محسن کلانتری

یکی از شاخصه های مهم حیات اجتماعی سالم در هر جامعه ای وجود میزان قابل قبولی از امنیت در آن برای کلیه شهروندان است. هدف اصلی تحقیق، ارتباط بین رضایت از کیفیت زندگی و احساس امنیت در محلات اصطلاحاً با برنامه و مسئله دار شهر زنجان است. نوع و روش تحقیق حاضر از نظر هدف کاربردی است و آن بررسی تأثیر احساس امنیت عمومی بر کیفیت زندگی در محلات شهری و نیز به لحاظ روش، مبتنی بر روش های پیمایشی (میدانی) و اسنادی است. جهت تعیین اهمیت معیارهای کیفیت زندگی از مدل تصمیم گیری ای. اچ. پی استفاده گردید. همچنین تحلیل و استنتاج داده های جمع آوری شده باتوجه به نوع داده ها در نرم افزار Spss مورد تحلیل قرار گرفته و سپس در نرم افزار سیستم اطلاعات جغرافیایی نقشه های موضوعی تهیه گردید. یافته ها نشان داد که ارتباط مستقیمی بین کیفیت زندگی و امنیت ناشی از آن در هر دو محلات وجود دارد. در محله کارمندان شاخص های کلاس تراکم، قدمت ابنیه، نوع نمای بنا و رضایت از وضعیت دفع زباله به ترتیب 80/3 ، 45/3، 17/3 و 85/3 بیشتر از حد متوسط میانگین بوده درحالی که در محله اسلام آباد میانگین شاخص های نظام تفکیک، تعداد طبقات و نوع اسکلت بنا به ترتیب با 26/1،  18/1 و 30/1 کمتر از متوسط میانگین حاصل شده است. در هر دو محله تنها شاخص رضایت از وضعیت دفع زباله تفاوت معناداری را با میانگین متوسط نشان نمی دهد، و بیشترین میزان تفاوت در هر دو محله در ارتباط با شاخص نظام تفکیک بوده است؛ بنابراین کسانی که دارای کیفیت زندگی بالایی بوده اند؛ احساس امنیت بیشتری نسبت به کسانی که در سطح نازلی از شاخص ها بوده اند؛ داشته اند. این میزان در محله کارمندان با 48/3 نسبت به محله اسلام آباد با 47/3 بیشتر بوده است. علی رغم تفاوت چشمگیر کیفیت زندگی متفاوت دو محله، به نظر می رسد امنیت ساکنان سکونتگاه های مسئله دار به معیارهای کیفیت زندگی وابستگی چندانی نداشته باشد.

بزهکاری ازجمله مسائل و مشکلات اکثر شهرهای امروزی است و تحلیل فضایی جرائم شهری به شناسایی الگوهای رفتاری مجرمانه، کشف کانون های جرم خیز و درنهایت به تغییر شرایط نابهنجار کمک می نماید. شهر پاکدشت با توجه به آمار وقوع جرائم سرقت رشد نسبتاً بالایی را داشته است لذا به عنوان محدوده موردپژوهش انتخاب شده است. پژوهش حاضر به لحاظ هدف کاربردی و ازلحاظ روش شناسی توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و بررسی های میدانی است. جامعه آماری این پژوهش 302 فقره جرائم سرقت بوده است که در دوره زمانی 26/12/1392 تا 16/1/1395 (جرائم سرقت تعطیلات عید نوروز سال های 1392 تا 1395) در محدوده قانونی شهر پاکدشت رخ داده است. برای کشف روند الگوی جرم خیزی از شاخص های کالبدی با 9 شاخص اعم از (عرض معبر، عمر بنا، کیفیت ساختمانی، اندازه قطعات تفکیکی، نور و روشنایی معابر، پوشش معابر، وجود ساختمان های مخروبه، کیفیت کالبدی و مصالح ساختمان) با استفاده از رگرسیون وزنی جغرافیایی (GWR) استفاده شده است. میزان ضریب تعیین محلی (Local R2) در مورد مدل تأثیر شاخص های کالبدی بر رخداد جرائم عددی بین (39/0- 000/0) را نشان می دهد. نتایج یافته ها درواقع به صورت محلی و فضایی نشان می دهد که میزان اثرگذاری شاخص های کالبدی در وقوع جرائم مثبت است و در قسمت هایی از شهر که میزان روشنایی و نورپردازی نامناسب بوده، میزان وقوع جرائم نیز بالا بوده است.

تبیین موضوع: با ورود به عصر اطلاعات و رشد فناوری های نوین ارتباطی، طرح اندیشه ای مبنی بر شهر یادگیرنده، بر تمام مناسبات اجتماعی انسان اثر گذاشته و یادگیری همگانی را فارغ از هر نوع تمایزاتی برای همه ی شهروندان فراهم ساخته است. بنابراین در خصوص افزایش بازدهی فعالیت های یادگیری در فضاهای شهری، توجه به مکان استقرار و بهره مندی کلیه ی افراد از این خدمات، امری ضروری است. بر همین اساس پژوهش حاضر با هدف تحلیل روابط فضایی میان عوامل جمعیتی و کالبدی به عنوان اصول اساسی در تحقق شهریادگیرنده، به بررسی ناهمسانی های فضایی در محلات شهری زنجان پرداخته است. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و به لحاظ ماهیت توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات اسنادی-کتابخانه ای است. برای تجزیه وتحلیل یافته ها، از تکنیک خودهمبستگی موران و مدل رگرسیون وزنی جغرافیایی استفاده شده است. یافته ها: نتایج به کارگیری آماره ی موران نشان می دهد خودهمبستگی فضایی میان کلیه ی شاخص های مورد سنجش، مثبت بوده و از الگوی خوشه ای تبعیت می نمایند. با توجه به وجود چنین الگویی، ارزیابی های حاصل از مدل GWR حاکی از آن است که، شاخص جمعیتی لازم التعلیم با 5/13 درصد بیشترین ضریب تأثیر را در تبدیل شدن شهر زنجان به یک شهر یادگیرنده دارد. همچنین مدل مذکور با درنظرگرفتن مقادیر R2 تعدیل شده برابر 43 و 32 درصد، روابط فضایی میان متغیرها را با دقت تقریبا قابل قبول، ولی روابط کم و مثبت، مدل سازی نموده و توانسته نابرابری های فضایی و محدوده های استقرار بهینه ی مراکز یادگیرنده در سال های آتی را به خوبی پیش بینی نماید. نتایج: یافته ها نشان می دهند بیشتر محلات شهر زنجان به لحاظ تناسب میان کاربری های یادگیرنده و جمعیت شان، دچار عدم تعادلات فضایی هستند. این مسئله درخصوص محلات بیسیم، اسلام آباد و ترانس با جمعیت بیسواد برابر با 6/40 درصد، بسیار شدیدتر می باشد. ازاین رو مدیریت شهری باید از طریق برنامه ریزی صحیح در توزیع عادلانه ی خدمات یادگیری از بروز شکاف و نابرابری های اجتماعی-فضایی میان مناطق و محلات شهری جلوگیری نماید و با تعیین مکان بهینه ی کاربری های یادگیرنده، زمینه حصول به رویکرد شهر یادگیرنده در محلات شهری زنجان را میسر سازد.

در مقایسه با بسیاری از کشورها، میانگین نرخ تلفات و مجروحین ناشی از تصادفات در ایران بسیار نگران کننده است. میزان خسارت های ناشی از تصادفات ترافیکی، بالغ بر میلیاردها ریال می شود. میزان تصادفات و تلفات ناشی از آن در جاده های کشور به صورت یکسان نیست و با توجه به شرایط جغرافیایی، هندسه راه، تعداد تردد و عوامل دیگر متفاوت است. جاده هایی در کشور وجود دارد که به علت تردد بسیار بالای ناشی از عوامل گوناگون، دارای میزان تصادفات بالایی هستند. به طور مشخص یکی از این جاده ها، مسیر شاهرود به سبزوار است که به علت قرارگیری دو شهر میانه اندام در مقصد و مبدأ آن، قرارگیری تعداد زیاد روستاها در فاصله این دو شهر و همچنین نقش این جاده به عنوان متصل کننده کلان شهر تهران به مشهد، از میزان تردد بسیار بالایی برخوردار می باشد. هدف این پژوهش تحلیل فضایی مقاطع حادثه خیز مسیر شاهرود به سبزوار (تا روستای کاهک) است. پژوهش موردنظر از نوع کاربردی است که در آن ترکیبی از روش های توصیفی-تحلیلی استفاده شده است. نتایج آن در بازه زمانی (۱۳۹۰-۱۳۹۴) نشان داده که میزان تصادفات طی این سال ها در این محور کاهش داشته و بیشترین میزان تصادفات مربوط به سال (۱۳۹۱) بوده است. طبق نتایج به دست آمده و تحلیل های آمار فضایی، موقعیت های نزدیک به نقاط شهری و روستایی دارای بیشترین تراکم تصادفات می باشند. همچنین مرکز ثقل تصادفات در (۱۷) کیلومتری شهر میامی به سمت کاهک، منطبق بر یک پیچ خطرناک است که با تغییر ارتفاع نیز همراه می باشد. از نتایج پژوهش چنین برمی آید که موقعیت تصادفات محور شاهرود-کاهک به صورت خوشه ای بوده و پراکنده نیست؛ همچنین موقعیت تصادفات دارای نظم خاصی است و از موقعیت محور تبعیت می کند.

مسکن به عنوان یک مولفه کلیدی از محیط مصنوع، نقشی بسیار مهم در توسعه پایدار شهرها ایفا می کند. پژوهش حاضر با هدف بررسی عوامل موثر در پایداری اجتماعی بخش مسکونی بافت های تاریخی در شهر کاشان انجام شده است. پژوهشگران در پی آن بوده اند که به کمک روش پیمایش، میزان تاثیر شاخص های پایداری اجتماعی مسکن را مورد سنجش و ارزیابی قرار دهند. جامعه آماری پژوهش تعداد 45552 نفر ساکنان شش محله بافت های تاریخی کاشان هستند. بدین منظور، با استفاده از فرمول نمونه گیری و با ابزار پرسشنامه، دیدگاه های 364 نفر از ساکنان بافت های تاریخی کاشان جمع آوری و تحلیل شد. تحلیل یافته های پژوهش با استفاده از روش آماری تحلیل عاملی نشان داد که دو عامل «هویت و تعلق خاطر» و «شناخت و هم ذات پنداری با مکان» از مهم ترین عوامل موثر در پایداری اجتماعی مسکن در بافت های تاریخی شهر کاشان هستند. همچنین نتایج آزمون همبستگی بیانگر آن است که مدت سکونت در بافت تاریخی نیز می تواند بر میزان رضایت مندی ساکنان  تاثیر گذار باشد و رضایت از محل سکونت می تواند بر احساس تعلق خاطر به محل تأثیر مثبتی گذاشته و در تشویق ساکنین به مشارکت در امور بافت تاریخی مفید باشد.

تحقیق حاضر با هدف تحلیل بنیان های معرفت شناختی و مدل های نظری حس مکان و ریشه داری در بین ساکنان محله هفت حوض تهران، انجام یافته است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی بوده و جهت گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. جامعه آماری تحقیق شامل ساکنین محله هفت حوض تهران است که بر اساس نتایج سرشماری 1395 تعداد آن ها 30401 نفر بود و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 379 نفر، به عنوان حجم نمونه تعیین شد. برای دستیابی به نتایج بهتر، حجم نمونه به 500 افزایش یافت. نمونه های تحقیق با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده، انتخاب شدند. نوآوری این تحقیق در بهره گیری از مدل ادراک مکان و تحلیل کمی آن در رابطه با اصالت و ریشه داری ساکنان منطقه می باشد. جهت تحلیل داده ها از آزمون تی مستقل و تحلیل واریانس یک طرفه در نرم افزار SPSS، استفاده شد. طبق نتایج به دست آمده، حس مکان به میزان زیادی در بین ساکنین محله هفت حوض وجود دارد، میزان حس مکان در بین گروه های مختلف از نظر وابستگی به زمین و مدت سکونت تفاوت معنا داری نشان داد.  

امروزه تغییرات کاربری اراضی و گسترش بی رویه فیزیکی شهرها سبب مشکلات متعددی از جمله، در هم تنیدگی کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل طی 30 سال گذشته و پیش بینی روند تغییرات کاربری اراضی برای آینده می باشد. برای این منظور از تصاویر چند زمانه لندست برای سال های 1364، 1371، 1379، 1387 و 1394 استفاده شده است. در پژوهش حاضر از الگوریتم بیشترین شباهت برای طبقه بندی کاربری اراضی ، از مدل کراس تب برای شناخت تغییرات کاربری اراضی و از شاخص آنتروپی شانون گسترش پراکنده شهر بررسی شد. در ادامه برای پیش بینی روند تغییرات کاربری اراضی و گسترش فیزیکی شهر بابل نیز از مدل پیش بینی سلول های خودکار-مارکوف استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش، بیانگر گسترش بی رویه شهر بابل در طی 30 سال گذشته است. به طوری که رشد 92 درصدی مساحت اراضی ساخته شده سبب تخریب بیش از حد اراضی زارعی و فضای سبز در حاشیه شهر شده است. بررسی ها نشان می دهد که با افزایش فاصله از اراضی ساخته شده میزان تغییرات کاربری اراضی کاهش چشمگیری داشته است. همچنین شاخص آنتروپی شانون طی سال های گذشته روند رو به رشدی داشته به طوری که از 73/0 در سال 1364 به 8/0 در سال 1394 رسیده است. نتایج تغییرات کاربری اراضی، رشد 33 درصدی اراضی ساخته شده و کاهش 704 هکتاری اراضی زراعی را برای سال 1419 نسبت به سال 1394 قابل پیش بینی است و این امر ضرورت توجه به موضوع گسترش شهری و پیامد های آن درشهر و پیرامون را نشان می دهد.

در کشور ما برای نیل به حکمروایی شایسته شهری که از جمله مولفههای آن مشارکت و تمرکززدایی نهادی است، طرحها و برنامههای محدودی مد نظر بوده است. از جمله آن شورای اسلامی شهر تهران، با هدف جلب مشارکت حداکثری شهروندان در اداره امور شهری اقدام به تصویب طرح شورایاری محلات و اجرای آن کرد. پیرو آن شهرداری تهران طرح مدیریت محله را در راستای تکمیل و تقویت انجمن شورایاری محلات، تمرکززدایی و ارتقای مدیریت محلهمبنا اجرا کرد، اما با گذشت چند سال از تصویب و اجرای این طرح، بازخورد مثبتی که در راستای حکمروایی شایسته باشد، دیده نشده است، در پژوهش حاضر ضمن شناسایی مهمترین چالشها و مشکلات این طرح از منظر حکمروایی شایسته، مهمترین راهبردهای بهبود عملکرد مدیریت محله ارائه شده است. پژوهش حاضر به لحاظ روش از جمله پژوهشهای توصیفی تحلیلی و به لحاظ ماهیت از نوع کاربردی است. روش گردآوری دادهها اسنادی و پیمایشی و ابزار گردآوری نیز پرسشنامه محققساخته است. برای تدوین راهبردهای حرکت به سوی حکمروایی خوب شهری در کلانشهر تهران از روش تحلیلی SWOT استفاده شده است. یافتهها نشان میدهد میان وضع موجود و آرمانهای حکمروایی خوب شهری در شهر تهران فاصله زیادی وجود دارد و تبدیل ساختار مدیریت محله به مدیریت مشارکتی به تمهیدات عمیقتر و گستردهتری نیازمند است. ایجاد و توسعه مدیریت هماهنگ و یکپارچه از طریق واگذاری مدیریت امور محلی در حوزه اجرایی، ارتقا و تقویت نقش شوراها در تهیه و تصویب برنامههای توسعه منطقه و کمک به توانمندسازی نهاد مدیریت محله مهمترین راهبردهای پیشنهادی است.

امروزه توجه به مفهوم امنیت شهروندان و روشهای ارتقاء آن، به عنوان یکی از اولویت های اساسی حرفه مندان و تئوری پردازان شهری تبدیل شده است. جدای از اثرات اجتماعی و فرهنگی ناشی از برنامه ریزی و طراحی محیط های امن شهری بر الگوهای رفتار شهروندی و بهبود کیفیت محیطی نواحی سکونتی، تبیین ویژگیها و اثرات مترتّب بر نقش کالبدی شهر بر کاهش جرایم شهری و یا کاستن از وقوع جرم، موضوع مستقل و با اهمیتی است که در قالب تئوریهای نوین شهرسازی بدان اشاره می شود. بنابراین توجه به نقش کالبدی شهر (برنامه ریزی و طراحی شهری) در کاهش و پیشگیری از جرایم شهری اهمیت اساسی دارد و بایستی مفاهیم، اصول، پارادایم ها و استراتژیهای مربوط به آن، مورد اشاره قرار گیرد. این امر از آن جهت دارای اهمیت است که امروزه در فرایندهای طراحی فضاهای شهری کمتر به پتانسیل های بالقوه مناطق شهر و ساختمانها در کاهش یا جلوگیری از جرائم توجه می شود. رویکرد حاضر را می توان طراحی کارآمد و بهینه محیط مصنوع در کاهش جرائم شهری قلمداد کرد که در بهبود کیفیت زندگی و افزایش رضایتمندی شهروندی تاثیر بسزایی دارد. هدف از نوشتارحاضر ، بررسی و تحلیل مفاهیم و اصول مرتبط با رویکردایمن سازی و طراحی فضاهای بی دفاع شهری  و نقش آن در کاهش وقوع جرایم شهری است. روش تحقیق مقاله ، توصیفی _ تحلیلی است که با روش تحلیل استنباطی، داده های مستخرج از پرسشنامه با استفاده از نرم افزارهای آماری SPSS.22 و SmartPLS2.0.3 ارائه شده است. در نهایت با استفاده از نتایج حاصل شده و به کارگیری مدل معادلات ساختاری، به اولویت بندی میزان تاثیرگذاری مولفه های مختلف در ایمن سازی و طراحی فضاهای بی دفاع شهری و نقش آن در کاهش وقوع جرایم شهری و تحلیل همبستگی بین معیارها پرداخته شده است.

زمینه و هدف: از مهمترین عوامل تأثیرگذار در بروز ناهنجاری های اجتماعی، ویژگی های مکانی و تسهیلات محیطی مکان های وقوع بزهکاری است. عناصر کالبدی در کنار عناصر اجتماعی، شامل مردم، فعالیت ها و کاربری ها است و موجب شکل گیری رفتار می شود که نقش مهمی در هویت بخشی و احساس آرامش و امنیت آنها دارد. برنامه ریزی و طراحی خوب یا بد می تواند به ایمنی بیشتر یا کمتر یک شهر کمک کند. هدف پژوهش حاضر، سنجش میزان تأثیرگذاری ساختار فضایی بر وقوع جرایم سرقت به عنف و مواد مخدر با استفاده از روش چیدمان فضا است. روش: در این پژوهش با توجه به موضوع پژوهش، ترکیبی از روش های توصیفی و تحلیلی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش، جرایم ارتکابی سرقت به عنف و مواد مخدر است که در دوره زمانی پژوهش در محدوده شهر تهران به وقوع پیوسته است. در این پژوهش از روش تمام شماری استفاده شد و تمام وقایع مجرمانه مرتبط با سرقت به عنف و مواد مخدر در شهر تهران مورد مطالعه قرار گرفت. یافته ها: تحلیل یافته ها نشان می دهند که جرایم گرایش دارند که در محلاتی با هم پیوندی کلان بالا، متمرکز شوند. در همین محدوده ها کاربری های اراضی تجاری-اداری بسیاری متمرکز شده اند. توزیع نامتعادل کاربری های یادشده بیشتر از دیگر کاربری ها پیشگوی انواع جرایم سرقت به عنف و مواد مخدر بودند. به عنوان مثال سرانه تجاری در محله ایرانشهر 7.4، ولیعصر8.4، بهار 1.1 و کاج 1، بدان معنی است که اگر کاربری های تجاری و اداری با مقیاس منطقه ای و شهری واقع شده باشند، تعداد بیشتری از انواع جرایم مرتبط به آنها وجود خواهد داشت. نتایج: هم پیوندی کلان، جرم را برای کاربری هایی که اغلب با فعالیت های تجاری و اداری مرتبط هستند تشویق می کنند. همچنین خیابان های سراسری با ظرفیت های حرکت بالا، احتمال بیشتری از وقوع جرایم را نسبت به بن بست هایی با ظرفیت های حرکت کم و منازلی با نظارت متقابل کم، دارا هستند.

با افزایش رقابت و جهانی شدن محیط کسب و کار امروزی، مقاصد گردشگری با چالش ها و فرصت های زیادی رو به رو شده اند و برای اینکه بتوانند از فرصت ها و منابع کمیاب محیطی در راستای رشد و پیشرفت خود استفاده کنند و در محیط رقابتی باقی بمانند و با چالش های زیادی که برآمده از جهانی شدن محیط رقابتی است مقابله کنند باید در آن محیط رقابتی، همکاری خود را با یکدیگر افزایش دهند. فضای حاکم بر مثلث گردشگری ایران نیز به گونه ای است که می توان ادعا کرد در آن رقابت توأم با همکاری وجود دارد. این پژوهش، با هدف ارزیابی زمینه های شکل گیری راهبرد رقابت همکارانه در مثلث گردشگری ایران شکل گرفته است. به منظور تحلیل و سنجش عوامل، از تکنیک دیمتل فازی بهره گرفته شده است. ابتدا ابعاد چندگانه زمینه ساز راهبرد رقابت همکارانه براساس ادبیات نظری، شناسایی و در گام بعد، روابط متقابل علّی و معلولی عوامل بررسی شد. نتایج تحقیق نشان داد که با توجه به مقدار (D+R) تأثیرگذارترین بعد در شکل گیری این راهبرد، بعد رفتاری با مقدار ۲۶/۳ بوده است. از میان ۱۳ زیرمعیار، معیارهای اعتماد و تعهد به ترتیب با امتیاز ۸۰/۳ و ۵۹/۳ بیشترین مقدار (D+R) را به خود اختصاص داده اند که می توان گفت مهم ترین شاخص شناخته شده اند. در راهبرد رقابت همکارانه تنش زیادی بین منطق همکاری و رقابت وجود دارد؛ در واقع این روابط منشأ خطرات بسیاری برای شرکا از جمله سوء استفاده از ارزش ها، رفتارهای فرصت طلبانه، نشت اطلاعات و ... است. بنابراین ابعاد رفتاری؛ از جمله اعتماد و تعهد برای شکل گیری راهبرد رقابت همکارانه اهمیت بیشتری نسبت به سایر ابعاد دارند.

حکمروایی مطلوب شهری لزوما بر کنشگری سیاسی شهروندان مبتنی هست که در واقع منتج از توانمندسازی است. نظام شهروندی در سیستم شهری و سیاسی کشور به دلایل مختلف از جمله تمرکزگرایی فرهنگی – سیاسی و حتی جغرافیایی چندان رشد نکرده است. هم دست یافتن به سطوح مختلف شهروندی مانند آنچه در نظریه شهروندی مارشال آمده است نیازمند کنشگری سیاسی است و هم توانمندسازی. این مقاله به پروبلماتیک سازی این چالش می پردازد. روش تحقیق مقاله تبیینی است و امیدوار است بر غنای ادبیات دانش جغرافیای شهری افزوده باشد.  نتایج این مقاله حاکی از آن است که حکمروایی مطلوب مبتنی بر سیاست شهری دارایی مبنا است که هم حامل توانمند سازی است و هم بر فرایند سازی کنشگری سیاسی شهروندان و جامعه مدنی تاکید می کند.  نتایج این مقاله حاکی از آن است که حکمروایی مطلوب مبتنی بر سیاست شهری دارایی مبنا است که هم حامل توانمند سازی است و هم بر فرایند سازی کنشگری سیاسی شهروندان و جامعه مدنی تاکید می کند.

مقدمه افزایش جمعیت در مراکز شهری مستلزم ارائه خدمات و زیرساخت های کافی برای پاسخ گویی به نیازهای ساکنان شهر است. همچنین، این ازدحام شهرهای پرجمعیت را از نظر حکمرانی، رشد اقتصادی، پایداری محیط زیست، کیفیت زندگی، حمل ونقل، برق، مصرف آب و سایر مسائل با مشکلاتی مواجه می کند. شهرهای هوشمند معمولاً با تکیه بر زیرساخت های پیشرفته و فناوری های اطلاعات و ارتباطات مدرن ایجاد می شوند و اینترنت اشیا با اتصال دستگاه های هوشمند و استفاده از تجزیه وتحلیل داده های بزرگ راه حل های هوشمندی را برای شهرهای آینده ارائه می دهد، به گونه ای که مدیریت شهر و شهروندان به انبوهی از اطلاعات در زمان واقعی در مورد محیط شهری دسترسی پیدا می کنند و بر اساس آن تصمیمات، اقدامات و برنامه های آینده را رقم می زنند. شهر مشهد با توجه به موقعیت و توان جذب جمعیت حال و آینده آن، نیازمند همگام و همسو شدن با تحولات مدرن به منظور استفاده بهینه از منابع و امکانات و همچنین، ایجاد بسترهای لازم به منظور پاسخ گویی به نیاز آیندگان است. از این رو، پژوهش حاضر بر آن است تا بتواند با شناسایی عوامل و پیشران های کلیدی به منظور دستیابی شهر مشهد به الگوی شهر هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیا در آینده گام بردارد. بنابراین، سؤال پژوهش حاضر عبارت است از: محرک های کلیدی اثرگذار بر شکل گیری شهر هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیا در کلان شهر مشهد در آینده (افق1412) کدام است؟ مواد و روش در مطالعه حاضر روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش انجام کار، آمیخته ای از توصیفی تحلیلی و در تبیین ساختار به صورت رویکرد آینده پژوهی انجام گرفته و بر این اساس، مهم ترین عوامل مؤثر بر شکل گیری شهر هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیا در شهر مشهد مورد بررسی قرارگرفته است. جمع آوری اطلاعات به روش اسنادی (منابع کتابخانه ای، مجله های علمی) و میدانی (با استفاده از ابزار پرسشنامه) بوده است. در این تحقیق، جامعه آماری در تحقیق حاضر شامل 25 نفر از کارشناسان، خبرگان و صاحب نظران شهری در دسترس متشکل از مدیران شهری (شهرداران مناطق، معاونان، رؤسای سازمان ها و مدیران حوزه های شهری و به ویژه فاوای شهرداری)، اعضای شورای اسلامی شهر (به ویژه مرکز پژوهش های شورای اسلامی شهر مشهد)، کارشناسان عمرانی در فرمانداری شهرستان مشهد و دفتر امور شهری و شوراهای استانداری خراسان رضوی، اداره کل راه و شهرسازی خراسان رضوی، اساتید دانشگاه های فردوسی مشهد، آزاد اسلامی واحد مشهد، پیام نور و مؤسسه های آموزش عالی غیرانتفاعی واقع در مشهد و متخصصان حوزه شهری هستند. در پژوهش حاضر ابتدا برای شناسایی عوامل کلیدی مصاحبه های ساختاریافته با تعدادی از صاحب نظران حوزه های برنامه ریزی و فناوری اطلاعات شهری با استفاده از روش دلفی به عمل آمد و سپس، در ادامه با تجمیع عوامل حاصل از مصاحبه و اسناد مورد مطالعه در پیشینه تحقیق روایی و پایایی متغیرها توسط متخصصان امر تأیید شد و درنهایت، عوامل در قالب پرسشنامه آینده پژوهی مورد ارزیابی قرار گرفت. یافته ها با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای، مهم ترین عوامل تأثیرگذار بر شکل گیری شهر هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیا در شهر مشهد شناسایی شد و در ادامه، با استفاده از روش کمی آینده پژوهی و استفاده از نرم افزار Micmac به میزان تأثیرگذاری یا تأثیرپذیری عوامل شناسایی شده اقدام شد. بنابراین، یافته های تحقیق نشان می دهد از بین عوامل کلیدی 26 گانه اثرگذار بر شکل گیری شهر هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیا، پس از بررسی شاخص ها و استخراج عوامل کلیدی تأثیرگذار (مستقیم و غیرمستقیم)، 7 پیشران کلیدی سیاست گذاری های بخش دولتی در بخش فناوری اطلاعات، ارتقای سطح سواد اطلاعاتی و توانمندی های علمی شهروندان، سرمایه گذاری در زیرساخت های توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات، بسترسازی برای ارتقای مشارکت شهروندان در توسعه شهری، آگاه سازی شهروندان و مسئولان از فواید و مزایای جایگزینی امکانات هوشمند با بهره گیری از دانش جمعی و فرهنگ سازی، ایجاد و تقویت زیرساخت های پیشرفته مبتنی بر شهر هوشمند و استفاده گسترده از فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) دارای بیشترین اثرگذاری را بر شکل گیری شهر هوشمند مبتنی بر اینترنت اشیا در شهر مشهد داشته اند. نتیجه گیری در یک جمع بندی از نتایج پژوهش می توان اشاره کرد سیاست گذاری های بخش دولتی در بخش فناوری اطلاعات می تواند اثرات قابل توجهی در زمینه استقرار شهر هوشمند مبتنی بر فناوری اینترنت اشیاء در افق برنامه ریزی کوتاه مدت ده ساله داشته باشد. علاوه بر این ارتقاء سطح سواد اطلاعاتی و توانمندی های علمی شهروندان هم می تواند بستری مناسب جهت این امر در شهر مشهد فراهم کند، چراکه بهره مندی از دانش و اطلاعات مرتبط از زمینه های اصلی به کارگیری علم و روندی جدید در یک جامعه است. همچنین سرمایه گذاری در زیرساخت های توسعه فناوری ارتباطات و اطلاعات از اهمیت ویژه ای برخوردار است و با تمرکز هرچه بیشتر سرمایه در این حوزه زمینه شکل گیری هرچه بیشتر و بهتر شهر هوشمند با در نظر داشتن فناوری اینترنت اشیا فراهم خواهد شد. باید توجه داشت استفاده از یک پدیده جدید نیازمند آگاهی است. بنابراین، آگاه سازی شهروندان و مسئولان از فواید و مزایای جایگزینی امکانات هوشمند با بهره گیری از دانش جمعی و فرهنگ سازی حائز اهمیت است. به علاوه باید توجه داشت با ایجاد و تقویت زیرساخت های پیشرفته مبتنی بر شهر هوشمند می توان در راستای تحقق آن گام برداشت تا درنهایت با استفاده گسترده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به اهداف غایی دست یافت.

زمینه و هدف: نواحی روستائی کشور با مسائل و مشکلات اقتصادی و اجتماعی مختلفی مواجه اند که وقوع جرائم ازجمله آن هاست. توسعه، خلاقیت و تحرک اجتماعی جوامع روستائی در گرو امنیت و آرامش است و مهم ترین شاخص امنیت پیشگیری از جرم است. هدف پژوهش حاضر بررسی چگونگی وقوع بزهکاری در نقاط روستائی شهرستان زنجان و تدوین راهبردهای پیشگیری از این جرائم است. روش : این پژوهش ازنظر هدف، کاربردی و ازنظر نحوه جمع آوری داده ها، توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش جرائم سرقت رخ داده در سکونت گاه های روستائی شهرستان زنجان به تعداد 293 روستا است. در بخش تدوین و انتخاب راهبردها مجموعه ای از نخبگان آگاه به موضوع (32 نفر) مشارکت کردند. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تصمیم گیری چندمعیاره تعیین اولویت با شباهت به راه حل مطلوب یا تاپسیس[1] در نرم افزار متلب[2] استفاده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان می دهد شهرستان زنجان بیشترین میزان رخداد جرائم سرقت را در استان داشته و 19/32 درصد جرائم سرقت روستائی استان در این شهرستان رخ داده است. سرقت از اماکن مهم ترین سرقت رخ داده در نقاط روستائی شهرستان با 66/53 درصد کل جرائم بوده است. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد براساس 5 معیار تعیین شده برای ارزش گذاری راهبردها شامل اهمیت از منظر پیشگیری، کارایی و اثربخشی در پیشگیری از جرائم روستائی و بودجه و هزینه و زمان مورد نیاز برای اجرا، راهبردهای بخش آموزش و آگاه سازی با کسب بالاترین امتیاز در فن تاپسیس، اثربخش ترین رویکرد در زمینه پیشگیری از جرائم روستائی این شهرستان است.

گردشگری آمیزه ای از فعالیت های مختلف است که به صورت زنجیره ای در جهت خدمت رسانی به گردشگران انجام می گیرد و یکی از این بخش ها، مجتمع های گردشگری است که با ارائه خدمات گوناگون رفاهی و ... می تواند عاملی در جهت جذب گردشگر و توسعه گردشگری یک منطقه باشد. این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی، به دنبال برنامه ریزی فضایی راهبردی، تحلیل و بررسی توان های طبیعی و انسانی و مکان یابی مجتمع های گذران اوقات فراغت در جهت تسهیل خدمات گردشگری در منطقه 22 تهران است. جهت گردآوری اطلاعات از دو روش مطالعات کتابخانه ای و مطالعه میدانی استفاده شده است. جامعه آماری شامل کارشناسان گردشگری در سازمان های ذیربط شهر تهران است. برای تحلیل داده ها از مدل تحلیل سوات و تکنیک های هم پوشانی فازی ومدل تحلیل سلسله مراتبی (AHP) با کمک نرم افزار (Excel) و (GIS) استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان می دهد که طبق تحلیل های سیستم اطلاعات جغرافیایی، مهمترین مکانهای احداث مجتمع های گذران اوقات فراغت براساس ضوابط حرائم تأسیسات شهری، بهداشتی، حمل و نقل، اجتماعی-اقتصادی و کالبدی، عمدتاً باید در بخش های شمالی و غربی منطقه در نظر گرفته شوند. در این رابطه، مهمترین نقاط قوت و ضعف داخلی به ترتیب با امتیاز430% و 504%- و مهمترین فرصت ها و تهدیدهای خارجی با امتیاز 448% و 525%- است.

زمینه و هدف: جانمایی کاربری های ناسازگار در مجاورت کلانتری ها، زمان رسیدن مأموران انتظامی به صحنه جرم را به تعویق انداخته و سرنوشت وقایع انسانی غیرمترقبه را به نفع مجرمان و ضرر مردم تغییر می دهد. هدف پژوهش حاضر سنجش سطح سازگاری کلانتری های شهر زنجان و افزایش میزان احساس امنیت در سطح شهر به واسطه خدمات رسانی مطلوب تر پلیس به شهروندان از طریق شناسایی و حذف همسایگان ناسازگار با کلانتری ها است. روش: پژوهش حاضر از نوع کاربردی و از نظر ماهیت و روش در حیطه پژوهش های توصیفی- تحلیلی است. گردآوری داده ها به صورت اسنادی و میدانی انجام شد و مهم ترین مدل بکارگیری شده در این پژوهش مدل تحلیل سلسله مراتبی شبکه است که از آن در محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی بهره گیری شد. یافته ها: شهر زنجان 5 کلانتری دارد که به منظور سنجش میزان تطبیق سازگاری این مراکز با عملکرد سایر کاربری ها، ابتدا نسبت سازگاری یا ناسازگاری کاربری های مختلف شهری با مراکز انتظامی با استفاده از فن هیئت اندیشه ورزی، مصاحبه و پرسشگری از برنامه ریزان شهری و مسئولان انتظامی شهر استخراج شد سپس با استفاده از توابع تحلیل مکانی در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی و براساس ترکیب عوامل و لایه های اطلاعاتیِ وضع موجود، اراضی محدوده مورد مطالعه به نسبت قرارگیری در مجاورت کاربری های سازگار یا ناسازگار ارزش گذاری شدند. نتایج: نتایج پژوهش حاضر نشان می دهد که نزدیک به نیمی از مساحت شهر زنجان دارای مطلوبیت کمی از نظر سازگاری کاربری ها در حوزه های استحفاظی کلانتری های 5 گانه است که در صورت جابجا نشدن می تواند اختلالاتی در نقش حیاتی کلانتری ها در زمان بحران ایفا کند.

نوشهرگرایی به عنوان یک جنبش جدید در برنامه ریزی و طراحی شهری با اصول خود که برساخت شهرهایی مردمی و مناسب برای زندگی تأکید دارد، مکان سازی و فضای عمومی را در اولویت برنامه های خود قرار داده است. نوشهرگرایان ادعا می کنند که برنامه های آنان در قالب اصول ده گانه می تواند در شکل گیری حس مکان افراد مؤثر باشد. ازاین رو، هدف از انجام این تحقیق، شناخت میزان تأثیر هر یک از اصول نوشهرگرایی بر حس مکان در محله هفت حوض تهران می باشد. جهت تحقق این هدف، از روش توصیفی- تحلیلی و همبستگی استفاده شده است. روش گردآوری داده ها میدانی و ابزار آن "پرسشنامه محقق ساخته" می باشد که از روایی و پایایی قابل قبول برخوردار است. جامعه آماری تحقیق شامل ساکنین محله هفت حوض واقع در منطقه 8 شهر تهران می باشد که تعداد آن 30401 نفر است. ازاین بین 500 نفر به عنوان نمونه جهت مطالعه میدانی و توزیع پرسشنامه ها انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها نیز از مدل رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که از بین اصول نوشهرگرایی، 9 اصل از آن تأثیر مثبت بر افزایش حس مکان دارند. طبق نتایج، اصل کیفیت زندگی با ضریب رگرسیون 63/0 بیشترین تأثیر مثبت و اصل افزایش تراکم با ضریب 09/0- تأثیر کاهنده بر حس مکان در محله هفت حوض دارد. بنابراین می توان گفت اصول نوشهرگرایی، به جز اصل افزایش تراکم، بر تقویت حس مکان در محله هفت حوض تهران تأثیر دارد و به عنوان رویکردی مطلوب در توسعه و بهبود زندگی شهری پذیرفته می شود.

شهرهای جدید ایران با داشتن ضعف های زیاد در مراحل مختلف برنامه ریزی و اجرا، هرروزه سکنه ی خود را با چالش های بسیار روبرو می کنند؛ چالش هایی که در بیشتر موارد تبدیل به مشکل شده و زندگی را برای سکنه ی این شهرها دشوار کرده است. یکی از این مشکل ها پایین بودن احساس امنیت در بین سکنه ی این شهرها است. ازآن جهت که احساس امنیت بسترساز افزایش کیفیت زندگی است، نبود احساس امنیت نیز باعث کاهش کیفیت زندگی می شود، ضرورت بهبود شرایط زندگی برای سکنه ی شهرهای جدید، هدف این پژوهش را شکل می دهد. هدف این پژوهش بررسی تأثیر یکی از جنبه های اصلی اقتصاد شهری یعنی بازار زمین و عملکرد اقتصادی مسکن بر احساس امنیت سکنه در شهرهای جدید است. روش تحقیق مورداستفاده توصیفی است که ضمن به کارگیری اسناد و مدارک، از پرسشنامه نیز استفاده شده است. جامعه آماری موردبررسی شامل تمام سکنه ی 15 سال به بالای صدرا بود که بر طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال 1390 برابر بود با 29952 نفر و با استفاده از فرمول کوکران حجم نمونه برای مطالعه با احتساب 5 درصد خطا برابر با 380 نفر به دست آمد. نتیجه ی به دست آمده از پرسشنامه ها گویای این امر بود که عدم توجه و برنامه ریزی در رابطه با این بخش اقتصادی باعث شده سوداگران به سمت این شهر هجوم آورند و باوجود گذشت بیش از دو دهه از آغاز تأسیس این شهر ساخت وساز همچنان بسیار زیاد و پراکنده است که درنتیجه ی این شرایط، شهر به صورت کارگاه ساختمانی عظیمی درآمده است. این کارگاه عظیم با زمین های خالی بسیار، خیابان های خلوت، نبود احساس تعلق مناسب و وجود سکنه ی موقت مانند کارگران فصلی باعث کاهش احساس امنیت بین سکنه ی خود شده است.

پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر با عوامل اقتصادی – اجتماعی در روستای دیزج آباد شهرستان زنجان انجام شده است و به لحاظ نوع، کاربردی و از نظر ماهیت، توصیفی- تحلیلی می باشد. روش گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و میدانی(مشاهده، مصاحبه و پرسشنامه) است. پرسشنامه اساسا از سوالات بسته(در مقیاس های اسمی و نسبی) و با پاسخ های در طیف لیکرت پنج مقیاس تشکیل شده است. روایی شاخص های تحقیق توسط کارشناسان مورد بررسی و اصلاح قرار گرفت و مقدار پایایی براساس آلفای کرونباخ 784/0 محاسبه گردید. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های همبستگی، یومن ویتنی و تی دو گروهی استفاده شده است. در محیط نرم افزار آرک جی آی اس از آزمون های تحلیل نقاط داغ و شاخص محلی انسلین موران و برای تحلیل خوشه ای و وزن دهی از رگرسیون وزن دهی شده جغرافیایی بهره گرفته شده است. نتایج آزمون ها نشان می دهد که افراد با تحصیلات پایین دارای اعتیاد بالاتری نسبت به سایر افراد بوده اند و گویه های شغل با مقدار 730/- و سطح معناداری 465/0، سطح درآمد با مقدار 594/- وسطح معناداری 553/0 هیج رابطه معناداری با اعتیاد و سوء مصرف مواد مخدر با توجه به آماره Z را ندارند.

از پدیده حاشیه نشینی و اسکان خودانگیخته به عنوان تهدیدی برای امنیت شهرها یاد می شود. با توجه به اهمیت موضوع امنیت و ایمنی در زندگی انسان ها، پژوهش های زیادی در محافل علمی و دانشگاهی در دهه های اخیر دراین باره انجام شده است. تعدد و تنوع پژوهش ها و نتایج متناقض هر کدام، ممکن است احساس بی فایده بودن اجرای این پژوهش ها را در ذهن مخاطب القا کند. درحالی که اجرای پژوهش های ترکیبی همچون فراتحلیل برای جمع بندی و خلاصه نتایج آن ها و جلوگیری از نقاط ضعف احتمالی در پژوهش های آتی، احساس نیاز می شود. روش پژوهش حاضر، فراتحلیل و جامعه آماری شامل کتب، مقالات و پایان نامه های دانشگاهی است که در سال های (۱۳۸۴تا ۱۴۰۰) شمسی با موضوع جرم و امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری نگاشته شده است. پس از پالایش مهم ترین کارهای انجام شده، در نهایت (۹۰) پژوهش انتخاب و با رویکرد کیفی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج تحلیل نشان داد که پژوهش های صورت گرفته در حوزه امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری را می توان در دسته های «کالبدی»، «اجتماعی»، «اقتصادی» و «زمینه ای» دسته بندی کرد. متغیرهای کالبدی جزء بیشترین متغیرهایی بودند که محققان از جنبه های مختلف ارتباط آن را با مسئله امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری سنجیده اند؛ به عبارتی از دیدگاه پژوهش های مطالعه شده، سهم ناهنجاری های کالبدی و محیطی، و امنیت تصرف زمین در کاهش یا افزایش امنیت در سکونتگاه های خودانگیخته شهری از متغیرهای دیگر بیشتر است.