محمدرضا دهشیری

بی تردید منطقه خاورمیانه، از مهم ترین مناطقی است که تمرکز و توجه بسیاری از بازیگران بین المللی را به خود معطوف کرده است. موقعیت ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک، ذخایر عظیم انرژی، از مهم ترین عواملی است که باعث اهمیت مضاعف این منطقه شده است. از این رو، هرکدام از بازیگران و سازما ن های بین المللی، منطقه ای و فرامنطقه ای، برای توسعه نفوذ و حضور در خاورمیانه به رقابت پرداخته و درصدد دستیابی به منافع و اهداف خاص خود در منطقه هستند. آمریکا به عنوان مهمترین بازیگر فرامنطقه ای دخیل در معادلات سیاسی، امنیتی و افتصادی این منطقه همیشه مورد توجه دیگر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای بوده است و اقدامات سیاسی این کشور و ابعاد متنوع و گستردگی آن بر نحوه ی شکل گیری و تغییر و تحول ساختار های قدرت در این حوزه موثر بوده است. آمریکا در راهبردهای خاورمیانه ای خود اهداف کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدتی را دنبال می کند و توامان از ابزارهای متنوع سخت و نرم برای تحقق این اهداف استفاده میکند. نظم جدید حاکم بر خاورمیانه ی مورد نظر آمریکا، مبتنی بر ایجاد توازن قوا و جلوگیری از ایجاد یک ابرقدرت منطقه ای است. به عبارت دیگر، آمریکا در تلاش است تا با کمک قدرت های منطقه به طور موازی از قدرت گرفتن بیش از حد یکی و تضعیف دیگری جلوگیری نماید و از این طریق اهداف سیاسی ، اقتصادی و امنیتی خود را دراین منطقه دنبال کند. در این رهگذر، جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهمترین بازیگران قدرتمند منطقه ای بیشترین نقش را در ایجاد نظم منطقه ای و شکل دهی به ساختارهای سیاسی ،اقتصادی و امنیتی خاورمیانه دارد. از این رو، شایسته است سیاست های راهبردی خویش را متناسب با ساختار های قدرت در این منطقه و سیاست خارجی دیگر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای به خصوص آمریکا بازسازی نماید تا از این طریق هم از فرصت های به و جود آمده بهره برداری نماید و هم هزینه های احتمالی ناشی از قدرت بازیگری دیگر بازیگران را به حداقل ممکن برساند. مقاله حاضر با پیشنهاد راهبرد ""موازنه سه بعدی قدرت"" به بررسی پیش شرطها و لوازم اتخاذ این راهبرد و چگونگی بهره گیری جمهوری اسلامی ایران، به عنوان عامل ثبات در منطقه، از سیاست بیطرفی فعال در قبال قدرتهای بین المللی در عین جلوگیری از بروز خلا قدرت در خاورمیانه، می پردازد.

 این مقاله به تبیین ویژگی های گردشگری مذهبی و اهمیت آن در رشد و توسعه ی همه جانبه ی کشور با توجه به سیماى گردشگرى مذهبى در ایران می پردازد. این تحقیق در پی پاسخگویی به این سؤال اساسی است که عوامل مؤثر بر توسعه ی گردشگری مذهبی درکشور کدامند؟ چه راهبردهایی را می توان جهت توسعه ی گردشگری مذهبی درکشور تدوین و ارائه نمود؟ در این تحقیق، حمایت های معنوی و حمایت های مادی به عنوان متغیر مستقل و توسعه ی گردشگری مذهبی در کشور به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. در نهایت ضمن بررسی نظرات پژوهشگران مرتبط با پژوهشگاه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مرکز ملی مطالعات جهانی شدن در کلان شهر تهران،  نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل آماری تحقیق در خصوص رابطه ی حمایت های مادی و معنوی با توسعه ی گردشگری مذهبی در کشور ارائه شده است. روش به کار گرفته شده در این پژوهش از نظر  هدف کاربردی، از نظر نوع داده ها کمّی و از نظر نحوه ی گردآوری داده ها ، توصیفی و از نوع همبستگی است. روش نمونه گیری از جامعه در این تحقیق، تصادفی ساده بوده است و روایی و پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از دیدگاه خبرگان و نیز آزمون آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفته است.

این مقاله به تبیین ظرفیت جهانی شدن برای تضمین توسعه پایدار می پردازد. نویسنده ضمن بررسی دیدگاه های بدبینانه در باره تأثیرات سلبی جهانی شدن بر توسعه پایدار که این دو متغیر را به مثابه پارادایم های رقیب و متقابل قلمداد می کنند، در چارچوب رویکرد تحول گرایانه معتقد است که جهانی شدن و توسعه پایدار دو پارادایم مکمل و متعامل با یکدیگر هستند و جهانی شدن به عنوان ""فرایند همپیوندی جهان بدون مرز"" می تواند در چارچوب پذیرفته شده پایداری به گونه ای مؤثر عمل کند و منجر به تأثیراتی ایجابی بر توسعه پایدار در عرصه های عدالت اجتماعی، حفاظت محیط زیست و امنیت انسانی شود تا راه را برای تحقق ""جهانی شدن پایدار"" و ""جهانی شدن موفقیت آمیز"" هموار سازد. جهانی شدن در صورتی پایدار و موفقیت آمیز به شمار می آید که توانایی نسل های آینده را برای تأمین نیازهای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی خود مورد مصالحه و سازش قرار ندهد بلکه در عوض باید اقتصادی دانش بنیان را رقم بزند و به ارتقای سطح آگاهی های عمومی و تخصصی از طریق اهتمام ویژه به نقش عمده آموزش در دستور کار های توسعه پایدار کمک کند. سپس مقاله به تجزیه و تحلیل چالش ها و فرصت های جهانی شدن برای توسعه پایدار می پردازد و سرانجام راهکارهای ممکن برای دستیابی به جهانی شدن پایدار و موفقیت آمیز را با تأکید بر رشد اقتصادی توأم با برابری و صلح اجتماعی، تعهد سازنده در قبال اقتصاد جهانی، رعایت مقررات زیست محیطی و تحقق نظام موفق آموزشی تبیین می کند.

جهانی شدن و جهانی سازی از جمله مفاهیم رایج در عرصه روابط بین الملل هستند که از سال 1990 به بعد، نمود بیشتری یافته اند. مفهوم جهانی شدن که نخستین بار برای تحولاتی که در عرصه فعالیت های اقتصادی پدید آمده بود مطرح شد، بیشتر جنبه انتزاعی داشته و با گذشت زمان دارای اهمیت زیادی شده است. این مفهوم با ورود به حوزه های دیگر روابط بین الملل نظیر امنیت ملی، توجه بیشتر اندیشمندان را به خود جلب کرده است. در واقع اهمیت این مفهوم و رابطه آن با مولفه امنیت، منجر به نگاه های متفاوت بازیگران و واحدهای نظام بین الملل به آن شده است که در این میان جمهوری اسلامی ایران از این قاعده مستنثنی نیست. بر این اساس، در پژوهش حاضر این سئوال مطرح می شود که اساسا رابطه جهانی شدن و امنیت چگونه تعریف می شود و جهانی شدن چه تاثیری بر معمای امنیتی جمهوری اسلامی دارد؟ فرضیه مورد نظر این است که جهانی شدن علی رغم ایجاد زمینه و فرصت های لازم برای برقراری روابط فرامرزی با سایر واحدهای نظام بین الملل، می تواند معمای امنیتی جمهوری اسلامی ایران را با چالش هایی نظیر تضعیف مرز، تضعیف حاکمیت ملی و آسیب پذیری اطلاعاتی و رسانه ای مواجه سازد

توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 از جمله رخدادهای مهمی است که نه تنها دارای اثرگذاری قابل توجّه در داخل ایران، بلکه دارای پیامدهای مهم منطقه ای و بین المللی است. یکی از مهم ترین این پیامدها تأثیر این توافق بر افکار عمومی جامعه بین الملل و بازسازی تصویر جمهوری اسلامی در رسانه ها و نهایتاً افکار عمومی جهان است. سؤال اصلی این مقاله آن است که توافق هسته ای ایران با گروه 1+5 چه تأثیری بر افکار عمومی بین المللی نسبت به ایران گذاشته است؟ در پاسخ به این پرسش و با بهره گیری از نظریه سازه انگاری، این فرضیه مطرح شده است که توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 موجب شده تصویر ذهنی جامعه بین الملل تغییر یابد و با زیر سؤال بردن «پروژه ایران هراسی» موجبات برساخته شدن هویّت ایجابی ایران در افکار عمومی جامعه بین الملل را فراهم آورده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی، به تجزیه و تحلیل اظهارات و واکنش های بین المللی نسبت به این توافق پرداخته و در پایان نتیجه گرفته است که توافق هسته ای از رهگذر ارتقای ظرفیت های دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران فرصت مناسبی را برای نمایاندن چهره واقعی و صلح طلب ایران به وجود آورده است.

پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، سیاست خارجی رژیم صهیونیستی در قبال جنبش های بیداری اسلامی را مورد بررسی قرار داده است. سیاست خارجی کشورهای منطقه با توجه به وسعت، سرعت و شدت این تحولات با تغییرات ماهوی، بنیادی، شکلی و تاکتیکی همراه بوده است. رژیم صهیونیستی نیز با آغاز این تحولات تغییراتی را در سیاست خارجی خود اعمال کرده است. این پژوهش به دنبال آن است تا روشن سازد که آیا اولاً تغییرات امنیتی و سیاست خارجی تل آویو دارای ماهیتی بنیادین بوده یا رویکردی صرفاً تاکتیکی داشته است، ثانیاً تحولات بیداری اسلامی کدام ابعاد از سطوح تصمیم گیری سیاست خارجی تل آویو را تقویت و کدام ابعاد را تضعیف کرده است. نوشتار حاضر بنیان پژوهشی خود را به منظور بررسی سیاست خارجی و امنیتی رژیم صهیونیستی، سطوح پنج گانه تصمیم گیری «جیمز روزنا» قرار داده و تلاش کرده سیاست خارجی تل آویو، از آغاز بیداری اسلامی (نوامبر 2010) تا پایان دولت سی و سوم این رژیم (آوریل 2015) را مورد بررسی قرار دهد.

سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران عرصه تناوب میان منطقه گرایی و بین المللی گرایی بوده است. در این میان، نومنطقه گرایی رویکردی نوین در سیاست خارجی برای برقراری پیوند میان منطقه گرایی و چندجانبه گرایی بین المللی با توجّه به ویژگی های عصر جهانی شدن است. بر این اساس، مقاله حاضر معتقد است تقویّت روابط درون منطقه ای و سپس مناسبات میان منطقه ای می تواند زمینه ساز اتخاذ سیاست نومنطقه گرایی در فرآیند جهانی شدن باشد. این مقاله با اتّخاذ نوکارکردگرایی به عنوان چارچوب نظری تحقیق، منطقه گرایی موفق را پیش شرطی برای اتّخاذ سیاست نومنطقه گرا می داند و ضمن بررسی ظرفیّت ها و دستاوردهای جمهوری اسلامی ایران در حوزه منطقه گرایی و ارتباطات فرامنطقه ای به تبیین راهکارهای تقویّت ظرفیّت ها و دستاوردهای نومنطقه گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران  پرداخته است. در پاسخ به این سؤال که راهکارهای تقویّت و ارتقای منطقه گرایی نوین در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران چیست؟ مقاله حاضر به تبیین تعاملات میان منطقه ای در عصر جهانی شدن به عنوان زمینه ساز               تقویّت و ارتقای رویکرد نومنطقه گرا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران پرداخته است

در این مقاله به منظور شناخت عوامل مؤثر بر توسعه ی گردشگری بین المللی در ایران، رویکردها و مدل های مختلف مطرح و بررسی شده است. روش به کار گرفته شده در این پژوهش، از نظر  هدف کاربردی، از نظر نوع داده ها کمی و از نظر نحوه ی گردآوری داده ها، توصیفی و از نوع همبستگی است. جامعه ی آماری در این پژوهش، مدیران و کارشناسان ارشد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هستند که از نظرها و دیدگاه های آن ها استفاده شده است. روایی و پایایی پرسشنامه نیز با استفاده از دیدگاه خبرگان و نیز آزمون آلفای کرونباخ مورد سنجش قرار گرفته و تأیید شده است.  در مرحله ی بعد بر اساس مدل مفهومی پژوهش، سؤال ها و فرضیه های پژوهش، با استفاده از یک پرسشنامه ی محقق ساخته، گویه های مستخرجه در نمونه ی آماری تحقیق مورد پرسش قرار گرفت. در بخش آمار توصیفی، توصیف داده ها در دو بخش متغیر های زمینه ای و متغیر های اصلی با استفاده از شاخص های فراوانی مطلق، فراوانی نسبی، میانگین، انحراف معیار و واریانس در جداول ارائه گردیده و در بخش آمار استنباطی از آزمون های تفاوت میانگین استفاده شده است. نتایج نشان داد بین دیدگاه مدیران در ارتباط با عوامل مؤثر بر جذب گردشگر بر حسب متغیرهای زمینه ای تفاوت معنادار وجود دارد.

اتحادیﺔ کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب (سلاک) بزرگ ترین و جدیدترین اتحادیه در میان کشورهای آمریکای لاتین است. این اتحادیه که با حضور ﻫﻤﺔ کشورهای قارة آمریکا به جز ایالات متحده و کانادا تشکیل شده، زمینه ساز ایجاد همکاری های گستردة سیاسی و اقتصادی در منطقه شده است و به عنوان عنصری تأثیرگذار در تحولات سیاسی و بین المللی مورد توجه تحلیلگران سیاسی قرار گرفته است. در حال حاضر 33 کشور با جمعیت بیش از 573 میلیون نفر و وسعتی حدود 20 میلیون کیلومترمربع عضو سلاک اند. رهبران آمریکای لاتین تشکیل سلاک را گامی عملی برای تحقق آرزوی سیمون بولیوار در راستای ایجاد اتحاد میان کشورهای آمریکای لاتین، مبارزه با قدرت طلبی و دخالت آمریکا در منطقه، خروج آمریکای لاتین از وضعیت حیاط خلوتی آمریکا، ایجاد صدای مشترک جدیدی در عرصة بین الملل و ایجاد جهانی عادلانه تر در جهت منافع بشر می دانند. در پژوهش حاضر، فرصت ها و چالش های پیش روی اتحادیة جدیدالتأسیس سلاک برای تبدیل شدن به قطبی تأثیرگذار در عرصة بین المللی بررسی و تحلیل شده است.

این مقاله ضمن تبیین سیر تحول از رویکرد چند رشته­ای در مطالعات شرق شناسی قرن نوزده و نیمه نخست قرن بیستم به رویکرد میان رشته­ای در مطالعات پسااستعماری در نیمه دوم قرن بیستم، با نگاهی تاریخی و تحلیلی، به تشریح مراحل گذار از مطالعات چند فرهنگی به مطالعات میان فرهنگی می­پردازد و تحولات روش شناختی از چند رشتگی به سوی میان رشتگی و پیامدهای این تحول در تحلیل­های شرق شناسانة محققان و متخصصان دانشگاهی غربی و تعامل رشته­های مختلف علمی در دوران مطالعات پسا استعماری را مورد تجزیه و تحلیل قرار می­دهد. در پاسخ به این پرسش که چرا شرق شناسی اساساً بر رویکرد چند رشته­ای و مطالعات پسا استعماری بر رهیافت میان رشته­ای استوار بوده است، این مقاله به بررسی عوامل درونزا ناشی از ماهیت تلفیقی و چند گونة شرق شناسی علمی و عوامل برونزا ناشی از تأثیرگذاری قدرت­های استعماری بر مستشرقین غربی برای پژوهش دربارة کلیه جنبه­های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، تاریخی و ادبی جوامع مشرق زمین می­پردازد و با رویکردی تبیینی، دلایل اهتمام به رویکرد بینا فرهنگی در مطالعات پسا استعماری را با توجه به تأکید بر انجام تحقیقات میدانی و پیمایشی از رهگذر پیوند معرفتی و روشی بین علوم زیباشناختی و واژه شناختی، مردم شناسی و جامعه شناسی، جغرافیا و علوم سیاسی و همکاری میان رشته­ای بین شرق شناسان بومی مورد بررسی قرار می­دهد.

این مقاله تلاش دارد با روشى توصیفى تحلیلى، رویکرد سازمان همکارى و توسعه اقتصادى به مطالعات میان رشته اى را در عرصه آموزش عالى، بررسى و واکاوى کند. پژوهش حاضر ضمن بیان برنامه ها و سیاست هاى سازمان مزبور در عرصه آموزش عالى، سیر تحول میان رشته اى گرایى به فرارشته ا ى گرایى را در مطالعات و پژوهشهاى این سازمان به بحث می گذارد و پس از بررسى دقیق و ژرفنگرى درباره دلایل گرایش آن به مطالعات فرارشته اى، شاخص هاى گذار از میان رشته اى گرایى ساختارى به فرارشته ا ى گرایى رفتارى و موانع فراروى آن را تجزیه و تحلیل می کند. مقاله با این نتیجه گیرى به پایان می رسد که این سازمان گذار از میان رشته اى گرایى ساختارى به فرارشته اى گرایى رفتارى را مبناى سیاستگذارى و جهتگیرى آموزشى و پژوهشى خود در عرصه آموزش عالى قرار داده است؛ به گونه اى که ضمن بالا بردن توانمندى ها، نوآورى ها، مهارتها و خلاقیت هاى دانشجویان و افزایش درک عینى آنان از اوضاع و نیازهاى اجتماعى و شغلى، زمینه هاى حضور موفق و سازنده دانش پژوهان در بازار کار حرف هاى و پاسخگویى مؤثر آنان به نیازهاى جامعه خود را فراهم آورد

"این مقاله به منظور بررسی تاثیرات رسانه بر فرهنگ سازی، ابتدا به تبیین لایه های شش گانه فرهنگ شامل: باورها، ارزش ها و هنجارها (به عنوان هسته فرهنگ) و نماد ها و اسطوره ها، آیین ها و آداب و رسوم، و فناوری ها، مهارت ها و نوآوری ها (به عنوان پوسته فرهنگ) می پردازد. سپس با واکاویِ مفهومی فرهنگ سازی مشتمل بر فرهنگ پذیری (به معنای تاثیرگذاری بر هسته و پوسته فرهنگ) و فرهنگ گرایی (به معنای تاثیرگذاری بر پوسته فرهنگ) و با بهره گیری از نظریه های ارتباطی، به تجزیه و تحلیل تاثیرات فرهنگیِ رسانه ها در عرصه های اندیشه پردازی، ارزش گذاری، هنجار سازی، نماد سازی، جامعه پذیری، الگوسازی و نوآوری رفتاری مبادرت می ورزد و این فرضیه را مورد آزمون قرار می دهد که رسانه ها در عرصه هسته فرهنگ از توان تعلیمی و تثبیتی در زمینه فرهنگ پذیری برخوردارند و در مورد پوسته فرهنگ دارای توان تغییر رفتارها و الگوهای اجتماعی در جهت فرهنگ گرایی هستند. نگارنده در پایان، استلزامات چشم انداز مثبت فعالیت های رسانه ای در عرصه فرهنگ سازی را خاطرنشان می سازد. "

جامعه معرفتی از مقولات مهمی است که از منظر مختلف می توان به بررسی آن پرداخت. ما در این تحقیق برآنیم به این پدیده در مغرب ِزمین و جهان اسلام اشاره کنیم. ابتدا به اصول و مبانی، شاخص ها و فوائد جامعه معرفتی می پردازیم. سپس این مقولات را در اندیشه اسلامی دنبال خواهیم کرد. در پایان، وجوه اشتراک و تمایز اندیشه اسلامی و غرب درباره جامعه معرفتی را بیان خواهیم کرد. .بنیادهای جامعه معرفتی در مبانی فکری اسلام وجود دارد که هدف آن جهل زدایی، سعادت معنوی و اخروی، توازن بین جنبه های مادی و معنوی انسان و اخلاق گرایی علمی است. ضمناً به خصوصیات جامعه معرفتی غرب نیز اشاره خواهد شد.

این مقاله ضمن تبیین فرایند تاریخی عضویت ناظر جمهوری اسلامی ایران در اتحادیه افریقا، بر این باور است که اقدام مذکور، دارای فواید و پیامدهای مثبتی در سطوح تحلیل درون قاره ای، بین قاره ای و فراقاره ای است و موجبات ارتقای سطوح همکاری و افزایش هماهنگی مواضع در عرصه های منطقه ای و بین المللی را فراهم می سازد. عضویت ناظر ایران در اتحادیه افریقا در سطح تحلیل درون قاره ای می تواند قاره سیاه را در دستیابی به اهدافی از قبیل ارتقای صلح، امنیت، ثبات، توسعه، بهداشت،...