محمد مطلبی

گویش کردی اردلانی یکی از گویش های گروه مرکزی زبان کردی است که عمدتاً در سنندج و شهرهای پیرامون آن رایج است. نام این گویش از خاندان اردلان که فرمانروایان این شهر و مناطق همجوار آن بوده اند گرفته شده است و به سنندجی (سنه ای) نیز معروف است. این پژوهش که با روش میدانی و اسنادی انجام شده است به صرف فعل در این گویش می پردازد و در آن ابتدا اجزاء فعل شامل ماده ها، شناسه ها، وندهای تصریفی فعل بررسی شده، آنگاه به ساخت زمان ها و وجه های گوناگون ونیز فعل های کمکی پرداخته شده است. بر اساس یافته های این تحقیق، مهم ترین ویژگی زبان کردی، حفظ ماده مجهول ایرانی باستان و میانه است که آن را از سایر زبان ها و گویش های ایرانی متمایز می سازد و دیگر اینکه بر خلاف برخی از زبان ها و گویش های ایرانی جدید، از جمله زبان فارسی،در صرف ماضی افعال متعدی، از ساخت ارگاتیو ایرانی میانه استفاده می گردد.

در این مقاله با رویکرد آینده پژوهی و به هدف شناسایی مؤلفه های مؤثر در توسعه گردشگری در ایران و نحوه تأثیرگذاری آن ها از رویکرد آمیخته کمی-کیفی بهره برده شده است. بدین منظور چهار مرحله به انجام رسیده است: یک) استخراج مؤلفه ها از منابع مکتوب، دو) برگزاری پنل خبرگان برای تدقیق مؤلفه ها، سه) شناسایی اثرات متقابل مؤلفه ها از سوی خبرگان، و چهار) تحلیل های نرم افزاری برای تعیین اثرات متقابل مؤلفه ها. پس از استخراج مؤلفه های اولیه، پنل خبرگان با حضور متخصصینی که آشنا به موضوع گردشگری و یا دارای رویکردی کل نگر در برنامه ریزی بودند، تشکیل گردید. به این ترتیب 10 مؤلفه به عنوان مؤلفه های مؤثر در توسعه گردشگری در ایران شناسایی شد. سپس ماتریس دلفی با نظر خبرگان تهیه و با میانگین گیری از نظرات آنان ماتریس نهایی تهیه و به وسیله نرم افزار "میک مک" تحلیل گردید. یافته های این پژوهش نشان می دهد که "آمار و اطلاعات" و "زون بندی" مؤلفه های تأثیرگذار در توسعه گردشگری هستند و مؤلفه "سازماندهی" و "مدیریت" نقشی تنظیمی در توسعه گردشگری دارند. این پژوهش همچنین برای دستیابی به توسعه ای متوازن در حوزه گردشگری لازم است آمار و اطلاعات این حوزه روزآمد و کارآمد گردد و زون بندی و تعیین قابلیت هر یک از مناطق کشور در حوزه گردشگری در مقیاس های مختلف انجام گردد.

رودانی گویش مردم شهرستان رودان، از توابع استان هرمزگان است که دارای گونه های متعددی از جمله جغینی، پاکوهی، رودخانه ای، برنطینی، آبنمایی و خوراجی است. این گویش متعلق به مجموعه گویش های بشگردی است و یکی از گویش های ایرانی نوِ جنوب غربی به شمار می رود. این مقاله به بررسی صرف فعل در این گویش می پردازد. داده های پژوهش به شیوه میدانی، از طریق مصاحبه با گویشوران از گروه های مختلف سنی، تحصیلی و جنسیتی گردآوری شده است. در این پژوهش مقولات ماده فعل، تکواژهای تصریفی فعل، انواع فعل از نظر زمان، وجه، نمود و نوع ساختمانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته اند. براساس یافته های این پژوهش، مهم ترین ویژگی های صرف فعل، کاربرد گونه ای از ساخت کنایی (ارگاتیو) در ماضی های متعدی است. وجود نوعی مضارع درجریان  که با استفاده از مصدر ساخته می شود از دیگر مختصات این گویش است. همچنین hasten «هستیدن» در این گویش هم در مضارع اخباری و هم در ماضی ساده صورت های واژه بستی و صورت های منفصل دارد.

براهویی، زبانی غیرایرانی و از خانواده زبان های دراویدی است که محل اصلی رواج آن، کشور پاکستان است اما در ایران نیز گویشورانی دارد. گروهی از براهویی های ایران با جمعیت کمتر از دو هزار نفر در جنوب کرمان زندگی می کنند که بخشی از آنها در روستای تُم مِیری شهرستان رودبار جنوب و بخشی درشهرستان فاریاب ساکن اند و علاوه بر براهویی، به فارسی و نیز گویش رودباری که گویش مسلط منطقه است تکلم می کنند. دو قرن مجاورت و همزیستی با بومیان منطقه، باعث به وجود آمدن گونه ای جدید از زبان براهویی شده است که آن را می توانیم براهوییِ رودبار جنوب بنامیم. موضوع این مقاله، بررسی واج های این گونه زبانی، و هدف از آن، استخراج و توصیف آوایی واج ها و نیز بررسی و شناخت منشأِ واج های این گونه زبانی است. منطقه پژوهش، روستای تم میریِ شهرستان رودبار جنوب است. داده ها به شیوه میدانی و با مصاحبه با گویشوران مرد و زن، از سطوح مختلف سنی و تحصیلی گردآوری شده است.

در جنوب استان کرمان، گونه های متعددی از رودباری به عنوان زیرشاخه گروه گویش های بَشکَردی و گویش های جدید ایرانی غربی جنوبی رواج دارند. سه جفت آوای خاص شامل جفت واکه مرکب فرودین [ʊə]-[ɪə]، جفت همخوان لبی شده [g w ]-[x w ] و جفت همخوانِ لرزشی [ɾ]-[r] در واجگان رودباری به کار می روند. پژوهش حاضر به تعیین ارزش واجی آنها در واجگان رودباری امروز، و نیز بررسی تحولات آنها از ایرانی باستان تا رودباری امروز می پردازد. نتایج پژوهش نشان می دهد این سه جفت آوای منحصربه فرد در واجگان رودباری امروز دارای ارزش واجی اند و تحولات تاریخی آنها روندی کاملاً متمایز از زبان فارسی امروز ایران را پشت سر گذاشته است. به علاوه، در پاره ای موارد باید به زبان فرضی رودباری میانه اشاره و به بازسازی واژه های موردنظر در آن پرداخت؛ وگرنه امکان پیگیری روند تحولات تاریخی برخی از آواهای مزبور میسر نیست. همچنین نتایج پژوهش حاضر آشکار می سازد جفت واکه مرکب فرودین [ʊə]-[ɪə] فقط مختص چند گونه از بلوچی رایج در ایران نیست، بلکه واجگان گویش رودباری نیز بهره مند از آنهاست.

گویش اردستانی، که یکی از گویش های شاخه شمالی گروه زبان ها و گویش های ایرانی نو غربی است، در بخش مرکزی شهرستان اردستان از استان اصفهان رایج است. این گویش در کنار گویش زردشتیان یزد و کرمان، گویش کلیمیان یزد و کرمان و نیز گویش های نایینی، انارکی و زفره ای در گروه جنوب شرقی مجموعه گویش های مرکزی ایران جای دارد. این مقاله به صرف فعل در این گویش می پردازد و در آن مقولات ماده، وندهای تصریفی فعل، شناسه ها، شیوه ساخت زمان ها و وجه های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. پیکره گویشی مورد نیاز، از طریق مصاحبه با گویشوران زن و مرد از گروه های مختلف جنسی و تحصیلی گردآوری شده است. براساس یافته های این پژوهش، مهم ترین ویژگی این گویش تمایز بین افعال لازم و متعدی در صرف ماضی و کاربرد ساخت ارگتیو ایرانی میانه در ماضی های متعدی است. ساخت افعال مجهول با استفاده از ماده مجهول به ندرت در گفتار برخی از گویشوران دیده می شود.

جبالبارز جنوبی، از توابع شهرستان عنبرآباد کرمان، علی رغم وسعت و جمعیت کم، از تنوع گویشی فوق العاده ای برخوردار است. یکی از گویش های رایج در این منطقه، گویش«محمّدی» است که گویش طایفه ای به همین نام است. بین محمدی و گویش رودباری که گویش عمدة شهرستان های جنوبی کرمان است شباهت های بسیاری وجود دارد معهذا تفاوت های چشمگیری هم به ویژه تفاوت های صرفی و نحوی بین آنها دیده می شود که درک متقابل بین گویشوران رامشکل می سازد. موضوع این مقاله، بررسی زبان شناختی این گویش و هدف از آن، شناخت ویژگی های آوایی، صرفی و نحوی و واژگانی آناست.نگارندگان کوشیده اند با بیان ویژگی های مهم این گویش، توصیفی کوتاه، امّا دقیق از ساختار آن ارائه داده و تا حدودی وجوه اشتراک و افتراق آن را با فارسی معیار باز نمایند. بنابر یافته های این تحقیق، مهم ترین ویژگی های این گویش از جنبة آوایی، وجود واکه های مرکب /ie/ و /ue/ و همخوان های لبی شدة /xw/ و /gw/است و از نظر صرفی و نحوی،مشخصة بارز آن، تمایز بین افعال لازم و متعدی در صرف ماضی، و کاربردساخت ارگتیو در ماضی های متعدّی است.