امیرحسین عبدالمجید

این مقاله بر پایه رهنمودهای «انجمن خدمات مرجع و کاربران» (روسا)[1] پیشنهادهایی را در مورد عملکرد رفتاری متخصصان خدمات مرجع و برای اطلاع‌رسانی مصاحبه مرجع پیوسته مؤثر، مطرح می‌کند. همچنین مشاهداتی کلی در باره محیط‌های چتِ مبتنی بر متن و فضاهای پیام‌رسانی فوری ارائه می‌دهد و سپس به مجازات و جریمه‌هایی اشاره می‌کند که وقتی بدرفتاری به سطحی از مزاحمت و اختلال می‌رسد که تذکرهای کلامی‌ از سوی دیگر کاربرانٍ روی خط، در کنترل این بدرفتاری مؤثر واقع نمی‌شود، در این محیط‌ها قابل اجرا هستند. در ادامه مجموعه‌ای از دستورالعمل‌های رفتاری برای کتابداران به منظور ارائه خدمات مرجع بی‌درنگ از طریق چت بیان می‌شود. کلیدواژه‌ها:خدمات مرجع، مصاحبه مرجع، خدمات مرجع پیوسته، خدمات مرجع دیجیتالی، خدمات مرجع بی‌درنگ، گروه‌های پیوسته چت.

جامعه تحقیق حاضر کلیه مقالات منتشرشده در حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی در پایگاه «امرالد» در سال‌های 2003 تا 2008 است. نتایج تحلیل داده‌ها حاکی از آن است که 8320 مقاله با همکاری 10760 محقق منتشر شده است. در متن مقاله پرکارترین نویسندگان، پرکارترین کشورها از لحاظ تعداد مقالات، پرکارترین مراکز پژوهشی، و پرکارترین مجله‌ها از لحاظ تعداد مقاله مشخص شده‌اند. میانگین ضریب همکاری بین محققان حوزه کتابداری و اطلاع‌رسانی نیز 08/0 بوده است. در رابطه با مسئله اصلی مقاله (یعنی وجود رابطه بین تولید علم و میزان مشارکت محققان این رشته) رابطه معناداری بین این دو متغیر وجود ندارد. بررسی نتایج نشان می‌دهد که علیرغم اهمیت و ضرورت انجام فعالیت‌های پژوهشی به‌‌صورت مشترک که منجر به افزایش کیفیت آن‌ها می ‌ شود، در رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی ضریب مشارکت گروهی بین محققان بسیار پایین است و بالطبع، پژوهشگران این حوزه علاقه چندانی به نوشتن مقالات به‌‌صورت گروهی ندارند.

هدف: هدف پژوهش حاضر، تعیین میزان همکاری گروهی میان نویسندگان شرکتکننده در همایش های داخلی تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی در فاصله سال های 1383 تا 1386 میباشد. روش: این پژوهش با استفاده از روش علم سنجی انجام گرفته است و از نوع توصیفی میباشد. جامعه این پژوهش، مقالات ارائه شده در همایش های تخصصی داخلی کتابداری و اطلاع رسانی در فاصله سال های 1383 تا 1386 هستند. اطلاعات ابتدا به صورت دستی و با استفاده از دو نوع فرم ورود اطلاعات که توسط پژوهشگران طراحی شده بود، صورت گرفت. سپس اطلاعات گردآوری شده در یک پایگاه اطلاعاتی در نرم افزار آماری Excel وارد شد و پس از آن با توجه به پرسش های مطرح شده، داده ها شمارش، رتبه بندی و جهت تحلیل های لازم مرتب گردید. یافته ها: نتایج پژوهش حاضر نشان داد که از مجموع 269 مقاله ارائه شده در همایش های تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی، 469 نویسنده شرکت داشته اند که میانگین تعداد نویسندگان در هر مقاله 74/1 نفر است. از نظر جنسیت پژوهشگران، 65/55% مرد و 35/44% زن هستند. بررسی نتایج حاصل از پژوهش، در مورد پرکارترین مؤسسه ها و مراکز دانشگاهی حاکی از آن است که دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با 38 مقاله، بیشترین حضور را در همایش های تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی در ایران داشته است. همچنین این دانشگاه در مجموع با 32 مقاله گروهی، بیشترین مقالات گروهی را در بین سایر مؤسسه ها و مراکز دانشگاهی ایران به خود اختصاص داده است. در مورد همکاری گروهی بین نویسندگان، نتایج حاصل از پژوهش نشان داد که 25/57% مقالات همایش های تخصصی تکنویسنده ای بوده اند. این در حالی است که به نظر می رسد در سال های اخیر گرایش به سمت تالیف مقالات گروهی افزایش یافته است. همچنین ضریب همکاری گروهی بین نویسندگان مقالات همایش های تخصصی کتابداری و اطلاع رسانی داخلی، 16/0 برآورد شد. به طورکلی، میزان همکاری گروهی بین متخصصان و پژوهشگران کتابداری و اطلاع رسانی ایرانی در همایش های تخصصی داخلی در سطح پائینی قرار دارد؛ اگرچه شواهد نشان دهنده بهبود و افزایش سطح همکاری و مشارکت بین نویسندگان مقالات در سال های آینده است. اصالت/ارزش: ارزش مقاله حاضر در تعیین الگوی مشارکت علمی پژوهشگران و کتابداران شرکت کننده در همایش های داخلی حوزه کتابداری و اطلاع رسانی در ایران است.

"مقدمه: مجلات علمی یکی از مهم ترین ابزارهای اطلاع رسانی و رشد دانش در هر رشته به شمار می آید. یکی از راه های تشخیص جایگاه یک مقاله، استناد علمی به آن است که مهم ترین معیار برای ارزیابی یک اثر علمی، میزان استناد به آن است. هدف از این مطالعه تعیین میزان استنادات و مشارکت گروهی نویسندگان مقالات مجله پژوهش در علوم پزشکی از ابتدای سال 1379 تا پایان 1382 بوده است. روش بررسی: این مطالعه از نوع توصیفی بود که از روش تحلیل استنادی برای انجام آن استفاده شد. بدین منظور اطلاعات توسط چک لیست گردآوری و سپس با استفاده از قانون Bradford و ضریب همکاری گروهی نویسندگان، نتایج به دست آمد و با نرم افزار SPSS تحلیل گردید. یافته ها: در مجموع 386 مقاله از 21 مجله تولید شده بررسی گردید که در کل دارای 4915 استناد بود. متوسط تعداد استناد برای هر مقاله 73/12 استناد و بیشترین تعداد مقاله مربوط به سال 1382 بود. در رابطه با میزان مشارکت، بیشترین مقالات سه نویسنده داشت. میانگین ضریب همکاری در حد متوسط قرار داشت. از میان انواع منابع، نشریات با 75/69 درصد بیشترین استفاده را داشتند. نتیجه گیری: نگاهی کلی به مقالات و استنادهای مجله پژوهش در علوم پزشکی نشان داد که نویسندگان مقالات مجله پژوهش در علوم پزشکی نسبت به سایر محققان تحقیقات گذشته در یک حد میانه برای تدوین مقالات خود به منابع، استناد کرده اند و به انجام کارهای گروهی نیز گرایش داشته اند. همچنین استنادهای تعلق گرفته به نشریات در مقالات تالیفی مورد بررسی نشریات از مدل قاعده Bradford تبعیت می کردند. "

"مقدمه: ما در عصری زندگی می کنیم که با پدیده جهانی شدن و رشد فزاینده ارتباطات همه جانبه در فراسوی مرزهای جغرافیایی رو به رو هستیم. در چنین وضعیتی و با توجه به شرایط کنونی دنیای علم و فن آوری، متخصصان و پژوهشگران ناچار هستند به سوی ارتباطات بیشتر و پدیده ""همکاری علمی"" و""تالیف مشترک"" روی آورند. هدف اصلی این پژوهش تعیین میزان همکاری گروهی محققان مراکز تحقیقاتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان در اجرای طرح های تحقیقاتی طی سال های 1385-1380 بوده است. روش بررسی: این مطالعه توصیفی ـ مقطعی با استفاده از روش علم سنجی انجام گرفته است. جامعه این پژوهش کلیه طرح های تحقیقاتی انجام شده در مراکز تحقیقاتی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی اصفهان بین سال های 1380تا 1385 بود. اطلاعات ابتدا به صورت دستی و با استفاده 2 نوع فرم ورود اطلاعات که توسط محققین طراحی شده بود، وارد گردید. پس از این مرحله اطلاعات گردآوری شده در یک پایگاه اطلاعاتی در نرم افزار آماری Excel وارد گردید. پس از آن با توجه به پرسش های مطرح شده، داده ها شمارش، رتبه بندی و جهت تحلیل های لازم مرتب گردید. یافته ها: در سال های مورد بررسی در مجموع 138 طرح پژوهشی اجرا شده است که در اجرای این طرح ها 617 محقق مشارکت داشته اند و میانگین تعداد پژوهشگران در هر طرح تحقیقاتی 47/4 نفر می باشد. در مورد پرکارترین پژوهشگرانی که دارای بیشترین همکاری گروهی بوده اند، مشخص شد که «محمد علی نیلفروش زاده» با همکاری در 22 طرح تحقیقاتی، «صدیقه عسگری» و «غلامعلی نادری» هر یک با مشارکت در 19 طرح تحقیقاتی بیشترین مشارکت علمی را در بین محققان داشته اند. نتیجه گیری: بررسی یافته های این پژوهش حاکی از این امر است که شناسایی رشته ها و پژوهشگران پرکار می تواند راهنمایی برای سایر محققین و دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی اصفهان باشد تا با پژوهشگران فعال در تولید علم دانشگاه خود بیشتر آشنا شوند و بتوانند از طریق همکاری علمی با آنها، از تجارب این افراد استفاده نمایند. "

ادواریهای علمی در تبادل و اشتراک یافته های علمی در جامعة دانشگاهی از ابزارهای اصلی به شمار میآیند و در سالهای اخیر در وزارت علوم، تحقیقات، و فناوری اهمیتی ویژه یافته اند. از این رو در این مقاله، پس از ارائة سابقه و نقش ادواریهای علمی در ایران، وضعیت آنها در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با نگرش سیستمی بررسی میشود. بر این اساس، ادواریها، با هفت موجودیت خارجی درگیر و خود دارای شش زیرسیستم اصلیِ منابع، قالب، محتوا، انتشار، داوری و ساختارند. در ادامه، رابطة این ادواریها با هر موجودیت خارجی و نیز وضعیت هر زیرسیستم، بررسی و وضعیت آنها تبیین میشوند. بررسی کاستیهای موجود پیرامون این ادواریها نشان میدهد جهت گیری اصلی این سیستم بر گسترش ارتباطهای علمی از این کانال، تسهیل ورود نشریه های جدید، و نیز تقویت جریان طبیعی برای رشد این گونه ادواریها قرار ندارد و بدین ترتیب دچار ناکارآمدیهایی شده است که آن را از هدفهای اصلیاش دور نگه میدارد و موجب افت کارایی و اثربخشی این سیستم در کشور میشود. به همین دلیل نیز در پایان مقاله پیشنهادهایی برای برای بهبود وضعیت ادواریهای علمی ارائه شده است.

از آنجا که امانت بین کتابخانه‌ای شاهرگ حیاتی جهت دسترسی به دنیای دانش است در این مقاله، ضمن تعریفی کوتاه از امانت بین کتابخانه‌ای یا همکاری بین کتابخانه‌ای، تلاش می‌شود تا تفاوت خدمات این نظام و خدمات تحویل مدرک در جهت فراهم‌آوری اطلاعات و منابع مورد نیاز استفاده کنندگان تبیین گردد. سپس روش‌های تأمین مدرک و عوامل موفقیت این نظام ها، و نیز پروتکل‌های موجود در این رابطه، مورد بررسی قرار می‌گیرد. و در پایان به وضعیت این خدمات در جهان و هم چنین در ایران و معرفی طرح‌های اجرا شده ( طرح‌های غدیر و امین)، می‌پردازد.

استناد‌ها در آثار علمی جایگاه ویژهای دارند و در واقع یک مقاله علمی زمانی معتبر است که به آثار و متون آن موضوع استناد نماید. تحلیل استنادی روشی است که بر پایه استنادهای موجود در متون علمی قرار دارد به طوری که با شمارش تعداد استناد‌های به کار گرفته‌شده متون مختلف همانند مجلات، پایان‌نامه‌‌ها و ... به تحلیل و ارزیابی این متون میپردازد. توسعه و رشد تحلیل استنادی با ظهور نمایه‌های استنادی بسیار چشمگیر بوده و در دهه‌های اخیر به حوزه پژوهشی بارزی تبدیل شده است. در این مقاله به اهمیت استناد و سپس نظریه های استناد پرداخته می‌شود و تعاریف تحلیل استنادی، پیشینه تاریخی آن، و در نهایت کاربرد‌های مختلف این حوزه بیان می شود.

هدف : هدف پژوهش حاضر بررسی وضعیت همکاری نویسندگان مقاله های مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران ( IJPCP ) طی سال های 89-1381 بود. روش : پژوهش حاضر به شیوه علم سنجی انجام شد. مقاله های علمی- پژوهشی منتشرشده در IJPCP ، طی سال های 89-1381، بررسی شد. داده های گردآوری شده در نرم افزار اِکسل وارد شد. افزون بر آمار توصیفی، مانند دسته بندی داده ها، از توزیع فراوانی، درصد فراوانی و میانگین استفاده شد. یافته ها : یافته ها نشان داد میانگین ضریب همکاری گروهی نویسندگان مقاله های منتشرشده در IJPCP 61/0 بود. دانشگاه های علوم پزشکی ایران و علوم پزشکی تهران به ترتیب با 236 و 167 مقاله بیشترین همکاری گروهی را در تدوین مقاله در IJPCP داشتند. نتیجه گیری : میزان همکاری گروهی میان نویسندگان IJPCP در سطح مناسبی قرار دارد. پیشنهاد می شود مدیران مجله وضعیت همکاری در انتشار مقاله های مجله را به صورت دوره ای بررسی و پایش کنند.