اصغر محمدمرادی

هدف : پراکنده کاری های درون و برون سازمانی در پی زلزله می تواند آسیبهای جدی به دنبال داشته باشد. هدف این بررسی تدوین طرح برای مدیریت بحران زلزله به منظور حفاظت از اشیایی که در مکان های تاریخی به نمایش در می آیند. روش/ رویکرد : مطالعة کتابخانه ای، مصاحبه و استفاده از تجربة گروه های آموزش دیده در شرایط بحران، مستند نگاری و ثبت وضعیت موجود موزه از نظر شرایط حفاظتی. یافته ها:طی یک سناریو، مدلی تقسیم بندی سطوح بحران ناشی از زلزله و اقدامات مدیریتی برای هم افزایی در مقابله با بحران ارائه گردید

مهمان خانه بزرگ قزوین را می توان اولین هتل ایرانی معرفی کرد که دارای امکاناتی فراتر از زمان خود بود. این بنای ممتاز در سال 1297 هجری قمری/ 1259 هجری شمسی با منظمات دیگری همانند چاپارخانه و پست خانه، جزء مجموعه دولتی ساخته شد و هدف از ساخت آن، ایجاد رفاه لازم برای سفیران و مسافران خارجی در بدو ورود به پایتخت بود. بنای مذکور در انتهای خیابانِ ساخته شده متعلق به دوره صفویه، مقابل سردر ورودی دولتخانه صفوی قرار داشت و در دوره پهلویِ اول هنگام امتدادِ آن خیابان، تخریب شد. با تخریب مهمان خانه و بیشتر شدن وسعت خیابان، ضمن از دست رفتن یکی از بناهای تاریخی ارزشمند ایران، فضای تعریف شده خیابان صفوی (سپه/ شهدا کنونی) که تا قبل از این، مهم ترین فضای اجتماعی و تفرج گاهی شهر به شمار می رفت، به خیابانی برای تردد خودرو تغییر یافت. احیای مهمان خانه قزوین، ضمن بیان ارزش های معماری این بنای از دست رفته، نقش مهمی در بازآفرینی هویت فضای شهری خیابان صفوی به عنوان بخشی از بافت تاریخی شهر قزوین دارد. رویکردهای مختلف احیای مهمان خانه قزوین در ضمن مسائل و معضلات موجود، هدف مقاله حاضر را رقم می زند. در این باره، ابتدا به معرفی بنا و ارزش های مهمان خانه قزوین پرداخته شده و سپس به روش های احیای بنا و بررسی نتایج به دست آمده می پردازد و در انتها پیشنهاد اجرایی را جهت احیای مهمان خانه طرح می کند. بخش معرفی بنا بر پژوهش های کتابخانه ای و میدانی استوار است که قبلاً انجام پذیرفته و منتشر شده است و بخش رویکردهای احیا منطبق بر منشورهای جهانی تدوین گشته است. تلاش مقاله ضمن بیان و بررسی دقیق، ارائه راهکار اجرایی در پاسخ به مسئله است.

آفرینش اثر معماری با الهام از طبیعت، یکی از روش های مرسوم در طراحی معماری است، اما وجوه متفاوت برداشت از طبیعت در طراحی معماری چندان شناخته شده نیست. در زمینه ارتباط روش الهام از طبیعت با سبکها و روشهای مختلف آفرینش معماری، همچنین شیوه صحیح الهام از طبیعت، پژوهشها اندک است. در این پژوهش، در مرحله اول، انواع روشهای آفرینش معماری و ارتباط آن ها با الهام از طبیعت تحلیل شده و روش قیاس معرفی میگردد. انواع الگوهای موجود در طبیعت شناخته میشود و براساس آن، رویکردهای مختلف روش قیاس با طبیعت در معماری دسته بندی میگردد. در مرحله دوم، برای تحلیل عملکرد دانشجویان در قیاس با طبیعت مطالعه تجربی، به صورت اسکیس در بین دانشجویان کارشناسی معماری انجام میگیرد. ایدههای ترسیم شده دانشجویان از نظر نوع قیاس، دسته بندی میشود. یافتهها نشان میدهد روش قیاس یکی از روشهای مهم در بین سایر روشهای آفرینش معماری است. الگوهای طبیعت دارای ویژگیهای فرمی، ویژگیهای ساختاری عملکردی و ویژگیهای مفهومی است و سه رویکرد قیاس سطحی، قیاس ساختاری و استعاره در برداشت از این ویژگیها وجود دارد. همچنین یافتهها نشان میدهد که اهداف دانشجویان از انتخاب پدیدههای طبیعی به عنوان منبع الهام شامل عملکرد، فرم، سمبلیسم، زیبایی، بداعت، فرایند، طبیعت و اقلیم است و فرم بیشترین فراوانی را در بین سایر اهداف دارد. دانشجویان از قیاس مفهومی استفاده نکرده و از قیاس سطحی بیشتر از قیاس ساختاری استفاده میکنند. توجه فراوان دانشجویان به ویژگیهای فرمی و برداشت سطحی ضرورت آشنا نمودن دانشجویان با شیوه صحیح قیاس در آموزش معماری را نشان میدهد.

آنچه که امروز تحت عنوان حفاظت معماری شناخته می شود، نه به یکباره و نه لزوماً در شکل امروزی آن بلکه در یک سیر تحول تاریخی و در پی تحولات اساسی در اندیشه و عمل افراد در اعصار مختلف شکل گرفته است . حفاظت معماری به معنای عام آن دارای یک گسست بنیادین از سنتی به مدرن بوده است که فهم این گسست نیاز به فهم نگاه تاریخی حاکم بر هریک دارد. ماهیت میراث فرهنگی و شأن و منزلت آن را باید در نوع نگاه به تاریخ جستجو کرد. اروپا بعد از رنسانس و به خصوص در قرن هجدهم تحولی بنیادین را در فهم تاریخ تجربه می کند که این مهم زمینه ساز نگاهی نو به تاریخ شد. مبنای فهم جدید از تاریخ بر این اصل استوار شد که رخدادها به صورت زنجیرهای در یک سیر متوالی از یک نقطه مشخص آغاز شده، تا به امروز ادامه داشته و در آینده نیز امتداد خواهند یافت. بر اساس این فهم جدید از تاریخ بود که کنجکاوی در گذشته و علاقه به شناخت تاریخی به وجود آمد. این امر سبب ایجاد علاقه ای در حفاظت گران میراث فرهنگی شده است تا در حد امکان به تحقیق درباره تاریخ، نگرش تاریخی و شیوه های پژوهش در تاریخ بپردازند. مقاله حاضر سعی در پاسخگویی به مسأله اصلی تحقیق، یعنی نسبت این فهم جدید از تاریخ و حفاظت معماری، دارد. نسبت یاد شده از رهگذرِ پاسخگویی به دو پرسش اساسیِ "فهم جدید از تاریخ چگونه در شکل گیری جنبش حفاظت مدرن تأثیر گذاشته است؟" و " کنجکاوی تاریخی، باستانگرایی و باستان شناسی چه امکانی را در جهت علاقه مندی به حفاظت معماری فراهم نموده است؟"، روند شکل گیری حفاظت معماری را روشن می سازد . در این پژوهش با استناد به متون منابع کتابخانه ای و بر اساس راهبردهای روندپژوهی در تحقیق تاریخی، به تفسیر و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است. کنجکاوی و علاقه یاد شده در ابتدا باستان گرایی در قالب عتیقه گرایی و عتیقه شناسی، سپس باستان شناسی و در نهایت حفاظت میراث گذشتگان را در پی داشت. فهم جدید از تاریخ در حفاظت معماری که آن را پدیده مدرن تاریخمندی نیز می نامند، امکان جدیدی را برای تصمیم گیری در مورد اینکه چه چیز و چگونه باید حفاظت شود به وجود آورده است. شکل گیری باستان شناسی، قوام یافتن روش شناسی و معرفت شناسی پژوهش های تاریخی و نگاه انتقادی به گذشته و فعالیت های مرمتی در گذشته از منظر زمان حال، شکل دهنده این دوره از حفاظت تاریخی بوده است.

هر اثر تاریخی ممکن است در اثر عوامل مختلف دچار فقدان بخش هایی از کالبد خود شده باشد. میزان کاستی های کمّی و کیفی کالبد با از دست رفتن هویت و یکپارچگی اثر رابطه مستقیم دارد و از میزان صحت بازسازی کالبدی و مجازی آن می کاهد. از طرف دیگر، عدم درک شکل کامل یک بنا، میزان توجیه حفاظت از آن را متأثر می سازد. ایوان موزائیک بیشاپور، که دچار آسیب های مذکور بوده، به عنوان نمونه مطالعاتی انتخاب شده است. موزائیک های کف ایوان در حین کاوش به موزه های ایران باستان در تهران و لوور در پاریس منتقل شده اند و از طاق ایوان نیز اثری باقی نمانده است. عدم درک شکل اصیل این بنا فعالیت های حفاظتی را نیز دچار انحراف کرده و دیوارهای پشتیبان بدون توجه به شکل اصیل بنا و محل کف سازی های مو زا ئیکی احداث شده اند. راهبرد تفسیری تاریخی که بر مدارک اسنادی و تصویری استوار است، در کنار راهبرد شبیه سازی، به عنوان روش پژوهش انتخاب شده است. در این پژوهش، ابتدا ضمن تطبیق وضعیت فعلی اثر با تصاویری که از طرح موزائیک ها در دست است، آسیب های ناشی از عدم تصور صحیحِ شکل اصیل بنا شناسایی و سپس امکان و نقش بازآفرینی در حفظ کالبد و ارزش های بنای تاریخی بیان می شود. بدین منظور، جانمایی عناصر معماری و تزیینی ایوان که از میان رفته ، به صورت تصویری بازسازی شده اند. با توجه به موضوع حفظ اصالت آثار موجود در یک محوطه تاریخی، و اینکه بازسازی های کالبدی می توانند به تولید نمونه های بدل و غیر اصیل منجر شوند، تولید میراث مجازی یکی از راه هایی است که با کمترین مداخلات فیزیکی نیازهای تجسم شکل اولیه بنا را فراهم می کند. به تصویر کشیدن وضعیت اصلی احتمالی اثر خطوط اصلی نحوه حفاظت از آن را ترسیم می کند. به عبارت دیگر، در نتیجه این پژوهش مشخص می شود که بازسازی مجازی ایوان موزائیک می تواند آن را از آسیب هایی که ناشی از عدم درک شکل اصیل بناست، حفاظت کند.

بیان مسئله: شهر بیشاپور در اوایل دوره ساسانی به دستور شاپور یکم بنیان گذاشته شد و عناصر معماری و هنری متعددی از آن به جای مانده است. یکی از این آثار بقایای بنایی موسوم به کاخ چلیپایی است. پلان چلیپایی این بنا با جرزهای عظیمی از سنگ و گچ و با ضخامتی نزدیک به شش متر احاطه شده که فضای مربع شکل مرکزی آن بیش از بیست و دو متر طول دارد. در حال حاضر هیچ گونه نشانه ای از پوشش سقف آن وجود ندارد. فرضیه پژوهش: نظریات پیشین در خصوص شکل سقف احتمالی کاخ چلیپایی بیشاپور بر مستندات استوار نیست. چنانچه گنبدی بر فراز مربع مرکزی پلان چلیپایی متصور شود، بزرگ ترین گنبد سنگی آن دوره در ایران خواهد بود. وجود گنبد بر فراز این بنا و تبعیت آن از فرم گنبدهای متعارف معماری ساسانی فرضیه این تحقیق است. هدف پژوهش: یافتن نشانه هایی که امکان وجود یک پوشش گنبدی را بر روی بنا اثبات کند و سپس شکل اصیل احتمالی سازه آن را براساس شواهد مستدل به تصویر بکشد. روش پژوهش: برای رسیدن به این اهداف از روش مطالعه تطبیقی بهره گرفته شد و نمونه هایی که از نظر تاریخی و سبک معماری و مصالح به این سازه شباهت داشتند بررسی شدند و با محاسبه و مقایسه ابعاد و تناسبات آنها الگویی برای نسبت ابعاد جرزها و دهانه ها در گنبدهای ساسانی به دست آمد. نتیجه گیری: براساس نتایج به دست آمده، ضخامت جرزهای کاخ چلیپایی با میانگین اندازه های نمونه های منتخب بناهای چهارطاقی ایران هم خوانی دارد و امکان بالقوه وجود گنبد بر فراز بخش مربع شکل پلان چلیپایی را ثابت می کند. در خصوص ارتفاع گنبد، دامنه نتایج پراکندگی دارد و ارتفاع فرضی، براساس میانگین، قابلیت ارائه دارد.

در آن حوزه ای که امروزه هنر دوران قاجار دانسته می شود، یک بخش مهم شامل تجربیات پیچیده ای بود که به بازنمایی تصویری شاه و صاحب منصبان بستگی داشت. این سلسله از کردارهای معطوف به تصویر در آن روزگار اهمیتی ویژه داشت، اما طی همین زمان تغییرات بنیادینی را نیز از سر گذراند. مسألة این پژوهش فراهم کردن روایتی معتبر از این جنبة فرهنگ بصری در دوران قاجار است، به نحوی که پیوندهای سیاسی آن با بستر تاریخی ویژه ای که از آن برخاسته نگسلد. به این منظور دو مورد تاریخیِ شاخص از پرتره های چاپ سنگیِ عهد ناصری در روزنامه ها ی رسمی دولت علّیة ایران (1277-1287ق) و شرف (1300-1309ق) مورد بررسی و تفسیر قرار گرفته اند: نخست از نظر تحولات تکنیکی درهم تنیده در حوزه هایی چون نقاشی، عکاسی و چاپ کهزمینه ساز ظهور چنین تصاویری بوده اند؛ و سپس از نظر معنای سیاسی و اهمیت فرهنگی ویژه ای که آن ها را به نقاط چرخشی شاخص در سنت مستقر بازنمایی بصری قدرت از دوران فتحعلی شاه تا آن زمان بدل ساختند. بر مبنای چنین روایتی ممکن است فهمی از پرتره ها به مثابه ظهور و بروز فرآیند چهره یابی دولت مدرن در آغاز عصر جدید حاصل شود؛ این فهم شاید گام کوچکی در فراهم آوردن اسباب و مقدمات لازم برای گشودن چشم اندازی تاریخی به مناسبات میان هنرها و دولت در ایران معاصر باشد. Abstract Within the boundaries of what today is known as Qajar art in Iran, complex experiments linked with the mission of visually representing the king and noble ranks was a significant chapter. These particular series of visual experiments were of special importance during the whole era, however, this did not stop them from being subject to fundamental transformations at the same time. This study presents a genuine narrative on this aspect of Qajar visual culture, without breaking its political ties with the historical context from which it has emerged. To that purpose, two historically important set of images from lithographic portraits of Naser al-Din Shah Era in official newspapers of “Dowlat-e Aliyye-ye Iran”(1860-1871) and “Sharaf” (1882-1891) have been investigated and interpreted: First, in relation to codependent technical developments in painting, photography and printing, which laid the ground for the images to be produced at first place and second, from the view point of their very political meaning and cultural importance that makes them a critical turning point in the established tradition of visual representation of power since Fath-Ali Shah Era. Based on this narrative, we may reach an understanding of these portraits as the emerging face of the modern state in Iran at the end of the 19 th century; An understanding this might lead, although in small degrees, to an oversight observing the relation between arts and the state in contemporary Iran from a historical point of view. Keywords: Qajar Period, State-building, Visual Culture, Portraits, Painting, Photography, Printing, Newspapers.

یکی از مشکلات شهرهای ما، توسعه ناهمگون و نامتعادل آنهاست. عدم توجه به گذشته، شامل محیط تاریخی، طبیعی بافت ها و بناها به لحاظ مسائل مختلف، اعم از بافت جمعیتی و فرهنگی و کالبد مابه ازای آن و هماهنگی توسعه جدید با بافت قدیمی یا ساخته شده اطراف، علاوه بر ناهمگونی و ایجاد هرج و مرج در سیمای شهری، و از بین رفتن تدریجی هویت شهرها، و عدم تطابق فرهنگی، تبعات دیگری نیز به دنبال خواهد داشت، چراکه معماری سنّتی و بومی هر محل، در یک تداوم تاریخی و در راستای یک سیاست مبتنی بر استمرار به تدریج و در طول سالیان متمادی با طبیعت و محیط اطراف شکل گرفته است. طیف این مقوله می تواند جنبه های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در بر داشته باشد. توجه کافی به توسعه پایدار شهرهای کشور، لزوماً نگاه به گذشته را پررنگ تر خواهد کرد . این نوشته برآن است تا ضمن بررسی منشورها، بیانیه ها و اصول جهانی مطرح شده در حوزه طراحی در بافت های تاریخی، به چگونگی طراحی معماری در این محدوده ها بپردازد، ضمن اینکه رعایت اصالت و یکپارچگی موجود در آنها را به عنوان یک اصل خدشه ناپذیر می پندارد. لذا پس از مطالعه معیارهای مطرح شده از سوی نظریه پردازان این امر، دستیابی به اصولی درباره طراحی معماری در کنار بافتهای قدیمی را میسر گرداند . این امر، طیف وسیعی از مداخلات مرمتی و حفاظتی و ساخت و سازهای جدید در مجاورت و یا درون این بافت ها را شامل می شود . در این مقاله، با تنظیم جدولی مبتنی بر اصول کلّی طراحی معماری و مداخلات مرمتی در بافت های تاریخی، به تطبیق ضوابط و دستورالعمل های بین المللی مرتبط با آنها با رویکرد بومی سازی پرداخته شد.  

شهرسازی دوره ایلخانی بنابر شرایط سیاسی، اجتماعی، مذهبی و فرهنگی به وجود آمده طی حملات مغولان، یکی از تأثیرگذارترین نمونه های تاریخ شهرسازی ایران را شامل می شود. این الگو در بستر ساختار سلجوقی شهرها شکل گرفته و با رشدی سریع، سیر تکاملی خود را به سوی آفرینش کلان شهری طراحی شده طی کرده است. این تحقیق سعی در بررسی محورهای توسعه شهری ایلخانی بنابر عوامل تأثیرگذار بر آن را دارد. بدین منظور علاوه بر تعیین روند تکامل جایگاه شهر در میان ایلخانان، با مطالعه موردی توسعه شهری تبریز، طی مطالعات کتابخانه ای و با رویکردی تحلیلی در صدد نظام مند کردن سیاستهای اعمال شده جهت رشد و توسعه شهرها در دوره ایلخانی است. تبریز شرایط لازم جهت انتخاب شدن به عنوان پایتختی ایلخانی را از نظر اقلیم، اقتصاد و موقعیت استراتژیکی دارا بوده و زمینه های توسعه یکباره شهر با توجه به موارد مذکور فراهم بوده است. بدین ترتیب با بررسی ساختار شهرِ تبریز پیش از ایلخانان بر اساس اسناد و مدارک موجود و تطبیق داده های به دست آمده، و قرار دادن لایه ی دوره ایلخانی بر روی آن، ساختار شهر ایلخانی جهت مطالعه سیاست ها و الگوهای توسعه شهری حاصل گشته است. آنچه در این تحقیق مهم می نماید، بازخوانی سازمان فضائی شهر تبریز در طی دوره های تاریخی پیش از ایلخانان و ایلخانان می باشد که به نحوی رشد و توسعه شهر در طی قرون میانه را آشکار ساخته است. این امر علاوه بر آن که عاملی مهم جهت شناخت نظام تاریخی ساختار شهر تلقی می گردد با تطبیق فضاها و شبکه های ارتباطی بر جای مانده از آنها در کالبد معاصر شهر، طی برنامه ریزی های کلان شهری نیز از دید تقویت هویت تاریخی بافت شهر راه گشاست.

بافت تاریخی شهرها به عنوان مکانی واجد ارزش های میراث فرهنگی، با در برگرفتن دوره های مختلف تاریخی، دارای ویژگی هایی متشکل از ساختاری فضایی _ کالبدی می باشد. ارزش های منسوب به آن و تعیین میزان اهمیت و درجه بندی آنها، می تواند نقش مهمی در جهت حفاظت و سرمایه گذاری در قالب گردشگری فرهنگی باشد. هدف از این تحقیق نیز تعریف منطقه و محور گردشگری فرهنگی با استفاده از اولویت بندی مکان های میراث معماری و شهری، براساس ارزش های استحصالی از این حوزه پژوهشی و مستخرج از بخش مبانی نظری تحقیق است. تحقیق حاضر از نوع کاربردی _ توسعه ای بوده و داده های آن به صورت توصیفی و کتابخانه ای می باشد که با تشکیل گروه تخصصی از کارشناسان و دست اندرکاران حوزه میراث فرهنگی و گردشگری برای امتیازدهی به شماری از مکان های میراثی محدوده مرکزی شهر ارومیه براساس ارزش ها به منظور ارزیابی آن با استفاده از تحلیل شبکه ای ANP جمع آوری گردیده است. یافته های این تحقیق حاکی از آن است که سه عنصر اصلی از ساختار شهری ارومیه، شامل مسجد جامع، بازار تاریخی و میدان ایالت به ترتیب دارای اولویت ارزشی شامل احساسی، فرهنگی _ تاریخی، علمی و کاربردی نسبت به سایر عناصر بوده و تعریف کننده محدوده و محور گردشگری فرهنگی می باشد. به طورکلی می توان گفت، توجه و به تصویر کشیدن ارزش ها می تواند مبنایی برای تصمیم گیری های مربوط به حوزه گردشگری و میراث فرهنگی باشد. از دیگر سو می توان با اولویت بندی مداخله اجرایی پروژه های گردشگری فرهنگی با شناخت قابلیت های مکان های میراث معماری و شهری با هدف بهبود وضعیت اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی ساکنان، توسعه و ترویج فرهنگ و هویت بومی و منطقه ای و در جهت حفظ و احیای هویت تاریخی این شهر شاهد تأثیر قابل توجهی بود.

در مداخلات و طرح های معماری معاصر در بناهای تاریخی ایران، تعامل مطلوبی میان قسمت های تاریخی و اجزای جدید به چشم نمی خورد. این تعاملات تا حدود 50 سال پیش به دلیل حضور معماران سنتی و تداوم پاره ای از الگوهای ریشه دار معماری، از آسیب های کمتری ناشی از مداخلات و ساخت و سازهای جدید مصون ماند، اما به تدریج و با فاصله گرفتن از الگوهای اصیل اجتماعی و کالبدی عملا آسیب های وارده به ابنیه و مجموعه های تاریخی رو به افزایش نهاد. بخشی از روند یاد شده، در اثر فقدان مبانی نظری و رویکرد و نگرش اصولی و همه جانبه، عملا چهره ای آشفته و پریشان به شهرهای تاریخی ما داده و هویت تاریخی و معماری آن ها را تا حدود زیادی خدشه دار کرده است. لذا رویکرد زمینه گرا حکم می کند که بناهای تاریخی، علاوه بر آنکه چهره مطلوبی برای سکونت و حیات بیابند، بازتابی از ظرایف معماری سنتی ایران را نیز عرضه نمایند. هدف این مقاله کاربردی بوده و روش مورد استفاده توصیفی و تحلیلی، براساس موردکاوی، از طریق گردآوری داده ها، مطالعات کتابخانه ای، میدانی و مراجعه به اسناد و مدارک تاریخی و تجزیه تحلیل کیفی می باشد که پس از گردآوری اطلاعات و بررسی عوامل کالبدی و بصری موجود در اینگونه مداخلات مربوط به ابنیه و مجموعه های تاریخی کشورهای اروپایی نظیر آلمان، اتریش و جمهوری چک مورد بررسی قرار گرفته اند، که ضمن بازدید از آن ها ابعاد مختلفی از مداخله مربوط به مصالح مورد استفاده، ارتباط عناصر تاریخی و مدرن از منظر کلی و جزئی، مفاصل در هم جواری بخش های جدید و قدیم و غیره مورد کاوش قرار گرفته اند. در نهایت دستیابی به پیشنهاداتی اصولی که بتواند مداخلات انجام شده در بناها و مجموعه های تاریخی را از بعد کالبدی، سامانی منظم بدهد مورد نظر است.

بیان مسئله: شهرهای امروز، با مؤلفه های کالبد ی و فضایی خود ، بستر بهبود د هند ه علائم بیماری را د ر اجزایشان نهفته د ارند و معماری منظر به عنوان حلقه سلامت شهر، سلامت روان د ر شهر ها را ایجاد می نماید . با گسترش روز افزون علائم افسرد گی به خصوص د ر زنان شهر نشین، لزوم شناسایی روش های د رمانی، میزان اثرگذاری هریک از مؤلفه های محیطی، یافتن الگویی مشترک د ر بستر شهر ها و مکان های مناسب شهری د ر وضع موجود به منظور بهره وری کامل از پتانسیل های نقاط شهری، به نفع زنان را، آشکار می کند . انتظار می رود با رشد بی سابقه بیماری های روان مانند افسرد گی، د رکلان شهرهایی چون تهران، فضا های شهر برای ارتقای سلامت روان و کاهش علائم افسرد گی زنان آماد ه شود .هد ف پژوهش: تهران با د اشتن باغ هایی که امروزه به عنوان بخشی از فضا های عمومی شهر، د ر د سترس عموم هستند ، با د اشتن فاکتور های سلامتی د ر خود ، به عنوان خرد اقلیم های سلامتی مطرح بود ه و می توانند به عنوان محیط بهبود د هند ه طول د رمان د ر کاهش علائم بیمارهای روان به خصوص افسرد گی زنان به کار روند . هد ف، معرفی مؤلفه های معماری منظر د ر باغ ها به منظور سلامت زنان، برای استفاد ه از این گونه فضاها د ر بخش د رمان به خصوص سلامت روان است.روش پژوهش: به منظور پاسخگویی به پرسش های پژوهش، پژوهشگران به جمع آوری اسناد پژوهش های مربوط و جمع آوری نظر متخصصان روان د رمان، روانپزشک و طراحان محیط زیست با روش مصاحبه و پرسشنامه پرد اختند وروابط د اد ه ها با آزمون ناپارامتری کروسکال والیس، مورد تحلیل قرارگرفت.نتیجه گیری: هند سه منظم د ر مسیر های حرکتی و عناصر، تخصیص 3/ 1 مساحت به حضور آب و توجه به سلسله مراتب آن، تراکم گیاهی متوسط با کاشت صحیح به لحاظ ارتفاعی، گونه های متنوع، نورپرد ازی نزد یک به نورطبیعی روز، ساماند هی روشنایی عمومی و سایه های ایجاد شد ه، رنگ های زرد و سبز د ر آرایش منظم کف و مصالح طبیعی از جمله عناصر اصلی بهبود د هند ه فضا برای علائم افسرد گی زنان خواهد بود .

انسان برای بیان مضامین دینی و اسطورهای و فایقآمدن بر شکاف بین بخش خودآگاه و ناخودآگاه ذهن خود به نماد و نمادپردازی نیاز دارد. نماد در صور مختلفی چون رؤیا، قصه عامیانه، اسطوره، شیء طبیعی و هنر ظاهر میشود. در معماری کاربرد نماد از همه هنرها قویتر و پرمعناتر است. امروزه، زبان نمادگونه در معماری با اصطلاحات بیاثر یا منفی یکسان شده است و ارتباطات شهودی ناظر در تعریف موقعیتش نهتنها عاملی برای بهبود تعاملات وی در فضا نیست، بلکه به ابزاری برای از خودبیگانگی تبدیل شده است. هدف از این مقاله پاسخگویی به این سؤال است که آیا با دستیابی به مشترکات معنایی کهنالگوها که در ناخودآگاه جمعی انسانها وجود دارد و برگرفته از سه منبع اسطوره های جهانی، نماد و رؤیا است، میتوان به درک مفاهیم کهنالگویی و تجلی آن در کالبد معماری رسید یا خیر. در این مقاله مفهوم «عروج» به عنوان کهنالگو تلقی و بررسی میشود و از آنجا که این مفهوم یکی از مفاهیم برگرفته از ناخودآگاه جمعی انسانها است، با کشف مفاهیم و معناهای دیگر میتوان به زبان الگوی واحدی در معماری دست یافت تا تعاملات انسان با فضای معماری ارتقا یابد. طراحان و معماران این زبان را شیوهای بیزمان و ابدی خواهند یافت که با استفاده از آن میتوانند عوامل دیگر متأثر از زمینه و سبکهای معماری را بهصورت مکانمند و زمانمند بهکار گیرند.

اندازه گیری و کنترل تاثیرات محیطی ساختمان در دهه اخیر توجهات بسیاری را به خود جلب کرده است. علاوه بر انرژی مصرفی توسط یک ساختمان در طول دوره بهره برداری، مقادیر قابل توجهی از انرژی در فرآیند ساخت مورد استفاده قرار می گیرد که این انرژی را انرژی نهان ساخت نامیده اند. در این تحقیق تلاش می گردد تا با بررسی و اندازه گیری انواع انرژی های مصرفی در طول فرآیند ساخت، روشی کاربردی برای اندازه گیری عددی انرژی نهان واحد سطح تدوین نموده و با ارائه راهکارهایی عملی مقدار این عدد را تا حد ممکن کاهش دهیم. برای این منظور، انرژی مصرفی در فرآیند ساخت را از حاصل جمع انرژی نهان مصالح ساختمانی، میزان انرژی مصرفی برای حمل مصالح و انرژی مصرفی ماشین آلات ساختمانی و میزان انرژی های فسیلی و الکتریکی مورد استفاده در مراحل ساخت در سایت ساختمانی پنج طبقه در تهران به مساحت کل 1400 متر مربع مورد اندازه گیری قرار دادیم. از تقسیم جمع کل انرژی مصرفی در این ساختمان بر کل سطح قابل بهره برداری، مشخص گردید که انرژی نهان ساخت این ساختمان 19/795 گیگا ژول بر متر مربع است. این عدد شاخصی مناسب و دقیق برای مقایسه سهم انرژی مصالح، حمل و ساخت بوده و به راحتی امکان مقایسه سیستم های مختلف ساختمانی را ایجاد نمود. با وجود اینکه تغییر در این عدد تنها حاصل انتخاب مصالح نبوده و بلکه مدیریت پروژه و ساخت و میزان انرژی مصرفی در سایت نیز بخشی از این انرژی نهان را به خود اختصاص خواهد داد. با مقایسه انرژی نهان واحد سطح ساختمان نمونه در یافتیم که با جایگزینی مصالح با سطح انرژی بالا با مصالحی با انرژی نهان کمتر می توان انرژی نهان واحد سطح این ساختمان را تا 6/1% مقدار اولیه کاهش داده و به 74/12 گیگا ژول بر متر مربع رساند.

وجود نظام های مختلف فرهنگی، اجتماعی، مذهبی وجه تمایز بازار سنتی با مراکز جدید تجاری است. بازار سنتی مرکز و قلب شهر تلقی می شد و محل برخورد فرهنگ و تجارت بوده، مضمون تاریخی و پیام و قالب آن سلسله ای از قوس ها و گنبدهاست که تا دورترین نقاط انسان را همراهی می کند و طنین آن در شهر شنیده می شود. بازار سلسله مراتبی از فضاهای شهری، گذر، بازارچه و میدان هست و مانند شریانی با سلسله ای از مراتب و نشانه ها موقعیت خود را مشخص می کند. بازار با بافت طبیعی مانند رودخانه ها، دره ها و سایر عوارض الفت دارد. موسیقی عامیانه دوره گردها و پیشه وران در آن نقش دارد. امروزه تولید خانگی با نظام پیشه وری گذشته به تولید کارخانه ای و صنعتی تبدیل شده و به تبه نیازهای صنعت، طبیعت نیز در مقیاس وسیعی در معرض تغییر واقع شده و نتایج تغییرات و بازتاب آن در کل محیط انسانی خیلی روشن و مشخص نیست، در چنین شرایطی بازار سنتی ایران با مضمونی تاریخی و پشتوانه اخلاقی و فرهنگی مذهبی می بایست مورد حمایت قرار گیرد و برای تضمین تداوم حیات آن یک ضرورت رخ می نماید و آن تطبیق با شرایط زمان به نحوی که ضامن بقاء آن باشد، مشروط بر آن که نیروهای درونی آن مورد توجه قرار گیرند و ظرفیت تطابق آن مورد ارزیابی قرار گیرد و برنامه های مدون مدیر حفاظت و مرمت همه جانبه در آن اعمال گردد.

توجه به موضوعات مرتبط با ارزیابی، تصمیم گیری و انتخاب، امروزه یکی از مسائل مورد مناقشه بوده و در اغلب موارد نه تنها به تمامی عوامل مؤثر در ارزیابی و انتخاب توجه نمی شود، بلکه مجموعه عوامل و متغیرهای در نظر گرفته شده، مورد اتفاق نظر متخصصین و صاحب نظران نیز قرار ندارند. از این جهت، در این تحقیق، به موضوع شناسایی عوامل و متغیرهای مؤثر در افزایش بهره وری در حوزه مرمت و استفاده مجدد از بناهای تاریخی پرداخته شده و پژوهش بر پایه این سؤال شکل گرفته است که به منظور افزایش بهره وری در ارزیابی و انتخاب پروژه های مرمتی و استفاده مجدد از بناهای تاریخی ایران، به چه عواملی باید توجه نمود و درجه اهمیت هر کدام از عوامل چگونه است؟ بر این اساس، هدف از انجام تحقیق حاضر، شناسایی عوامل و متغیرهای مؤثر در ارزیابی و انتخاب پروژه های مرمتی و استفاده مجدد از بناهای تاریخی با رویکرد افزایش بهره وری و تعیین درجه اهمیت آنها در نظر گرفته شد. در این پژوهش با بهره گیری از روش انجام تحقیق پیمایشی و از طریق تهیه پرسش نامه، دیدگاه ها و نظریات متخصصین و صاحب نظران در ارتباط با موضوع تحقیق جمع آوری شدند و پس از انجام اعتبارسنجی های لازم با استفاده از روش تحلیل عاملی، این امکان فراهم شد تا متغیرها و عوامل مؤثر در افزایش بهره وری در حوزه مرمت و استفاده مجدد از بناهای تاریخی ایران (با کاربری مسکونی دوره قاجار) استخراج شوند. هر عامل بسته به وسعت و اهمیت خود متشکل از چندین متغیر مستقل دیگر به دست آمد و درجه اهمیت هر کدام مشخص شد. بررسی نتایج استخراج شده از پرسش نامه تحقیق و تجزیه و تحلیل به عمل آمده از آنها، هشت عامل (مفهوم) اصلی را در ارتباط با افزایش بهره وری در بناهای تاریخی به این شرح مشخص ساخت؛ 1. حفاظت از ارزش ها، 2. مدیریت بهر ه برداری، 3. پشتیبانی، 4. تعیین کاربری (احیا)، 5. اصول عمومی حفاظت، 6. مراقبت و نگهداری، 7. سازگارسازی و 8. اجرا (مرمت). در این میان، عامل حفاظت از ارزش ها، بیشترین درجه اهمیت را در بین عوامل شناسایی شده به دست آورد و در نهایت با به دست آمدن ضریب پایایی هر کدام از عوامل، این امکان فراهم شد تا در ارزیابی و انتخاب پروژه های مرمتی و افزایش بهره وری در آنها، مجموع عوامل مورد اتفاق نظر متخصصین به دست آورده شوند.

ارزش های میراث فرهنگی را می توان کلیدواژه جامعه معاصر در رابطه با مداخلات حفاظت از میراث فرهنگی نامید؛به طوری که امروزه نقش ارزش در حوزه های مختلف میراث،بهخصوص میراث معماری، از جمله مهم ترین مسائلی است که رویکردهای حفاظت را تحت تأثیر قرار می دهد. در کنار مفهوم ارزش و در ارتباط با آن، مفهوم حفاظت مطرح است؛ مفهومی که قدمت آن به بلندای فرهنگ و تمدن بشری است. نظر به وجود تعدد و تنوع بین ارزش ها و تفاوت های بین جوامع در این رابطه، حفاظت از ارزش ها نیازمند شناخت درست و متناسب با جامعه هدف بوده و بدون توجه به این موضوع، امکان حفاظت صحیح محقق نخواهد شد. این پژوهش برای یافتن پاسخ به این سؤال که "چه رابطه ای بین ارزش های نهفته در میراث معماری ایران و شیوه های حفاظت از آن وجود دارد؟"، انجام شده و با این فرض که رابطه ای مستحکم بین شیوه​های حفاظت و ارزش های میراث معماری برقرار است، تلاش دارد نسبت به بررسی و معرفی گونه های مختلف ارزش های میراث و شیوه​های حفاظت اقدام نماید. هدف اصلی پژوهش، دست یافتن به مدلی است تا بر اساس آن بتواند بر مبنای ارزش های موجود در میراث، روش یا روش های متناسب حفاظت را اتخاذ کند. این مدل که با عنوان "مدل سه بخشی ارزش محور" معرفی می​شود، ضمن ایجاد شرایط لازم برای استحصال و ارزیابی و اولویت بندی ارزش های مختلف میراث، امکان کاربست ارزش ها جهت اتخاذ روش های متناسب حفاظت را نیز فراهم می کند. به جهت آزمون، این مدل در مجموعه میراث جهانی تخت سلیمان به کار گرفته شده است. بهره گیری از این مدل می تواند بستر مناسبی در راستای تدوین منشور حفاظت معماری و شهرسازی در ایران فراهم آورد. نوع پژوهش حاضر، بنیادی-عملی و شیوه گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی است.

برداشت از نمونه های مشابه و مصادیق معماری یکی از گام های مرسوم طراحی معماری است. بررسی و تحلیل ادبیات موضوع نشان می دهد برداشت ساختاری از مصداق موجب ارتقای کیفیت طراحی می گردد، اما تکرار اجزای مصداق یا ویژگی های آن به کپی برداری و برداشت سطحی منجر می شود. دیدن مصادیق پیش از طراحی ممکن است باعث ثابت شدن ذهن طراح در ویژگی های مصداق گردد و به درجا زدن در طراحی منجر شود که نتیجه آن ایده طراحی غیربدیع و تکرار نامناسب ویژگی های مصداق است. در این پژوهش با هدف شناخت برداشت ساختاری و مشخص شدن رابطه آن با نوع مصداق، از تحقیق تجربی استفاده شد. 54 نفر از دانشجویان کارشناسی معماری یک اقامتگاه بین راهی طراحی کردند و از یکی از 12 تصویر مصادیق معماری به عنوان منبع الهام استفاده نمودند. ایده های طراحی توسط داوران در دسته های برداشت ساختاری، برداشت سطحی، کپی برداری و بی ارتباط بودن ارزیابی شد. دو ویژگی ارتباط نمونه و موضوع طراحی از نظر عملکرد و از نظر دوره تاریخی مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد دانشجویان معماری مورد آزمون از برداشت سطحی بیشتر از سایر انواع برداشت استفاده کرده اند. برخی از دانشجویان توانایی برداشت ساختاری از مصداق را دارند و مصادیق معماری تاریخی ایران نسبت به مصادیق معاصر غرب به برداشت ساختاری بیشتری منجر شده است.