بازخوانى مسأله عدالت اجتماعى(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه‌های تخصصی:
کاظم قاضی زاده
| مدرک تحصیلی: استادیار دانشگاه تربیت مدرس قم قم (گروه آموزشی علوم قرآن). |
مطالب
فیلترهای جستجو:
فیلتری انتخاب نشده است.
نمایش ۲۱ تا ۴۰ مورد از کل ۶۵ مورد.
ولایت فقیه و خبرگان منتخب ملت
منبع:
کتاب نقد ۱۳۷۷ شماره ۷
حوزه‌های تخصصی:
خطوط کلی اندیشه سیاسی امام خمینی(ره)
منبع:
راهبرد ۱۳۷۳ شماره ۳
حوزه‌های تخصصی:
امام خمینی (ره) و فقاهت مبتنی بر عنصر زمان و مکان(مقاله پژوهشی حوزه)
حوزه‌های تخصصی:
پژوهشی در «ضرورت توسعة فقه به حریم اخلاق»(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
حجیت فهم و تفسیر غیرمعصومین از قرآن کریم در روایات شیعه(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
حجیت فهم و تفسیر قرآن برای غیرمعصومین یا اختصاص آن به معصومین از موضوعات مورد اختلاف در میان فقها و محدثین شیعه بوده است. قائلین به حجیت فهم و تفسیر غیرمعصومین در مقابل مخالفان خود به روایاتی استناد کرده اند. در این مقاله، به بررسی دلالت برخی از این روایات می پردازیم که عبارت اند از روایاتی که امر به تمسّک به قرآن کریم می کنند، روایاتی که جایگاه قرآن را در حاکمیت بیان می کنند، روایاتی که شرط نافذ بودن شروط را عدم مخالفت آن ها با قرآن کریم می دانند، روایاتی در مورد استناد معصومین به قرآن برای سرزنش افراد، روایات دال بر لزوم عرضه روایات به قرآن کریم، روایات دال بر آموزش چگونگی فهم قرآن و آموزش تفریع و استنباط احکام از آیات به اصحاب، روایتی دال بر امکان تشخیص بهترین وجه معانی قرآن برای غیرمعصومین و روایاتی دال بر حجّت دانستن تفسیر قرآن به قرآن در زبان معصوم.
اعتبار رأی اکثریت
حوزه‌های تخصصی:
نگرشی به تفسیر منسوب به امام جعفر صادق علیه السلام
منبع:
بینات ۱۳۷۴ شماره ۸
حوزه‌های تخصصی:
بررسی تاریخى ادوار جوامع بشری بر مبنای آیه 213 سوره مبارکه بقره و نقد نظریه تاریخی کارل مارکس(مقاله ترویجی حوزه)
منبع:
حدیث و اندیشه بهار و تابستان ۱۳۹۸ شماره ۲۷
5 - 28
حوزه‌های تخصصی:
در رابطه با این مسأله که چه عامل بیرونی باعث تکامل جوامع انسانی می شود، جامعه شناسان مارکسیسم اقتصاد را عامل تکامل می دانند. با تحلیل آیه 213 سوره مبارکه بقره مى توان، عامل اصلی تکامل جوامع را دریافت و به ترسیم مراحلی برای سیر تاریخی تکامل جوامع بشری و نقد نظریه محقّقین اجتماعی غرب پرداخت. بر مبنای این آیه شریفه، سیر تاریخى جوامع بشرى از وحدت به اختلاف، بعثت پیامبران (ع) عامل اصلی در تاریخ تکامل بشری و باور توحیدی عنصر ارزنده تحقّق یافتن وحدت انسانی در مراحل تاریخ می باشد. تفاوت نظریه مارکس که عنصر اصلی تحوّل اجتماع را اقتصاد می داند با نظریه مبتنی بر قرآن و واقعیّت تاریخ، لحاظ نکردن عنصر عقیده، توحید و نقش سازنده پیامبران (ع) در مراحل تاریخی تکامل جوامع بشری است. بنابراین سیر حرکت و تکامل تاریخ را می توان مطابق با واقع و بر محور ظهور انبیای صاحب کتاب دسته بندی نمود، نه صرفاً بر مبنای اقتصاد.
پیش فرض ها
صدای حزین جبرئیل (2) قسمت دوم
حوزه‌های تخصصی:
نقد و بررسی دیدگاه های مربوط به تعدد زوجات در پرتو اصل معاشرت به معروف(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
زن و جامعه سال نهم پاییز ۱۳۹۷ شماره ۳ (پیاپی ۳۵)
143 - 172
حوزه‌های تخصصی:
این پژوهش به هدف ترسیم دیدگاه قرآن کریم در خصوص جایگاه تعدد زوجات در جامعه ی فعلی دنبال گشته و داده ها از قرآن کریم، تفاسیر و کتاب های صاحب نظران علوم دینی گردآوری گشته و از روش توصیفی تحلیلی استفاده شده است. موضوع تعدد زوجات همواره در اندیشه ی صاحبنظران، از دیدگاه های متفاوت و یا ضد و نقیض برخوردار بوده است. این پژوهش با بررسی مستند قرآنی تعدد زوجات، در پرتو اصل اخلاقی حقوقی معاشرت به معروف، دیدگاه های مربوط به استحباب، منع مطلق، منع حاکم در غیر اضطرار فردی و نیز جوازی که اصل را بر تعدد زوجات شمرده، با اصل مزبور همخوان نمی یابد؛ بلکه الگوی مستفاد از آموزه های قرآن کریم را بر جوازی می یابد که اصل را بر تک همسری می داند و تعدد زوجات در جامعه ی معاصر را در غیر ضرورت های فردی و اجتماعی که نارضایتی همسر اول را به دنبال دارد، مصداقی از سوء معاشرت می خواند؛ زیرا رنجش زن از ازدواج مجدد همسر خود در جامعه ی فعلی، واقعیتی انکارناپذیر است و لزوم رفتار شایسته با همسر و حفظ حرمت وی، هرگز به مرد اجازه نمی دهد که با ازدواج مجدد در غیر ضرورت های فردی و اجتماعی، رنجش همسرش را موجب گردد. به علاوه آن که توجه به سیاق آیه ی مربوطه مبنی بر محدود نمودن تعدد زوجات بی حد و اندازه اعراب عصر نزول وحی به چهار زن و نیز شرط عدالت ورزی در آن، مدلول روشنی بر این واقعیت است.
چگونگی شکل حکومت دینی با تحلیل حکومت انبیاء در قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
شکل حکومت دینی به عنوان یکی از مسائل پرچالش در حوزه اندیشه سیاسی اسلام همواره مورد اختلاف نظر واقع شده است، دانشورانی که دخالت دین در سیاست را پذیرفته و حتی معتقدند دین در مبانی و اصول حکومت توصیه هایی را بیان داشته در مورد شکل حکومت با یکدیگر هم فکر و هم نظر نیستند گروهی از ایشان معتقدند شکل حکومت نیز همانند دیگر عناصر سیاست منصوص بوده و توسط خدای متعال به گونه ای ثابت و لایتغیر مشخص شده است برخلاف گروه دوم که معتقدند خدای متعال در مورد شکل حکومت اظهار نظری نداشته و در این باره سکوت کرده است، بهرحال هر دو گروه برای اثبات مدعی خود به ادله ای استناد کرده اند ازجمله یکی از این ادله چگونگی یادکرد قرآن کریم از حکومت انبیاء گذشته است که به موجب آن مشخص می شود خدای متعال ساختار هرمی قدرت را برای حکومت دینی ثابت کرده و یا اینکه چنین نکرده و قائل به شکل خاصی برای حکومت نیست، این نوشته با تحلیل همین دلیل و با روش تفسیری [اجتهادی] و استمداد از روایات و نقل های تاریخی به داوری بین این دو دیدگاه پرداخته و به این نتیجه فائق آمده است که هیچ گونه شاهدی مبنی بر ثبات شکل حکومت و ساختار ثابتِ هرمی آن در داستان انبیاء در قرآن کریم وجود ندارد، و برای اثبات این مدعا قابل استفاده نیست.
شبهات المستشرقین حول الجهاد و القتال فی الإسلام و أجوبتها القرآنیه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
دراسات فی العلوم الانسانیه دوره ۱۶ سال ۱۴۳۰ شماره ۳
93-112
یطرح الکاتب فی هذه المقاله بعض أهم شبهات المستشرقین حول الجهاد و الأمر به فی آیات القرآن بزعم أن الجهاد فی الاسلام ب "شهاده القرآن" عمل عنیف و غیر منطقی مما ساعد علی انتشار الإسلام خوفاً، و لهذا فإن الإسلام هو دین الحرب و الرسول هو رسول السیف. و فی هذا المجال یشار إلی أشخاص من قبیل؛ جولد زیهر و بی جی فاتیکیوتیس P.j. Vatikiotis ، و برنالد لوئیس، و ویلیام موئیه، و ریون فایرستون، و ریزوی فایزر، و بلاشر، و رودنسون، و لامانس و نولدکه. خلال دراسه قضیه الجهاد فی آیات القرآن استناداً إلی آیات القرآن نفسها أجاب عنها فی ثلاثه مجالات: المجال الأول: دراسه الأسالیب المختلفه للقرآن فی مواجهه التیارات المخالفه علی أساس ترتیب نزول سور القرآن و بالإلتفات إلی أهداف و مقاصد السور، أثبتت أن القرآن أکد مراراً فی البدایه علی أسالیب الدعوه و البرهان و الموعظه و الجدال بالتی هی أحسن و جاء الجهاد کأسلوب أخیر. المجال الثانی: دراسه استعمالات لفظه الجهاد و القتال فی القرآن تثبت أن الجهاد فی القرآن یختلف عن القتال. فالجهاد یعنی بذل الوسع و الجهد فی سبیل الله و غالباً ما یکون المراد هو العمل الثقافی. و علی هذا الأساس یجب القول؛ إن مقصود المسشترقین من استعمال لفظه الجهاد هو القتال و لیس الجهاد بالمعنی القرآنی. المجال الثالث: فی جمیع موارد الأمر بالقتال فی آیات القرآن، جاء هذا الأمر تحت ظروف خاصه و وفقاً لشروط محدده.
تحلیل نقدی لمکانه قضیه نقص العقل فی الأنثروبولوجیا الجنسیه للأنثى، مع الترکیز على تقییم آراء المفسرین المعاصرین حول آیه القوامه(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
آفاق الحضاره الاسلامیه سال بیست و سوم بهار و تابستان ۱۳۹۹ (۱۴۴۱ ه.ق) شماره ۱ (پیاپی ۴۵)
235-258
حوزه‌های تخصصی:
تعتبر آیه القوامه واحده من الآیات الأساسیه فی القرآن الکریم والتی تدور حول مکانه المرأه فی الأسره والمجتمع. وتؤثر الأسس الأنثروبولوجیه للمفسرین کثیراً على تفسیر هذه الآیه وأحکام الفقه والحقوق والقوانین الاجتماعیه والاقتصادیه والسیاسیه. وتختلف وجهات النظر حول مفهومی «لقوامه» و «الفضل» ونطاقهما فی الآیه. وتتمثل وجهه النظر البارزه حول معیار الفضل فی قضیه «العقل». تتناول هذه الدراسه الأسس التی أرسى علیها المفسرون المعاصرون أسس وجهات نظرهم حول الاختلاف بین العقل لدى الرجال والنساء، وذلک بالاستعانه بالمنهج التحلیلی الوصفی على أساس المبادئ الأنثروبولوجیه، وبعد تقییم النتائج، خلصتْ إلى أنه لا یوجد أی نقص فی العقل الذاتی للمرأه؛ بل هی فی جوهرها مماثله للرجل. ویکمن الفرق فی نوع العقل والتعقل فی البعد التنفیذی. وتمثل العقبات الطبیعیه والبیئیه تأثیراً لا یمکن إنکاره فی شده هذه القوه وضعفها، ونتیجه لذلک، تتجاوز الطبیعه الذکوریه الطبیعه الأنثویه فی مجال التعقل.
تاریخ گذاری روایات حاکی از دعای پیامبر (ص) برای شماتت شدگان توسط ایشان در جوامع حدیثی اهل سنت(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
تاریخ گذاری احادیث جعلی، اطلاعات با ارزشی درباره شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی سده های نخست جامعه اسلامی ارائه می دهد. نمونه ای از احادیث جعلی، روایات حاکی از دعای پیامبر (ص) برای شماتت شدگان توسط ایشان در منابع روایی اهل سنت است. در این پژوهش با تحلیل محتوا و با استفاده از شیوه های مختلف تاریخ گذاری، خاستگاه تاریخی و جغرافیایی جعل و نشر احادیث مذکور و دغدغه ها و چالش های فکری، سیاسی، اجتماعی جاعلان آنها نشان داده می شود. گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و بررسی داده ها به شکل توصیفی تحلیلی است. براساس نتایج حاصل احادیث فوق تا پایان قرن سوم در 16 منبع روایی اهل سنت ذکر شده اند و به احتمال زیاد در ابتدا توسط ابوهریره و عایشه و یا به نام آنها، قبل از سال 58 هجری، در راستای سیاست های بنی امیه جعل و در مدینه، شام ، عراق و بحرین، سپس در مکه، مصر، یمن و واسط نشر یافته است. در نسل های بعد برخی راویان، با تقلید از این احادیث و یا در قالبی جدید با همین مضمون، احادیثی ساخته و به صحابه ای چون جابر، سلمان، ابوسعید خدری، ابوالطفیل و انس که راوی احادیث ذمّ بنی امیه و مدح علی (ع) بودند، نسبت داده اند. مهم ترین هدف بنی امیه از جعل این احادیث، خنثی سازی تأثیر احادیث نبوی وارد در ذمّ آنها و تبرئه امویان بود.
تحلیل پیامدهای اخلاقی «تکلیف در حد وسع»(مقاله علمی وزارت علوم)
منبع:
پژوهشنامه اخلاق سال دوازدهم پاییز ۱۳۹۸ شماره ۴۵
۶۹-۸۰
حوزه‌های تخصصی:
مسأله این تحقیق بررسی جنبه ها و پیامدهای اخلاقی تکلیف در حد وسع است. فرضیه نخست تحقیق این است که تکلیف در حد وسع شامل توصیه ها و فرمان های اخلاقی نیز می شود. فرضیه دوم نقش تکلیف در حد وسع به مثابه یک اصل راهبردی در پیشگیری از آسیب ها در نظام های اخلاقی و تربیتی است. فرضیه سوم نقش سنجش گری و روش شناختی این اصل در کارآمدی و اثربخشی نظام های اخلاقی و تربیتی و ارزیابی اخلاقی نظام های حرفه ای و نظام های حقوقی است. تحقیق برمبنای موضع اندیشمندان شیعی در چالش های تکلیف فوق طاقت است. دو تفسیر از وسع نزد آنان وجود دارد: وسع به معنای توان و وسع به معنای کمتر از طاقت. فرضیه های تحقیق با توجه به این دو تفسیر و با پیش فرض عدم جواز تکلیف فوق طاقت و انتفاء هرگونه تکلیف فوق طاقت به روش تحلیل منطقی انتقادی بررسی می شود. هدف از تحقیق کاربست انتقادی اصل تکلیف در حد وسع در حوزه های گوناگون اخلاق کاربردی است.
وجوه تناسب در واحد منسجم سوره
حوزه‌های تخصصی:
پیوند مسأله تفسیری تکلیف در حد وسع و مسأله کلامی جبر و اختیار(مقاله علمی وزارت علوم)
حوزه‌های تخصصی:
این تحقیق مسأله پیوند معرفتی «تکلیف در حد وسع» و «جبر و اختیار» و ابعاد آن در میراث علمی تفسیر و کلام را با رهیافت تاریخی-تطبیقی و با روش تحلیلی-انتقادی بررسی می کند. از آنجا که بحث از این پیوند، در منابع تفسیری کلام گرا به میان آمده است، این تحلیل برپایه دیدگاه ده مفسر مؤثر انجام می شود. تحلیل تاریخی – تطبیقی مفسران برپایه مبانی کلامی در جبر و اختیار به تفسیر آیات پنج گانه وسع می پردازد. معتزله این آیات را دال بر نفی جبر و اثبات تفویض می دانند. اشاعره متقدم به مفهوم سازی جدید از وسع می پردازند تا آیات را با دیدگاه جبرگرایانه سازگار کنند. اشاعره متأخر به نظریه های جبرگرایی معتدل روی می آورند. مفسران شیعه این آیات را دال بر نفی جبر و تفویض می دانند. رهاورد این پژوهش دستیابی به تمایز سه گونه پیوند تصوری، تصدیقی و تأویلی است. با این تمایز می توان چالش های تاریخی کلام بنیان در تفسیر آیات وسع را بین دو مسأله تکلیف درحد وسع و جبر و اختیار تبیین کرد.