اسماعیل بیابانگرد

در این مقاله با توجه به اهمیت موضوع فراشناخت (metacognition)، درباره رابطه طرحواره ها و اختلالات هیجانی و نیز نقش فعال شدن طرحواره های بدکنش در پردازش و تفسیر سوگیرانه اطلاعات و نواقص و مشکلات موجود در نظریه طرحواره و شناخت درمانی توضیح داده شده است. سپس با ارایه تعریفی از فرا شناخت، دو جنبه مهم آن، یعنی دانش فراشناختی و پایش یا نظارت (monitoring) فراشناختی و سه نوع فراشناخت که شامل دانش فراشناختی، تجربه های فراشناختی و راهبردهای کنترل فراشناختی می باشند، تشریح شده اند. این موارد برای فهم فرآیندهای اثرگذار در اختلالات هیجانی مهم هستند. در پایان ضمن بیان آثار هیجان ها بر شناخت و پردازش اطلاعات، رابطه هیجان، نظارت فرا شناختی و کنترل مورد بحث قرار گرفته است.

پژوهش حاضر به منظور تدوین و هنجاریابی مقیاس انگیزش تحصیلی دانش آموزان پسر دوره متوسطه و بررسی اثربخشی آموزش مهارت های مطالعه بر افزایش انگیزش انجام شد. برای تدوین مقیاس انگیزش تحصیلی از هشت نظریه انگیزش در آموزش و پرورش (نیاز پیشرفت، انتظار - ارزش، هدف گرایی، انگیزش توانش، خود ارزشی، خود کارآمدی، اسنادی و انگیزش درونی - بیرونی) استفاده شد. پس از جمع بندی مفاهیم موجود در نظریه های فوق، سه مولفه نیاز پیشرفت، خود کارآمدی و انگیزش درونی استنتاج شد. سپس عبارت هایی که نشان دهنده ویژگی های رفتاری مولفه ها باشند تدوین و پس از بررسی و اجرای مقدماتی، بر روی نمونه 1122 نفر از دانش آموزان پسر شاغل به تحصیل در مقطع متوسطه دبیرستان های دولتی نواحی هفتگانه مشهد در سال تحصیلی 85-84، که با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای انتخاب شده بودند اجرا شد. پایایی این وسیله اندازه گیری با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ 0.91 و با استفاده از بازآزمایی 0.88 به دست آمد. روایی محتوایی با بررسی عبارت های مقیاس به وسیله چندین متخصص روانشناسی تربیتی و روان سنجی و مشاوران تربیتی در آموزش و پرورش مورد تایید قرار گرفت. روایی ملاکی از طریق ضریب همبستگی نمره فرد در مقیاس ساخته شده با میانگین معدل دو سال گذشته وی 0.31 و ضریب همبستگی نمره فرد در مقیاس ساخته شده با میانگین نظرات معلم و معاون دبیرستان 0.56 به دست آمد که شواهدی بر روایی ملاکی است. همبستگی نمره هر سوال با کل آزمون و همبستگی مولفه های سه گانه شاهدی بر وجود روایی سازه است. برای آزمون اثربخشی آموزش مهارت های مطالعه بر افزایش انگیزش، دو گروه آزمایش و کنترل هر کدام به تعداد 30 نفر از بین دانش آموزان شرکت کننده در کلاس های تقویتی انتخاب شدند. ابتدا پیش آزمون (مقیاس ساخته شده توسط محقق) برای هر دو گروه اجرا و پس از اجرای آموزش برای گروه آزمایش، پس آزمون نیز برای هر دو گروه اجرا شد. نتیجه مقایسه میانگین دو گروه، اثربخشی آموزش مهارت های مطالعه بر افزایش نمره انگیزش تحصیلی فرد در مقیاس ساخته شده را نشان نداد.

"این مقاله برگرفته از پژوهشی است که در سال 1384در مرکز تحقیقات سازمان صداو‌سیما با هدف بررسی میزان و چگونگی نمایش خشونت در فیلم‌های سینمایی و سریال‌های تلویزیون ایران انجام شده است و نتایج آن با پژوهش مشابهی که در سال 1379 در همین مرکز انجام شده مقایسه گردیده است. از نتایج جالب توجه این مقایسه آن که: میزان نمایش اعمال خشونت‌آمیز در این سال‌ها تنها 1درصد کاهش یافته و افرادی که دست به خشونت زده‌اند بیشتر دارای نقش مثبت بوده‌اند. " "اعمال خشونت‌آمیز، ویژگی‌های خشونت، فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها، صحنه‌های خشونت‌آمیز، قالب جدی خشونت، خشونت عمدی و سهوی، نحوة ارائه خشونت، مهاجم، قربانی. "

"دو رویکرد عمده در مورد استفاده از رسانه‌ها و فنّاوری در مدارس وجود دارد. نخست؛ دانش‌آموزان می‌توانند «از» رسانه‌ها و فنّاوری استفاده کنند و دوم؛ آنان می‌توانند «با» رسانه‌ها و فنّاوری بیاموزند. یادگیری از رسانه‌ها و فنّاوری اغلب به مواردی چون تلویزیون آموزشی، آموزش مبتنی بر رایانه یا نظام‌های یادگیری تلفیقی اشاره دارد، اما یادگیری با فنّاوری که کمتر از رویکرد یادگیری از فنّاوری گسترش یافته است به مواردی چون ابزارهای شناختی و محیط‌های سازنده‌گرای یادگیری می‌پردازد. صرف نظر از رویکرد یا روش، رسانه‌ها و فنّاوری، به دلیل آن که اثرات مثبتی بر آموزش و یادگیری دارند، به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار گرفته‌اند. در این مقاله، شواهدی در مورد اثربخشی و تأثیر رسانه‌ها و فنّاوری بر مدارس کشورهای مختلف دنیا (از کودکستان تا دبیرستان) ارائه شده است. "

هدف: این پژوهش به بررسی کارآمدی روان نمایشگری بر مهارت های اجتماعی و عزت نفس کودکان نارساخوان در دبستان های منطقه 1 آموزش و پرورش شهرستان اردبیل پرداخته است. روش: نمونه پژوهش 31 نفر از دانش آموزان دختر و پسر 13 ساله نارساخوان در پایه پنجم ابتدایی مدارس دولتی در سال تحصیلی 85-1384 بودند که پس از دو مرحله نمونه گیری، به روش تصادفی خوشه ای چند مرحله ای و اجرای مصاحبه با معلم، والدین و کودک و با استفاده از فرم مخصوص بررسی وضعیت کودک از لحاظ خواندن انتخاب شدند (16 نفر گروه آزمایش و 15 نفر گروه کنترل). در مرحله بعدی پیش آزمون از دو گروه با استفاده از آزمون مهارت های اجتماعی استفنز (SBA) و آزمون عزت نفس کوپراسمیت (SEI) گرفته شد. سپس گروه آزمایش به مدت ده جلسه گروهی تحت درمان روان نمایشگری قرار گرفتند و در پایان مجددا پس آزمون بر روی دو گروه انجام گرفت. یافته ها: تحلیل و مقایسه اطلاعات به دست آمده از تفاضل پیش آزمون- پس آزمون نشان داد که اجرای روان نمایشگری مهارت های اجتماعی و عزت نفس دانش آموزان را افزایش می دهد. همچنین تحلیل زیرمقیاس های آزمون مهارت های اجتماعی نتایج مطالعه نشان داد که اجرای روان نمایشگری بر مهارت های میان فردی و رفتارهای مربوط به کار که از ابعاد آزمون مهارت های اجتماعی هستند، اثر معنادار دارد، اما در رابطه با اثر روان نمایشگری بر رفتارهای مربوط به خود و رفتارهای مربوط به محیط، نتیجه معناداری به دست نیامد. نتیجه گیری: برای افزایش مهارت های اجتماعی و عزت نفس دانش آموزان نارساخوان می توان از فنون روان نمایشگری استفاده کرد.

یکی از عوامل مهم در موقعیت سیاستگزاران، برنامه ریزان و برنامه سازان تلویزیونی، آگاهی از انگیزه ها و انتظارات بینندگان و مخاطبان برنامه ها است. بدیهی است که هم افراد مختلف به دلایل متفاوت به تماشای برنامه های تلویزیونی می پردازند و هم یک فرد برنامه های مختلف را با انگیزه های متفاوت نگاه می کند. سوالات مختلفی که در این زمینه می توان مطرح کرد عبارتند از: چرا مردم تماشای یک برنامه خاص را به تماشای سایر برنامه ها ترجیح می دهند؟؛ چرا مردم به یک مجموعه تلویزیونی یا شبکه خاص علاقه دارند؛ آیا عوامل روان شناختی و جامعه شناختی در انتخاب ها و علایق بینندگان نقش دارد؟؛ آیا برنامه های خاص نیازهای ویژه بینندگان را ارضا می کنند؟و... سروان شرایبر نویسنده کتاب "نیروی پیام" با اشاره به واکنش اکثریت مردم نسبت به برنامه های تلویزیون می نویسد: "برنامه خوب باشد یا بد، مردم جلوی تلویزیون می نشینند و حتی وقتی برنامه بیش از اندازه بد باشد آنها شکایت می کنند اما از تماشای آن چشم نمی پوشند (آنتونی گیدنز، ترجمه صبوری، 1374).از سوی دیگر، چه بخواهیم و چه نخواهیم، خانواده ها، معلمان، رهبران دینی و مسئولان مملکتی روز به روز با افراد و به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانانی رو به رو هستند که بیش ترین وقت خود را با وسایل ارتباط جمعی صوتی و تصویری می گذرانند (گنجی، حمزه 1376).تحقیقات مختلف نشان داده است که هم بزرگسالان و هم کودکان و نوجوانان پایبندی خاصی به تلویزیون دارند. اگر چه الگوی تماشای تلویزیون و الگوی ترجیح دادن برنامه ها به یکدیگر، به ویژگی های شخصی، خانوادگی و اجتماعی بینندگان بستگی دارد ولی در بسیاری موارد نیز دیده شده است که مردم به طور گزینشی تماشای یک نوع برنامه خاص را به تماشای سایر برنامه ها ترجیح می دهند و یا به برخی مجموعه های تلویزیونی خاص گرایش بیشتری دارند.

ارزیابی مهارت های اجتماعی دانش آموزان در سالهای اخیر مورد توجه متخصصان روانشناسی و تعلیم و تربیت قرار گرفته است. هدف این تحقیق مقایسه مهارت های اجتماعی دانش آموزان نابینا، ناشنوا و عادی است. به همین منظور 30 دانش آموز نابینا، 30 دانش آموز ناشنوا و 30 دانش آموز عادی دبیرستانی با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. مقیاس مهارت های اجتماعی روی پاسخگویان اجرا شد. پس از جمع آوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها نتایج نشان داد که مهارت های اجتماعی دانش آموزان عادی به طور معنی داری بهتر از دانش آموزان نابینا و ناشنوا است. همچنین مهارت های اجتماعی دانش آموزان نابینا به طور معنی داری بهتر از دانش آموزان ناشنوا است. در سه خرده مقیاس مهارت اجتماعی، یعنی همکاری، قاطعیت و خویشتن داری نیز همین نتیجه بدست آمد. در پایان پیشنهادهایی برای استفاده از نتایج تحقیق ارایه شده است.

"مقاله حاضر برگرفته از پژوهشی است که در مرکز تحقیقات صداوسیما انجام شده و حاوی نتایج تحلیل محتوای سریال‌های تلویزیونی ایرانی از نظر روش‌های تربیتی است. برخی از مهم‌ترین نتایج به دست آمده از این پژوهش عبارتند از: ـ روش تربیتی اقتداری بیش از سایر روش‌ها در سریال‌ها نمایش داده شده است. ـ والدین برای تربیت پسران خود به طور معنی‌داری بیشتر از دختران از روش استبدادی استفاده کرده‌اند. ـ برای حل اختلاف‌ها و مشکلات مطرح شده بین پدر، مادر و فرزندان روش انطباق بیش از روش‌های دیگربه کار برده شده است. "

مقوله آرامش‎بخشی به عنوان یکی از کارکردهای فرعی اما بسیار مهم رسانه از چندی پیش به عنوان یک سیاست کلی در دستور کار بخش‎های گوناگون سازمان صدا و سیما قرار گرفت و از همان زمان نیز انجام پژوهشی جامع در باب مفهوم، شاخص‎ها، ساز و کارها و روش‎های آرامش‎بخشی در برنامه‎های این رسانه ملی ضروری تلقی گردید. مقالة پیش رو، گزارش پژوهشی است که به منظور شناخت مؤلفه‎های آرامش‎بخشی در برنامه‎های صدا و سیما انجام گرفته است. در مرحله اول این پژوهش مؤلفه‎های آرامش‎بخشی با مطالعه مبانی نظری و ادبیات تحقیق و با تأکید بر سه رویکرد دینی، ارتباطی و روان‎شناسی اجتماعی، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. در مرحله دوم، به منظور بررسی نقش صدا و سیما در ایجاد آرامش در بینندگان، 842 نفر از زنان و مردان 18 سال به بالای شهر تهران با روش نمونه‎گیری تصادفی خوشه‎ای چند مرحله‎ای انتخاب شدند. پرسشنامه محقق ساختة «نقش صدا و سیما در آرامش‎بخشی مخاطبان» در شهریور ماه 1379 به صورت انفرادی توسط پرسشگران آموزش دیده روی پاسخگویان اجرا شد که پس از جمع‎آوری داده‎ها و تجزیه و تحلیل آنها با نرم‎افزار رایانه‎ای SPSS به نتایج بسیار جالبی دست یافت. در مرحله سوم و پایانی پژوهش نیز با توجه به دستاوردهای مطالعات و تحقیقات مراحل اول و دوم، راهکارها و پیشنهادهایی برای افزایش آرامش‎بخشی در برنامه‎های صدا و سیما ارائه گردید.

مجموعه عواملی چون مسائل و مشکلات اقتصادی، آلودگی هوا، ترافیک، ازدحام جمعیت، مهاجرت و افزایش جمعیت شهری، هسته‌ای شدن خانواده‌ها، بالارفتن سطح انتظارات و توقعات، افزایش روحیه مصرف گرایی، بالا رفتن سن ازدواج، تخصصی شدن مشاغل، رشد سریع و جهش آسای فن‌آوری و صنعت، افزایش طول مدت زمان تحصیلات، کمرنگ شدن باورها و آداب و رسوم سنتی، سست شدن روابط انسانی، افزایش طلاق، بیکاری، سوانح طبیعی و تصادفات، مصرف دخانیات و موادمخدر،... زندگی در جوامع امروز را دشوار و با فشار و استرس همواره کرده‌است. دراین میان، بدون شک یکی از رسالتها و وظایف مهم صداوسیما، از یک سو تهیه و پخش برنامه‌های آرامش بخش برای مخاطبان باتوجه به ویژگیها، علایق و انتظارات آنان است تا از این طریق سطح نشاط، شادابی، بهداشت روانی و عاطفی افراد جامعه درحد مطلوب حفظ شود، و از سوی دیگر، طرح درست مسائل استرس‌زا، پرهیز از تهیه برنامه‌های اضطراب‌زا، آموزش روشهای مقابله با استرس و بالابردن روحیه مقاومت، صبر و بردباری افراد جامعه، برای جلوگیری از عواقب ناشی از این تنش‌هاست.

در انجام‌ ارزشیابی‌ عملکرد یا محصول‌ یک‌ سیستم‌ یا مجموعه‌، رویکردهای‌ گوناگون‌ را می‌توان‌ برگزید. این‌ گزینش‌ طبیعتاً می‌بایست‌ بر اساس‌ نوع‌ سیستم‌، هدف‌ ارزشیابی‌، امکانات‌ و توانمندی‌های‌ موجود و سایر عوامل‌ دخیل‌ صورت‌ پذیرد. با این‌ همه‌، تمامی‌ رویکردهایی‌ که‌ نسبت‌ به‌ ارزشیابی‌ سازمان‌ها، نهادها و فعالیت‌ها وجود دارند، عمومی‌ و قابل‌ استفاده‌ در شرایط‌ متنوع‌ ساختاری‌ و سازمانی‌اند. نگارنده‌ در این‌ مقاله‌ می‌کوشد با استفاده‌ از روش‌ ورتن‌ و سندرز، پنج‌ رویکرد و الگوی‌ اصلی‌ ارزشیابی‌ عملکرد در سازمان‌ها و نهادها را به‌ بحث‌ بگذارد.

"متن حاضر مرور تحقیقاتی است که دربارة تأثیر تلویزیون بر مهارت‌های خواندن و گوش‌دادن کودکان انجام شده است. البته تأکید بیشتر بر این است که میزان تأثیر تلویزیون بر مهارت‌های یاد شدة کودکان بر اساس متغیرهای اصلی چون کوشش ذهنی، زمینة خانوادگی، بهرة هوشی، سن و فعالیت‌های شناختی متغیر است. نتیجه‌ای که نویسنده از مرور ادبیات موضوع می‌گیرد آن است که تماشای تلویزیون فعالیت‌های توجّهی و مهار‌ت‌های نگاه کردن کودک را برمی‌انگیزد و فعالیت‌های ذهنی و عملی متنوعی را در او به کار می‌اندازد که معمولاً در جریان سایر اعمال شناختی چون گوش دادن یا خواندن انجام می‌شود. با این همه، موضوع به خصوص دربارة کودکان سنین پایین‌تر از 2 سال و کودکان متعلق به زمینه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی گوناگون به پژوهش و بررسی بیشتر نیاز دارد. در این بازنگری نظرهای متناقض پیرامون رابطة تماشای تلویزیون توسط کودکان و مهارت‌های خواندن، گوش دادن و نگاه کردن، بررسی شده است."