاعات با توجه به اهمیت تاریخی موضوع به روش اسنادی و با استفاده از منابع کتابخانه ای انجام شده است. با بررسی قالیچه های تصویری کرمان در دوره های قاجار و پهلوی، این نتیجه به دست آمد که همان ویژگی های بصری قالی های کرمان، در قالیچه های تصویری هم وجود دارد. ویژگی های اصلی قالی کرمان یعنی تنوع رنگی و تعداد زیاد رنگ ها، سایه روشن با استفاده از دو رنگِ تیره و روشن( هم در گل ها و هم در پیکره ها)، نقش و نگارهای گل های طبیعی به ویژه گل فرنگ و دسته های گل، استفاده از بته جقه که در انواع فرش کرمان دیده می شود؛ درباره قالیچه های تصویری این منطقه هم صدق می کنند. با کمک این ویژگی ها می توان این قالیچه ها را طبقه بندی و از دیگر مناطق متمایز کرد.

میر سید علی همدانی از عارفان و صوفیان قرن هشتم هجری است که در همدان به دنیا آمد و پرورش یافت، در دوران ابتدایی زندگی از آموزش وسیعی بهره مند گردید و تحت تعلیم اساتید بزرگی قرار گرفت. برای کسب علم و دانش به مسافرت های فراوان پرداخت. محیط زندگی و آموزشی و مسافرت های وی در سرزمین های مختلف، ایشان را به وادی تصوف و عرفان کشاند. سید در میان عرفا و صوفیان از جهات مختلف ممتاز است و دارای مقام والایی است. به معنای واقعی کلمه جوینده و راهنمای حسنه الدنیا و الاخره بوده است. دوران زندگی ایشان را می توان به سه دورة؛ تعلیم و تربیت- سیاحت و جهانگردی- ارشاد و تبلیغ تقسیم نمود. از تمامی امکانات مادی و معنوی خویش در راه ارشاد و تبلیغ دین اسلام استفاده نمود و خود نمونة کامل یک مسلمان واقعی و الگوی عینی یک پیشوای دین بود. سید از طریق نفوذ و ارتباط با حاکمان و دعوت آنها به عدل و انصاف و رعایت موازین انسانی، تشکیل مجالس وعظ و خطابه، تدریس معارف اسلامی و تربیت شاگردان و مبلغان، ایجاد سازمان های منظم و وسیع برای تبلیغ، انجام مناظرات، ساخت مسجد، خانقاه و کتابخانه، تألیف و تصنیف دهها کتاب و رساله و آموزش زبان و هنر فارسی خدمات فراوانی به ترویج فرهنگ اسلامی و ایرانی به سرزمین های مختلف، بخصوص نواحی شرق آسیا مانند شبه قاره و کشمیر نمودند. میر سید علی همدانی شخصیتی جامع الاطراف است که این جامعیت را می توان از مطالعة تاریخ زندگی و بررسی آثارش نتیجه گرفت. هدف اصلی این پژوهش هم بررسی دید گاه های مختلف و متنوع شخصیت میر سید علی همدانی است. ما در این مقاله سعی نموده ایم دیدگاه های سید را از سه جنبة؛ 1)عرفانی، مذهبی2) سیاسی، اخلاقی و 3) اجتماعی، فرهنگی و هنری مورد بررسی و مطالعه قرار دهیم.

تزئین به عنوان یکی از مهم ترین مراحل تکامل هنر و معماری اسلامی، بر دیوارها و سطوح داخلی و خارجی بنا، نسبت به دیگر عناصر معماری اولویت خاصی دارد. تزئین ها گنجینه ای از نقوش هستند که علاوه بر ارزش ها و زیبایی ها، بیانگر معانی و هدف خاص در معماری اسلامی به ویژه امامزاده ها محسوب می شود. استان خوزستان به عنوان دروازه ی ورود تشیع به ایران با وجود مکان های مقدسی چون امام زاده ها و نوادگان آن ها یکی از منابع تزئینات و آرایه های معماری اسلامی است.  بقعه امامزاده عبداله شوشتر، یکی از این امام زاداگان و متعلق به دوره المستنصربالله خلیفه عباسی است که در قرن هفتم هجری (629 ه .ق) تجدید بنا و در دوره صفوی و قاجار؛ مزین به آرایه های تزئینی زیبا و ارزشمندی شده است. هدف این مقاله شناخت عناصر و نگاره های تزئینی این بنا  و بررسی و دسته بندی انواع نقش مایه های آن است. تحقیق حاضر مترصد پاسخگویی به این سؤالات است: مشخصه های نقش مایه های نقاشی های این بنا چیست و  چه معناهایی در نقوش تزئینی بقعه مذکور نهفته است. این مقاله به شیوه توصیفی و تحلیلی است که براساس داده های مبتنی بر منابع و  شواهد بصری، دستاورد خود را ارائه می کند.

برخی متفکران معاصر همچون انسکوم، گیچ و فوت با نگاه به نظریات ارسطو در باب اخلاق، مکتب فلسفی جدیدی تحت عنوان فضیلت گرایی نوارسطویی خلق کردند که به واسطه آن بتوانند مسائل اخلاقی در دوران معاصر را حل کنند. فیلیپا فوت یک واقعگرای اخلاقی تمام عیار است و در این مقاله سعی می کنیم به بررسی دیدگاههای وی در این باب بپردازیم؛ به همین دلیل ابتدا تعریفی از واقعگرایی اخلاقی در دوران معاصر و مؤلفه های مختلف آن ارائه خواهیم دادیم. واقع گرایی اخلاقی دارای چهار مولفه متمایز می باشد که هر نحله واقع گرایی ممکن است یکی از این مولفه های چهارگانه را بپذیرد و دیگری را رد کند؛ اما فوت به هر چهار مؤلفه باور دارد. فوت واقعگرایی خود را تحت نظریه هنجارمند بودن طبیعی مطرح می کند، به این معنی که هنجارهای اخلاقی را باید از طبیعت گونه ای که فرد به آن تعلق دارد استخراج کرد و رفتار افراد آن نوع را با توجه به ویژگی های طبیعی آن نوع مورد قضاوت قرار داد.

صنعت بافت فرش در شهرستان بیرجند به گذشته ای دور باز می گردد. طرح های اصیل و متنوعی در منطقه برای بافت فرش به کار می رود از جمله طرح موسوم به ریزه ماهی که از نقوش پرکاربرد شهرستان محسوب می شود به نحوی که درصد بالایی از صادرات را به خود اختصاص می دهد. فرش ریزه ماهی، متشکل از دو بخش حاشیه و متن است. متن فرش ریزه ماهی شهرستان به اشکال متفاوت اجرا می گردد، اما بخش حاشیه ی این فرش ها شکلی همگون با نقوشی مشخص دارد. این مقاله می کوشد نحوه ی طراحی حاشیه و نقش مایه های موجود در آن را به روش توصیفی بررسی نماید. با توجه به قدمت فرش های ریزه ماهی موجود در شهرستان تا حدود80 سال گذشته، تصاویر ارائه شده در مقاله نیز مشتمل بر این حیطه ی زمانی است. گردآوری اطلاعات، به روش میدانی و کتابخانه ای و با استفاده از ابزار مصاحبه، مشاهده و عکس برداری از نمونه فرش های ریزه ماهی صورت گرفته است. نتایج حاصله از تحقیق نیز نشان خواهد داد بر خلاف متون متنوع فرش ریزه ماهی شهرستان، نقوش حاشیه در این فرش ها بدون تغییر می باشد. تنها تغییرات صورت گرفته بر حاشیه به شکلی اندک، غیر فراگیر و محدود بوده است که مورد بررسی قرار خواهد گرفت.    

بهره وری، این واژه یا مقوله پرراز و رمز، هر طور و به هر زبانی که تعریف شود، آینه روشنی است که شایستگی ها و شادابی ها و پویش ها، منش ها و بینش ها، و رشادت ها و همت ها را می نمایند …. هر چند بهره وری بعدهای مختلف و فراوان دارد امّا تعریف رایج بهره وری به آئینه بی قواره ای می ماند که همه شکوه و جلال این مقوله پر معنا را در بعد اقتصادی آن خلاصه می‌کند. البته، انتظار دیگری هم نیست؛ چرا که این تعریف از جایی آمده است که زبان منفعت اقتصادی را نمی شناسد و جز با این زبان ابتردیالوگ نمی کند. متأسفانه این تعریف تأثیرات ناقص زیادی را هم در جوامع داشته است، بگونه ای که در این تیپ جوامع، بهره وری را صرفا در مسائل اقتصادی و مراکز صنعتی و تولیدی قابل اجراء یا عملی می دانند.در حالی که در فرهنگ متعارف، بهره وری، گزینش و پرداختن به کارهای مهم را به معنای اثر بخشی گرفته اند و می گویند که بهره وری، تلفیقی از کارآیی و اثر بخشی است. با این وجه حرکت بهره وری در تمامی زمینه های اجتماعی، اقتصادی و غیره ریشه می دواند و باعث اصلاح بهره مندی درست،‌یا بهره وری جامع و کامل تمامی امور می‌شود به همین دلیل در کشورمان مشاهده می‌گردد که در یکی از زمینه هائی که حرکت بهره وری در آن حوزه به خوبی مورد انجام نگرفته است، در زمینه علوم باستانی یا حوزه مواریث فرهنگی می‌باشد. زمینه و بستری که سایر کشورها، موفقیت های چشمگیری در آن راستا داشته و دارند. در این مقاله نیز تلاش می‌شود برای اولین بار به طور عملی به این مسأله پرداخته شود تا مورد توجّه جامعه، دست اندرکاران و مسئولین مربوطه قرار گیرد.