رحمان سعیدی

دکترین جریان آزاد اطلاعات پس از جنگ جهانی دوم، به عنوان یک نظریه لیبرالیستی آمریکایی با نقش کلیدی این کشور در نهادینه سازی این دکترین در جهان، به عنوان یکی از چالش برانگیزترین مباحث در سپهر ارتباطات بین الملل، نمایان شد. این مفهوم از منظر دیالکتیکی، تعارض ها و توافق هایی با مسائل مختلف ملی و بین المللی دارد که هدف این تحقیق، بررسی آنهاست. این پژوهش، به روش توصیفی–تحلیلی با استناد به منابع کتابخانه ای، منشورهای بین المللی و قطعنامه-های متعدد یونسکو، با مروری بر چیستی و سیر تاریخی شکل گیری این دکترین، ضمن بررسی فرصت ها و چالش های آن، به طرح دیدگاه های موافقان و منتقدان آن از منظر حقوق ارتباطات بین الملل می پردازد و با ارائه مستندات هر گروه، تعارض ها و توافق های مطرح در این زمینه را مورد مطالعه قرار می دهد. نتایج نشان می دهد که با وجود مستندات حقوقی متعدد در منشورهای بین المللی دال بر حق آزادی بیان و اندیشه انسان ها و حق دسترسی آزادانه به اطلاعات، اما نابرابری های زیرساختی فناورانه موجود در جهان، بر ابعاد نامتوازن این دکترین از جمله نابرابری های اقتصادی، شکاف دیجیتال و شکاف دانایی افزوده و استفاده ابزاری از آن، سبب شکل گیری هژمونی و امپریالیسم فرهنگی کشورهای شمال بر کشورهای جنوب شده است. نتایج همچنین نشان می دهد که جریان آزاد اطلاعات می تواند فرصت هایی چون دسترسی به اطلاعات، افزایش سرمایه اجتماعی، آموزش، اشاعه فرهنگی، پیشگیری از فساد و تقویت فرایند های اصلاحی در جامعه را به عنوان پیامدهای مثبت؛ و چالش هایی چون حریم خصوصی، آزادی بیان، مالکیت معنوی، اضافه باری اطلاعات و نیز انتشار اطلاعات جعلی را به عنوان پیامدهای منفی به همراه داشته باشد، که در این شرایط نقش دولت ها در کنترل و نظارت بر جریان آزاد اطلاعات و نیز نقش شهروندان در مواجهه با چالش های آن از طریق افزایش سواد اطلاعاتی و رسانه-ای، می تواند از پیامدهای منفی آن بکاهد.

در این پژوهش با هدف بررسی جایگاه روابط عمومی الکترونیک در مناطق 22 گانه شهرداری تهران پنج مؤلفه سواد رایانه ای، آموزش روابط عمومی الکترونیک، میزان استفاده از روابط عمومی الکترونیک، نگرش مدیران و کارشناسان، و دورکاری از دیدگاه شاغلان به روش تحقیق پیمایشی مورد مطالعه قرار گرفت. برای تعیین پایایی ابزار تحقیق از ضریب آلفای کرونباخ به میزان 0.88 استفاده شد. جامعه آماری در این تحقیق شامل تمامی مدیران و کارکنان واحدهای روابط عمومی است که در محدوده زمانی، نیمه دوم سال 1394 و نیمه اول سال 1395 دراین سازمان به صورت رسمی، پیمانی و قراردادی مشغول به خدمت بودند. تجزیه وتحلیل داده هابا استفاده از از نرم افزار اس پی اس اس نسخه 20 انجام شد. در بخش آمار توصیفی از جداول توزیع فراوانی داده ها و در بخش آمار استنباطی متناسب با سطح سنجش داده ها، از آزمون کای اسکوئر و ضریب همبستگی دی سامرز استفاده شده است. یافته های این تحقیق نشان داد، با توجه به بررسی مولفه های سواد رایانه ای، آموزش روابط عمومی الکترونیک، نگرش مدیران و کارشناسان در رابطه با روابط عمومی الکترونیک و میزان استفاده از تکنولوژی های روابط عمومی الکترونیک (پست الکترونیک، خبرنامه الکترونیک، سامانه پیامکی، چندرسانه ای، تالار گفتگو، نظرسنجی الکترونیک، تلگرام)؛ در واحدهای روابط عمومی مناطق 22 گانه شهرداری تهران، از روابط عمومی الکترونیک به نحو مطلوب استفاده می شود.

هدف نهایی از مجموعه استراتژی های درازمدت و تاکتیک های و تکنیک های کوتاه مدت روابط عمومی اسلامی آن است که با احترام به حریم افراد و جایگاه و کرامت انسانی آنها فضایی همراه با آرامش، حسن تفاهم و دوستی و همکاری میان یک مجموعه انسانی در جهت نیل به اهداف متنوع اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی ایجاد نماید. لذا در این مقاله سعی شده است ضمن تشریح نیازهای معنوی انسان و تأکید اسلام بر جایگاه والا و کرامت انسانی افراد به برخی از کارکردهای معنوی روابط عمومی اسلامی بپردازد از جمله این کارکردها نیاز انسان به سرور و شادی و نشاط به عنوان یک ضرورت فطری و پاسخگویی به نیاز انسان تنها در انبوه خلق و نیاز مبرم انسان به همدلی و هم زبانی با دیگران است که با استناد به آیات و روایات اسلامی به عنوان کارکردهای روابط عمومی اسلامی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد و چگونگی پاسخگویی، روابط عومی اسلامی به انسان متحیر و سرگردان در جامعه صنعتی و فراصنعتی امروز بشری به بحث گذاشته شده است. در ادامه نویسنده در مورد کارکردی مادی روابط عمومی معتقد است در دنیای جدید تا نتوانیم نظرات مخاطبان را بدانیم و به کار ببندیم نمی توانیم به مدیریت درست اهداف دست یابیم به نظر می رسد قرن 21 قرن پرفروغی برای روابط عمومی بلکه برای دنیای بازرگانی است و استفاده از قوانین منطقی روابط عمومی می تواند باعث موفقیت شود. وقتی مسأله ای در سازمان به وجود می آید روابط عمومی برای حل آن تلاش می کند و وقتی مراحل حل مسأله طی شد مأموریت روابط عمومی پایان یافته است. البته باید به طور مداوم به بررسی تاکتیک ها و روش های دستیابی به انتظار مخاطبان پرداخت و آنها را همیشه به روز نگه داشت.

پژوهش پیش رو درصدد تدوین مدل مطلوب روابط عمومی ایرانی اسلامی بوده است. از این منظر از روش تحقیق آمیخته کیفی و کمی استفاده شد. در بخش کیفی با استفاده از مصاحبه نیمه استاندارد و روش نمونه گیری هدفمند با 15 نفر از خبرگان و نیز تحلیل مضمون و از نوع روش شبکه مضامین مدل مفهومی مطلوب روابط عمومی ایرانی اسلامی تدوین شد. جهت احتساب اعتبار و پایایی مضامین و نیز مدل احصاء شده به ترتیب از روش ارزیابی به شیوه ارتباطی و نیز ضریب توافق پایایی استفاده شده است. در بخش کمی به منظور برازش مدل، داده های پژوهش از روی 66 نفر از کارکنان و مدیران چهار روابط عمومی نهادهای انقلابی که با استفاده از پرسشنامه محقق ساخته و نیز روش نمونه گیری طبق هایی نسبتی انتخاب شده بودند؛ گردآوری گردید. یافته های کیفی پژوهش نشان داد که مدل مطلوب روابط عمومی ایرانی اسلامی از 4 مضمون فراگیر مدیریتی، محتوایی، الکترونیکی و سرمایه اجتماعی به اشباع نظری رسیده است و آنگاه نگاره شبکه مضامین ترسیم شد. یافته های پژوهش کمی در بخش تحلیل توصیفی نشان داد که میزان شاخص کل روابط عمومی مطلوب ایرانی اسلامی در میان چهار نهاد انقلابی در سطح نسبتاً مطلوبی قرار دارد. دوماً یافته های پژوهش کمی در بخش تحلیل استنباطی و از نوع تحلیل عاملی تأییدی نشان دادند که مدل آزمون شده (بازتولید شده) روابط عمومی مطلوب ایرانی اسلامی از همانندی و برازش مطلوبی با مدل مفهومی برخوردار است.

پژوهش حاضر درصدد تدوین مدل روابط عمومی مطلوب برای نهادهای انقلاب اسلامی است. لذا ضمن مروری بر سوابق تجربی و نظری، با استفاده از روش کیفی و از نوع مصاحبة نیمه استاندارد با 15 نفر از خبرگان حوزة روابط عمومی که به صورت روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شدند؛ داده های پژوهش گردآوری و برای تحلیل داده ها از تحلیل مضمون و از روش شبکه مضامین استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد روابط عمومی مطلوب نهادهای انقلابی، بر اساس مصاحبة نیمه استاندارد با خبرگان از 4 مقولة کلی(مضامین فراگیر) مدیریتی، الکترونیکی، محتوایی و سرمایة اجتماعی سازمانی، 9 مقولة جزئی(مضامین سازمان یافته) اصلی،23 مقوله جزئی(مضامین سازمان یافته) فرعی و در نهایت با 139 مضمون پایه ای به اشباع نظری رسیده است. پس از احصاء مضامین، نگارة شبکة مضامین روابط عمومی مطلوب نهادهای انقلابی ترسیم شد. به منظور اعتبارسنجی مدل تدوین شده از روش ارزیابی به شیوة ارتباطی و همچنین به منظور پایایی سنجی اقدام به استفاده از همکار محقق شد که میزان توافق به دست آمده 90%  بوده است.

مقاله حاضر می کوشد تا ضمن برشمردن ویژگی ها و مشخصات جامعه اطلاعاتی این مسئله را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار دهد که آیا جامعه اطلاعاتی به رغم دیدگاه های مثبت یا منفی که در مورد آن وجود دارد هنوز در بین کشورهای جهان سوم و کشورهای پیشرفته به گونه ای یکسان مطرح است. به عبارت دیگر وضعیت امروزکشورهای شمال و جنوب از نظر زیرساخت های لازم برای رسیدن به جامعه اطلاعاتی و استفاده از دست آوردهای آن چگونه است؟ روش تحقیق- در این مطالعه،کتابخانه ای اسنادی است. محقق سعی کرده با استفاده از دیدگاه های دانشمندان و تئوریسین علوم ارتباطات و منابع موجود به جمع آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها بپردازد. در مطالعه حاضر ضمن استفاده از نظریه جامعه اطلاعاتی فرانک وبستر، ابعاد مختلف تکنولوژیکی، اقتصادی، شغلی، جامعه را مورد نقد قرار دهد.

امروزه باوجود پیشرفت تکنولوژی و ورود فراگیر رسانه های نوین به عرصة اجتماع شاهدیم که کماکان رسانه های مکتوب مورد توجه عموم اند. روزنامه ها و مجلات نیز مانند سایر رسانه ها برای انتفاع مادی و استمرار انتشار، ناچار به اختصاص بخش هایی از رسانه به تبلیغات تجاری هستند. این تبلیغات به لحاظ مضامین، نحوه ارائه، میزان تکرار و سایر شگردهای تبلیغاتی می توانند بر نحوة نگرش، رفتار و درنهایت سبک زندگی مخاطبان تأثیرگذار باشند. با توجه به عدم آگاهی و شناخت کافی در مورد بیمه و ضعف در گسترش فرهنگ بیمه و نهادینه سازی آن در جامعه، می توان از تبلیغات و نفوذ رسانه های ارتباط جمعی به عنوان ابزار مؤثری بهره گرفت. در دنیای پر رقابت امروزی برای داشتن یک موقعیت مسلط در بازار، تبلیغات امر مهمی است. این موضوع به ویژه در مورد شرکت های خدماتی، از جمله صنعت بیمه حائز اهمیت است. از حضور شرکت های بیمه خصوصی در بازار (که در اوایل دهه هشتاد و براساس تفسیر اصل 44 قانون اساسی جنبه عینی به خود گرفت) چند سال گذشته است و طی این مدت تعداد شرکت های بیمة خصوصی به طور قابل توجهی افزایش یافته است. با توجه به این نکته که هدف از ورود شرکت های بیمة خصوصی به بازار بیمه کشور، ایجاد بازار رقابتی و بهبود خدمات است و همچنین باتوجه به عدم گسترش فرهنگ بیمه در کشور، لذا مقایسه تبلیغات ارائه شده این دو گروه به درک و شناخت بهتر اصول حرفه ای طراحی تبلیغات صنعت بیمه کمک می کند. این پژوهش با هدف دستیابی به دو گونه شناخت کلی 1- بررسی آگهی های مطبوعاتی به لحاظ محتوایی 2- و بررسی ساختار آگهی ها، شناخت رفتار حرفه ای طراحان، ارتقاء دانش علمی در خصوص طراحی و مقایسه ساختار و محتوای آگهی های تبلیغاتی شرکتهای بیمه به نگارش در می آید تا به سوالات و پرسش هایی از این قبیل که تبلیغات بیمه های خصوصی و دولتی تا چه اندازه با علوم و فنون وابسته به تبلیغات هماهنگی دارند؟ به لحاظ شکل و ساختار چه تفاوت هایی با هم دارند؟ به لحاظ محتوا و موضوعی چه تفاوت هایی با هم دارند ؟ پاسخ دهد. برای پاسخ به سوالات این پژوهش، از شیوة تحلیل محتوا استفاده می کنیم. پس از تهیة دستورالعمل کدگذاری و ورود اطلاعات در نرم افزار spss و آزمون کای اسکوئر، نتایج مورد نظر را از آن استخراج کرده و به این نتیجه دست می یابیم که تبلیغات شرکت های بیمة دولتی (البرز و آسیا) با شرکت های بیمة خصوصی (پاسارگاد و معلم) به لحاظ عناصر طراحی آگهی، استفاده از مشخصات شرکت، استفاده از فنون تحریک مخاطب، استفاده از تصویر و بهره برداری از مناسبت های مذهبی هیچ تفاوت معنی داری ندارند و تقریباً یکسانی و شباهت آنها را نشان می دهد. اما از سویی در برخی متغیرها نظیر نوع رسانة چاپی، محل چاپ، استفاده از تیتر، متن، شعار تبلیغاتی، استفاده از لوگو، قطع آگهی، هدف تبلیغ، بهره برداری از مناسبت های ملی، نمادهای بصری، بار عاطفی واژگان، محتوای تبلیغ بیشترین تفاوت ها را با تبلیغات بیمه های خصوصی نشان می دهد.

هدف پژوهش حاضر، که به روش پیمایشی انجام شد است، تبیین رابطه میان میزان و نحوه استفاده مخاطبان از رسانه های جدید با انتظارات آنان از تلویزیون ملی با توجه به ویژگی های فردی، اجتماعی اقتصادی و دینی فرهنگی آنان است. به این منظور 832 نفر از جوانان شهر تهران به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای به عنوان نمونه انتخاب شدند و داده های پژوهش با استفاده از روش های آماری همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس و رگرسیون چند گانه مورد پردازش قرار گرفتند. یافته های تحقیق نشان دادند، هرچه مخاطبان دارای سطح تحصیلات بالاتر، مطالعه و پایبندی بیشتر به دستورات دینی باشند، نیاز آنان به استفاده از برنامه های تلویزیون کاهش می یابد و به دلیل افزایش انتظارات از تلویزیون، نیاز هایشان به طور کامل برآورده نمی شود. در نتیجه، نسبت به سایر گروه ها رضایت کمتری از برنامه های تلویزیون دارند. همچنین با افزایش میزان استفاده کاربران از اینترنت، انتظارات آنها از تلویزیون کاهش می یابد و برای رفع نیازهای رسانه ای خود، از برنامه های تلویزیونی، استفاده کمتری می کنند.

در خصوص جهانی شدن، دو دیدگاه متفاوت و شاید متناقض مطرح است؛ دیدگاه نخست، جهانی شدن را تصویری از به هم پیوندی ها، مراودات و ارتباط بین دورترین نقاط جهان و معارضه با تعصبات کهنه و مبشر از بین رفتن ریشه مخاصمات می داند و دیدگاه دوم، جهانی شدن را تصویری ترسناک از بازار عنان گسیخته نوسازی و مدرنیزاسیون و عامل سلطه قدرتهای بزرگ و تزلزل دولت - ملتها تلقی می کند. در این میان، گروهی از دانشمندان بین جهانی سازی و جهانی شدن قائل به اختلاف هستند.آنان جهانی سازی را فرایندی به منظور تامین منافع و سلطه ارزشهای قدرتهای بزرگ در عرصه گیتی تعریف می کنند؛ حال آنکه جهانی شدن را روندی طبیعی از به هم پیوندی سرنوشت مردم جهان در اثر توسعه فن آوری های نوین ارتباطات که منجر به حذف مشکل زمان و مکان در ارتباطات و سبب مشارکت فعال مردم در اقصی نقاط جهان و یکپارچگی جهان می شود، تعریف و تفسیر می کنند. در ارتباط با نقش جهانی شدن در مخدوش کردن هویت فرهنگی نیز موافقان جهانی شدن با تمسک به تئوری های مکتب واقع گرایی از جمله بین المللی شدن و منطقه ای شدن، هیچ گونه دغدغه ای برای جهانی شدن به خود راه نمی دهند و حتی جهانی شدن را فرصتی برای معرفی ارزشهای متعالی فرهنگهای بومی در سطح جهان می دانند و گروه مخالف بر تاثیرگذاری منفی جهانی شدن در هویت فرهنگی دولتها و ملتهای کوچک و فرهنگ بومی تاکید دارند. در نهایت نیز چند راهکار برای صیانت از فرهنگ بومی با استفاده از مهندسی فرهنگی مطرح شده است.

"روزه شاهد انقلاب جدید در زمینه اطلاعات و ارتباطات در فضای واقعی مجازی و واقعیت مجازی هستیم. مفهوم «دهکده جهانی» به ذهنیت جهانی تغییر هویت داده است. اکنون «انقلاب ارتباطات» به «انقلاب اطلاعات» تبدیل شده است. در اثر فن آوری های جدید سازمان ها و نهاد ها و روابط بین آن ها از اساس دگرگون شده است. روابط عمومی به عنوان حلقه واسط و اتصال دهنده نهاد ها و سازمان ها باید توانایی سازگاری با شرایط جدید را داشته باشد. از این رو، لازم است رهبران و مسئولان روابط عمومی ها بیش از هر چیز دیگری به تبیین تاثیر فن آوری های جدید بر نهاد ها و سازمان ها بپردازند. مقاله حاضر ضمن تعریف مفهوم روابط عمومی الکترونیک و ضمن تاکید بر این نکته که این نوع از روابط عمومی تا کنون به حد کافی رشد نیافته و به بیانی مراحل اولیه خود را پشت سر می گذارد، برای آن آینده امیدوارکننده ای را متصور است؛ آینده ای که در آن روابط عمومی الکترونیک به تمامی سازمان ها و نهاد های دولتی و خصوصی بسط خواهد یافت. انتظار می رود که در آینده ای نزدیک روابط عمومی دچار تحولات عمیقی شود که نتیجه آن تغییری بنیادی در یکی از مهم ترین وظایف روابط عمومی، یعنی پژوهش محوری در ابعاد مختلف، خواهد بود. مقاله حاضر ابعاد مختلف تغییرات ذکرشده در حیطه روابط عمومی را بررسی می کند. "

" پژوهش حاضر سعى دارد دیدگاه دانشجویان دانشگاه هاى اصفهان و شهرکرد را نسبت به برنامه هاى شبکه 4 سیماى جمهورى اسلامى ایران مورد بررسى قرار دهد. این تحقیق در دو دانشگاه اصفهان و شهرکرد که تفاوت هاى محسوسى از نظر اقتصادى، فرهنگى، اجتماعى و جغرافیایى دارند، انجام شده است. جامعه مورد بررسى کلیه دانشجویان دانشگاه هاى اصفهان و شهرکرد هستند که در سال تحصیلى 83ـ 1382 مشغول به تحصیل بوده اند. به این منظور، متغیرهایى از جمله میزان رضایت دانشجویان در دانشگاه از برنامه هاى شبکه 4، ارزیابى محتواى علمى برنامه ها توسط دانشجویان، میزان استفاده دانشجویان از برنامه هاى این شبکه و... تعریف و با روش تحقیق پیمایشى و تهیه پرسشنامه اطلاعات جمع آورى گردید. اطلاعات جمع آورى شده با تکنیک هاى توصیفى و تحلیلى بررسى شدند و از آزمون «کاى اسکور» جهت تعیین معنى دارى رابطه متغیرها استفاده گردید. پس از تجزیه و تحلیل نتایج مشخص شد که دانشگاه محل تحصیل در دیدگاه دانشجویان نسبت به برنامه هاى شبکه 4 تاثیرى ندارد. حاصل بررسى دیدگاه دانشجویان و میزان رضایت آن ها از شبکه 4 سیما نشان داد که دیدگاه مثبتى از عملکرد شبکه 4 سیما وجود ندارد و این فقدان رضایت و نگرش مثبت در نهایت منجر به رویگردانى آنان از این منبع و رجوع به منابع اطلاعاتى دیگر است. همچنین نتایج نشان داد که دانشجویان اصفهان بیش تر از شبکه 4 سیما جهت رفع نیاز علمى خود استفاده مى کنند. همچنین دانشجویانى که این شبکه را یکى از منابع اطلاعاتى خود جهت رفع نیازهاى علمى در کنار دیگر منابع اعلام کرده اند، دیدگاه نسبتاً بهترى راجع به این شبکه دارند و سرانجام نتایج نشان مى دهد که دانشجویان مقاطع بالاتر محتواى علمى این شبکه را ضعیف تر ارزیابى نموده اند که این امر به ارضا نشدن نیاز دانشجویان مقاطع بالاتر تحصیلى از طریق این شبکه علمى مربوط مى شود. "

تقریبا از دهه 1980 به بعد ، موضوع جامعه اطلاعاتی به طرز فزاینده ای مورد توجه اندیشمندان ، سیاست شناسان و دانشمندان علوم اجتماعی قرار گرفته است . ترکیب فوق العاده اقتصاد و فناوری این عقیده را ایجاد کرده است که فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی می توانند ارائه کننده کیفیتی جادویی باشند . این رویکرد خوشبینانه معتقد است که جهانیان با بهره گیری از چنین پارادایم فناورانه (تکنولوژیکی) جدید می توانند چالش های سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی را حل کنند و بر مشکلات فائق آیند .

" در این مقاله در بحث از چگونگى رسانه ها و فرهنگ هاى بومى در عصر جهانى شدن، سعى شده است به این پرسش پاسخى روشن داده شود که آیا جهانى شدن سبب بحران در هویت فرهنگى و ازبین رفتن فرهنگ هاى بومى و استحاله آن ها در فرهنگ جهانى خواهد شد؟ پاسخ این پرسش با استفاده از روش تحقیق کتابخانه اى و اسنادى و استفاده از دیدگاه هاى مختلف اندیشه گران و نظریه پردازان مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و مطالبى با عناوین زیر مورد بحث واقع شده است : مکتب واقع گرایى، بین المللى شدن، منطقه گرایى، آیا جهانى شدن تهدیدى براى هویت فرهنگى است؟ جهانى شدن از دو منظر، فرهنگ جهانى، دهکده جهانى یا امپریالیسم فرهنگى؟ در پایان، این فرضیه اثبات شده که جهانى شدن نه تنها سبب ازبین رفتن فرهنگ هاى بومى و محلى نخواهد شد، بلکه آن ها را تقویت و تثبیت خواهد کرد. رویکرد کشور ما در عصر جهانى شدن باید نقادانه، فعال و همراه با بازیگرى و حضور در صحنه باشد. "