سجاد موذن

معماری بومی روستایی در بستر طبیعت شکل می گیرد و پیوندی بین انسان و طبیعت بر اساس این معماری ایجاد می گردد که لازمه آن هنری کاربردی در خدمت نیاز انسان است. برای فهم این هنر رجوع به نمونه های موجود و شناخت و تحلیل آن ها بهترین مسیر است. هدف مقاله حاضر شناخت و تحلیل دلایل شکل گیری یکی از روستاهای منحصربفرد معماری ایرانی است. روستای لیوس علاوه بر این که حامل الگوهای معماری بومی روستایی ایران است، ویژگی های کالبدی خاصی دارد که برآمده از محیط شکل گیری روستا -کوه پایه های جنوب غربی زاگرس- است. بر مبنای هدف شناخت معماری بومی در روستای لیوس سؤال، استقلال در ساخت وساز(بوم آورد بودن معماری روستای لیوس) و پیوند با محیط پیرامون چگونه باعث بروز عناصر معماری و ساختاری و فرم های جدید در این روستا شده است؟ شکل می گیرند. بنابراین روش میدانی و پیمایشی برای گردآوری اطلاعات و پس از آن تحلیل مطالعه موردی مبنای روش تحقیق قرار گرفت. روستای لیوس در 80 کیلومتری شمال شرق دزفول، در دامنه کوهی صخره ای قرار دارد. تحلیل کالبد روستا در دو مقیاس کلان شامل: معابر، جهت گیری خانه ها و بازشوها، معماری پلکانی؛ و خرد شامل: کیفیت ورود و ابعاد بازشوها، مصالح، پوشش ها، کنوسازی و عایق بندی بام، تابو (ظرف سفالی بزرگ برای ذخیره حبوبات)، انجام می شود. نتیجه این شناخت و تحلیل نشان می دهد که شکل خاص زندگی مردم لیوس(لزوم رعایت مسائل امنیتی، زندگی در حالتی بین یکجانشینی و کوچ و ایجاد واحدهای مستقل زیستی در قالب خانه) دلیل عدم وجود عناصر معماری زیرساختی زندگی اجتماعی(بازار، مسجد و مرکز محله ای از پیش فکر شده) است. این نوع زندگی، معماری ایجاد می کند که بر اساس آن می توان ادعا کرد خلاقیت در معماری بومی به معنی ساده ترین و دم دست ترین پاسخ به نیازهای اصیل و مبنایی انسان است.

آثار تاریخی معماری ایرانی به شکل معناداری زنده اند و راوی تقدیر تاریخی ملت ایران هستند. شناخت این قدمت معنادار در صورتی محقق می شود که به حیات این آثار با نگاهی تفسیری پرداخته شود. استعانت از استعاره و رجوع به ادبیات عرفانی ایران –که دارای مفاهیمی مشابه با برخی وجوه حیاتی آثار تاریخی معماری ایران است- تعیین کننده خط مشئ کلی در این مقاله است. هدف مقاله بازشناسی و تبیین آن دسته از ظرفیت های ناشناخته آثار تاریخی معماری ایرانی است که به زنده انگاری و حیات آن ها -نسبت به دیگر مقوله های رایج بازشناسی این ظرفیت ها- مربوط می شود و مقدمه ایجاد تعامل صحیح بین انسان و اثر است. مسئله مقاله ارائه تعریفی جامع از پیر (یا مراد در ادبیات فارسی) بعنوان مفهومی فراتر از شناخت رایج و قابل تعمیم به هرآنچه دارای حیات است و مقایسه تطبیقی آن با آثار تاریخی معماری ایرانی است. بر همین اساس "پیر" در ادبیات فارسی مورد بررسی قرار گرفت و سپس با روش مطالعه تطبیقی شناخت حاصله را به عالم کالبدی معماری وارد و با روش تحلیلی دلیل امکان چنین مشابهتی اثبات گردید. اثر تاریخی معماری و پیر در بهره مندی از عقل فعال، کیفیت حیات، جذبه، متذکر بودن، مورد اعتماد بودن، حرمت انگیزی آثار پیری، سیروسلوک دارای تشابه هستند. نتیجه این مقاله آگاهی از این مسئله است که روح مکان اثر تاریخی معماری ایرانی دربردارنده کیفیتی از حیات است که حاصل حضور گذشتگان است و باعث می شود این آثار بتوانند نقش پیر را در جامعه ایفا کنند و از کالبدی موزه ای به محلی آرامش بخش و تربیت کننده تغییر نقش دهند.آثار تاریخی معماری ایرانی به شکل معناداری زنده اند و راوی تقدیر تاریخی ملت ایران هستند. شناخت این قدمت معنادار در صورتی محقق می شود که به حیات این آثار با نگاهی تفسیری پرداخته شود. استعانت از استعاره و رجوع به ادبیات عرفانی ایران –که دارای مفاهیمی مشابه با برخی وجوه حیاتی آثار تاریخی معماری ایران است- تعیین کننده خط مشئ کلی در این مقاله است. هدف مقاله بازشناسی و تبیین آن دسته از ظرفیت های ناشناخته آثار تاریخی معماری ایرانی است که به زنده انگاری و حیات آن ها -نسبت به دیگر مقوله های رایج بازشناسی این ظرفیت ها- مربوط می شود و مقدمه ایجاد تعامل صحیح بین انسان و اثر است. مسئله مقاله ارائه تعریفی جامع از پیر (یا مراد در ادبیات فارسی) بعنوان مفهومی فراتر از شناخت رایج و قابل تعمیم به هرآنچه دارای حیات است و مقایسه تطبیقی آن با آثار تاریخی معماری ایرانی است. بر همین اساس "پیر" در ادبیات فارسی مورد بررسی قرار گرفت و سپس با روش مطالعه تطبیقی شناخت حاصله را به عالم کالبدی معماری وارد و با روش تحلیلی دلیل امکان چنین مشابهتی اثبات گردید. اثر تاریخی معماری و پیر در بهره مندی از عقل فعال، کیفیت حیات، جذبه، متذکر بودن، مورد اعتماد بودن، حرمت انگیزی آثار پیری، سیروسلوک دارای تشابه هستند. نتیجه این مقاله آگاهی از این مسئله است که روح مکان اثر تاریخی معماری ایرانی دربردارنده کیفیتی از حیات است که حاصل حضور گذشتگان است و باعث می شود این آثار بتوانند نقش پیر را در جامعه ایفا کنند و از کالبدی موزه ای به محلی آرامش بخش و تربیت کننده تغییر نقش دهند.

سفر به عنوان یکی از بهترین راهکارها برای تحول درونی در فرهنگ های مختلف بشر دارای جایگاه ویژه ای است. از آنجا که ارتباط مسافر و مقصد لازمه مسافرتی مطلوب است؛ ایجاد شرایط لازم برای شناخت حیات بومی اصیل مقصد از وظایف مداخله گران در بافت های تاریخی محسوب می شود. عموم بافت های تاریخی که در کشور مراکش دارای زندگی فعال است؛ در حیات خویش وابسته به صنعت گردشگری است. با حضور توریست در بافت نه تنها کاربری های جاری در زندگی عادی و بومی بافت به نفع خواسته های توریست ها تغییرات بنیادی پیدا می کند، بلکه اخلاق و عادات مردم ساکن در بافت نیز توریست پسند می شود. به همین دلیل شخص حاضر در بافت برای درک لایه های اصیل حیات بومی، باید لایه های مختلفی از حیات مصنوعی را کنار بزند. هدف این مقاله ارائه راهکارهایی جهت تقارب گردشگری به حفاظت از حیات اصیل جاری در بافت تاریخی است. روش دست یابی به مدارک، مطالعه میدانی و در تحلیل داده ها از روش تحلیلی-توصیفی استفاده شده است. از جمله مهم ترین راه کارهای احیا می توان به تجمیع خانه های متروک در عمق بافت، به جای تجمیع بناهای در معرض دسترسی گذرهای اصلی اشاره کرد. 

میراث فرهنگی سرمایه ای بی بدیل برای انسان است که دستاوردهای او را طی قرن ها به تصویر می کشد. نیاز به شناسایی و حفاظت از میراث فرهنگی به خوبی درک شده و تلاش متخصصان این است که از هر روش ممکن برای تحقق این هدف بهره بگیرند. حفاظت و مرمت میراث فرهنگی شامل حفاظت از بناهای تاریخی با استفاده از تمام فناوری های جدید است که در حفظ وضعیت اولیه تا حد ممکن موثر است. آنها اغلب با بررسی هندسی، نظارت و مستندنگاری میراث مرتبط هستند. این مقاله به صورت مروری و با بررسی و تحلیل 20 مقاله نشریات معتبر در پنج سال اخیر به معرفی علم فتوگرامتری، انواع، ابزار و تکنیک های این علم می پردازد و در پایان با معرفی چند نمونه موردی، کارآمدی این فناوری را در عصر حاضر در حفاظت، مرمت و مستندنگاری میراث فرهنگی نشان می دهد. مستندسازی بناهای تاریخی اولین قدم برای هرگونه مداخله و برنامه ریزی است. فتوگرامتری میراث معماری یک فرایند مفید و استاندارد به منظور دستیابی به داده های سه بعدی دقیق برای مستندسازی و تجسم مجازی بناهای تاریخی و یکی از توصیه شده ترین روش های غیرمزاحم (non-intrusive method) است، که متشکل از تکنیک هایی برای تفسیر، اندازه گیری و مدل سازی اشیا بر اساس تصاویر بدست آمده از آنها است. براساس مطالعات انجام شده، علم فتوگرامتری با توجه به لزوم مستندنگاری میراث فرهنگی به عنوان یکی از پرکاربردترین، ارزان ترین و در دسترس ترین فناوری های غیرمخرب در کلیه علوم مرتبط با میراث فرهنگی به صورت گسترده استفاده می شود و با پیشرفت علم، ابزارها و روش های جدیدتر و کارآمدتری در این زمینه ارائه می گردد.

معماری یکی از شاخه های هنر و تمدن است که از دیرباز با مصالح و فنون متفاوت ساخت، مورد توجه انسانها بوده است. از آنجا که بناهای تاریخی طی سالیان متمادی دچار آسیب گشته اند، نیازمند استحکام بخشی با روشهایی مناسب اند. لذا از دیرباز تا کنون از شیوههای مختلفی جهت پایداری این بناها استفاده شده است.آنچه امروزه اهمیت دارد عدم ایجاد محدودیت برای مداخلات آینده و کمترین میزان صدمه به بنا در هنگام مرمت است. درهمین خصوص هدف این پژوهش تحلیل روشهای مقاومسازی بناهای آجری مبتنی بر منشورهای بین المللی می باشد. اینکه کدامیک از این روش ها جهت مرمت بناهای آجری غیرمسلح مناسبتر بوده و کدام تکنیک با مصالح بنایی سازگارترند از جمله پرسش های این پژوهش است. این مقاله مبتنی بر روش پیمایشی – توصیفی درکنار تحلیل آماری توسط نرم افزار SPSS بوده و شیوه گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. در همین راستا ابتدا پرسشنامه ای متشکل از روشهای سنتی و رایج استحکامبخشی شامل بهره گیری از شمع های چوبی، احداث پشت بند، استفاده از میکروپایل ها، اجرای روش گونیت و شاتکریت با تکنیک های نوین امروزی همچون بهره گیری از انواع ژئوسنتتیک ها، کامپوزیت ها و مش های پلیمری با ملات های گوناگون تهیه گردید؛ سپس با هدف تعیین میزان تطابق هر روش با معیارهایی از جمله میزان نیاز به نیروی متخصص، درجه هماهنگی در رنگ و بافت، برگشت پذیری و حداقل میزان مداخله در اختیار متخصصین حوزه مرمت قرار گرفت. در نهایت یافته های پژوهش نشان داد که شیوه های سنتی همچون اجرای پشت بند و شمع های چوبی بدلیل هماهنگی در جنس مصالح از سنخیت بیشتری با سازه های بنایی برخوردار بوده و به دلیل بازگشت پذیری بالا و کمترین میزان آسیب به بنا اولویت بالاتری نسبت به روش هایی همچون گونیت، شاتکریت و استفاده از میکروپایلها دارند. از طرفی، شیوه های سنتی توانایی تضمین پایداری بنا در گذر زمان را نداشته و از این جهت شیوه های مدرن همچون ژئوگریدها و استفاده از انواع مش و ملات ها می توانند جایگزینی مناسب برای این روش ها باشند.

آسیاب ها، بناهایی تاریخی با وجه عملکردی بوده که با پیشرفت صنایع، دیگر استفاده و رونق پیشین خود را ندارند. آسیاب کَهَک بنایی کم تر شناخته شده از اوایل دوره قاجار است که در محله مرزداران شهر تهران، به عنوان شاهدی بر نحوه زیست دوره ای از تهران قدیم قرار گرفته و در حال حاضر در میان توسعه های شهر فراموش شده است. هدف این مطالعه، بازشناسی بنای آسیاب کَهَک از نظر تاریخی، عملکردی و معماری است. برای گردآوری اطلاعات لازم از روش کتابخانه ای و بررسی های میدانی بهره گرفته شده است. بر اساس یافته ها، آسیاب کَهَک به عنوان بخشی از مجموعه ای وسیع تر دارای نقش کلیدی در چرخه حیات روستای کَهَک بوده و امروزه با از بین رفتن بخش هایی از آن مجموعه، از جمله باغ و قطع ارتباط اجزاء با هم مثل عدم ارتباط آب قنات با آسیاب، هویت آن مخدوش و برای بازیابی این بنا باید به احیاء کل مجموعه و پیوند مجدد روابط از دست رفته، پرداخت.

آزمایش های غیرمخرب از جمله روش های غیرتهاجمی و غیرتماسی هستند که بدون ایجاد آسیب در سازه ها این امکان را فراهم می کنند تا از صحت عملکرد سازه مطمئن شویم؛ بنابراین چون روش های غیرمخرب به اجزای سازه صدمه ای وارد نمی کنند، باعث صرفه جویی در وقت و هزینه نیز می شوند. از طرفی ابنیه تاریخی نیز در طی زمان در معرض آسیب های متعدد قرار گرفته و حتی پس از اقدامات حفاظتی نیز نیازمند پایش و کنترل مداوم هستند؛ از این رو با بهره گیری از روش های غیرمخرب می توان بناهای تاریخی را حفظ نموده و از سلامت آنها نیز اطمینان پیدا کرد. گرماسنجی مادون قرمز ۱ یکی از روش های غیرمخرب است که با تهیه تصاویر حرارتی (ترموگرام) به وسیله دوربین های حرارتی امکان ارزیابی ابنیه تاریخی و سازه های متعدد را بدون آسیب به اجزای سازه و در کوتاه ترین زمان فراهم می کند. این پژوهش به صورت مروری و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و بررسی ۴۱ مقاله در حوزه گرماسنجی مادون قرمز انجام شده است. همچنین در این مقاله روش گرماسنجی مادون قرمز، انواع و کاربرد آن در ابنیه تاریخی و صنعت ساختمان معرفی شده است. بررسی مطالب و مثال های ذکر شده نشان می دهد که می توان از این روش برای مشخص نمودن الگوی ترک در ابنیه، تشخیص آسیب در بخش های داخلی و خارجی ساختمان، بررسی محل اتلاف انرژی در بنا، ارزیابی آسیب های ایجاده شده در محل بازشوها، مشخص نمودن بافت مصالح و همچنین محل بازشوها و فضاهای خالی پنهان در زیر تزیینات و اندودها، تعیین محل نشت آب و هوا، تحلیل توزیع دما در ساختمان، شناسایی محل آسیب در عایق ها و لوله کشی های تأسیسات استفاده کرد. همچنین می توان تمایز بین بخش های مرمت شده جدید و بخش های از پیش موجود را با کمک حرارت سنجی سطوح و براساس خصوصیات متفاوت حرارتی مصالح تشخیص داد.

مسجد جامع ساوه همانند مسجد جامع اصفهان و مسجد جامع اردستان دارای دوره های ساخت متنوعی در طول تاریخ خود است. سؤال کلی تحقیق پیش رو بررسی دوره های تاریخی کالبدی ساخت مسجد جامع ساوه به عنوان یکی از موزه های تحولات معماری ایرانی است. هدف از این تحقیق رفع ابهامات موجود درباره دوره های مختلف ساخت عناصر متنوع مسجد و ارائه پلان های دوره بندی آن است. روش تحقیق استفاده شده در این مقاله روش تاریخی است: دوره بندی تکیه بر تحلیل هندسی، سازه ای و تزئینات بنا دارد و گردآوری اطلاعات آن مبتنی بر مطالعات میدانی و کتابخانه ای صورت گرفته است. معیارهای استفاده شده در این دوره بندی، تکنیک های پوشش فضاها، مصالح، تاریخ گذاری تزئینات، تقدم و تأخر قرارگیری ساختار و ارتباط آنها با کف های قدیمی و مطالعه تطبیقی با دیگر بناهای مشابه می باشد. کالبد کنونی مسجد شامل صحنی ذوزنقه شکل، شبستان های جنوبی، غربی و شرقی، پایه های جرز های شبستان شمالی، گنبدخانه و ایوان جلوی آن در ضلع جنوبی، ایوان رفیع غربی، بنایی با پلان چلیپایی در گوشه جنوب غربی، منار شمال شرقی و محراب ها و محراب نماهای متعدد است. نتیجه این تحقیق ارائه دوره بندی تاریخی اثر به این شرح است: 1. قرن اول هجری تا شروع دوره سلجوقی (هسته اولیه)، آثار به جامانده از این دوره پایه جرزهای خشتی و خشتی چینه ای است؛ 2. نیمه قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم، پایه گذاری منار مسجد با کتیبه ای به تاریخ 504 هجری، حذف دو ناو و احداث گنبدخانه و فضای باز جلوی آن؛ 3. قرن هفتم تا اوایل قرن دهم، ساخت ایوانی رفیع در ضلع غربی؛ 4. اوایل قرن دهم تا اواخر قاجار، که در این دوره معماران به مرمت سازه های قبلی پرداخته اند.

شهر اسلامی موجودی زنده است و هر عضوش دارای وظایفی که سلامت و تعامل آن عضو با دیگر اعضا، متضمن انجام آن وظایف است. بناهای شهر اسلامی علاوه بر عملکرد اصلی خود دارای کاربری های فرعی، نامحسوس و مؤید حیات مادی و معنوی شهر هستند. بازمانده این بناها، امروز علاوه بر ارزش های فرهنگی و تاریخی خود، راوی چگونگی زیستِ دوره تسلطِ سنت های اصیل بر حیات انسان اند. بر همین اساس مطالعه هرگونه خاص معماری، شناخت تأثیر عملکرد جاری در آن بنا، بر حیات شهر را در پی دارد. از طرفی روند شتاب زدگی در گذر زمان، طمأنینه را از انسان امروز سلب و نیاز او به پناه بردن به آثار روزگاری که انسان آرام تر زندگی می کرده است را بیشتر کرده است. از آنجا که سؤال اصلی این پژوهش شناخت نقش روایتگری مدارس از حیات علمی شهر اسلامی و همچنین چگونگی بازترسیم آن برای گردشگر امروز است؛ روش انجام تحقیق، روشی تاریخی است که با تفسیر وقایع مربوط به گذشته، نحوه زیست آن زمان را تجزیه و تحلیل می کند. همچنین روش توصیفی در تحلیل و نتیجه گیری از داده ها و مدارک فنی در راستای تبیین روش مواجهه صحیح با مدارس مورد استفاده قرار گرفت. هدف این مقاله فراتر رفتن از پر کردن اوقات فراغت، تفریح و بازدید گذرا در مواجهه با بناها و شهرهای تاریخی است. وقتی بپذیریم که بنا دارای وجوه غیرمادی است که با استمرار زندگی انسان ها در طول زمان در بنا شکل گرفته اند، می توانیم کالبد موجود را راوی آن وجوه بدانیم. به همین دلیل نیز حضور در مدرسه و تعامل با آن، انسان حاضر را به سفری در عمق زمان می برد. بنابراین حضور گردشگر در بنای مدرسه را باید به مثابه نشستن انسان در محضر راوی دانست. روایتی که در آن، مدرسه نظرگاهی است که چشم گردشگر را به حیات سنتی باز می کند.

یکی از هنرها و صنایع سنتی در معرض فراموشی، چینی بندزنی است. حفظ و جمع آوری تجربیات، دانش و فنون به کار رفته در این حرفه در جهت پاس داشت فرهنگ ایرانی ضرورت دارد. برای گردآوری اطلاعات از مطالعات میدانی و کتابخانه ای و مصاحبه با صاحب نظران و پیشکسوتان این هنر استفاده گردید و به پیشینه، شناخت و معرفی ابزارسنتی، مواد و روش تهیه و بکارگیری آن ها در مرمت ظروف چینی و سفالی پرداخته شد. مراحل مرمت این ظروف شامل بازچینی قطعات شکسته، سوراخ کاری، بست زدن، چسب زدن و مراحل تکمیلی ترک بندی و استحکامبخشی مضاعف می باشد. انواع چسب های سنتی طبیعی، گیاهی و حیوانی و همچنین آهک جهت تهیه بعضی از چسب ها، به دلیل مقاوم بودن در برابر رطوبت و آب بندی ، در این هنر مورد استفاده قرار می گیرند. اهمیت مطالعه این حرفه ها و فنون و مواد و مصالح به کار رفته بدین جهت است که بازشناسی و حفاظت از صنایع سنتی، حفاظت از اخلاق و سنت های زیست اصیل ایرانی را در پی دارد و می تواند پشتوانه حفاظت از آثار فرهنگی باشد. حفاظت از میراث فرهنگی منحصر به آثار معماری و میراث ملموس نیست و باید برای حفظ جامعیت آن همه اجزائی که در شکل گیری این فرهنگ نقش دارند، مورد توجه قرار گیرند.

به منظور انجام هرگونه اقدامی در راستای محافظت از یک ساختمان تاریخی، آگاهی از خواص مکانیکی مصالح و عناصر سازنده آن اقدامی ضروری است که این امر باید با واردآمدن حداقل آسیب به کالبد و بافت بنای تاریخی همراه باشد. در حقیقت، به حداقل رساندن مداخلات در ساختار تاریخی و استفاده از روش های غیرمخرب برای مطالعه و شناخت عناصر آن، یکی از الزامات موردنیاز برای بهبود وضعیت میراث فرهنگی است. در میان روش های غیرمخرب، تکنیک های آکوستیک یکی از رایج ترین روش های مورد استفاده در چند دهه اخیر هستند که اطلاعات مهمی درباره کیفیت و وضعیت حفاظتی عناصر مورد مطالعه در اختیار ما قرار می دهند. هدف این پژوهش، بررسی عملکرد، ظرفیت و نتایج استفاده از انتشار امواج آکوستیک برای تجزیه وتحلیل وضعیت حفاظتی بناهای میراثی است. این مقاله، به صورت مروری و با بررسی مقاله های علمی معتبر از شش سال اخیر در حوزه مطالعات و پژوهش های مربوط به آزمون های آکوستیک انجام شده و خلاصه ای از اصول فنی اولیه، تجهیزات مورد نیاز، نحوه انجام آزمایش ها، کاربردها، محدودیت های موجود در رابطه با شرایط سایت و درنهایت تجزیه و تحلیل داده های حاصل از این آزمون ها را ارائه می دهد. مطالعات انجام شده نشان می دهد که مصالح و سازه های مختلف و همچنین آسیب هایی همچون ترک ها و حفره های داخلی، در برابر انتشار امواج آکوستیک رفتار متفاوتی از خود نشان می دهند. درنتیجه، از همین تفاوت رفتار می توان برای ارزیابی کیفیت ساختمان ها و مصالح، شناسایی ناهمگنی های موجود، آسیب ها مخصوصاً ترک ها، جداشدگی اندودها در دیوارها و کنترل اثربخشی اقدامات درمانی استفاده کرد.

روش های تدریسی دروس پایه معماری باید به گونه ای انتخاب شود که بیشترین اثربخشی را بر دانشجویان داشته باشد. دروس پایه ازجمله درس کارگاه مصالح و ساخت به آموزش مهارت های ابتدایی طراحی معماری توجه و در تمام دوران تحصیل و حتی دوره کار حرفه ای نیز مورداستفاده جدی معماران قرار دارد. مطالعات و ابداعات زیادی در زمینه شیوه های آموزش انجام و انواع مختلفی از روش ها در مقالات علمی بحث شده است. یکی از این روش ها، بازی واره سازی است؛ یعنی استفاده از خصوصیات و تفکرات بازی گونه برای دستیابی به اهدافی که ماهیت بازی ندارند. این روش نه تنها در زمینه آموزشی، در حوزه های مختلف دیگر مثل فناوری های دیجیتال، بازاریابی، تربیتی و اجتماعی نیز استفاده می شود. روش های بازی واره سازی به منظور بهره برداری از تمایلات طبیعی مردم برای اجتماعی شدن، یادگیری، تسلط، رقابت، دستیابی به اهداف، خودی نشان دادن، نوع دوستی، یا فقط واکنش آنها به مشخص کردن چارچوب برای یک موقعیت به عنوان بازی یا سرگرمی در نظر گرفته می شود. در این پژوهش بررسی می شود که استفاده از روش بازی واره سازی چگونه به ایجاد ارتباطی قوی میان دانشجو و تمرینات کلاسی منجر می شود. پژوهش حاضر از نوع شبه آزمایشی است که رویداد پس از وقوع را بررسی می کند. روش نمونه گیری این پژوهش از نوع نمونه گیری در دسترس است. جامعه آماری این پژوهش، دانشجویان دو کلاس 17 نفره درس کارگاه مصالح و ساخت است که با دو روش تدریس متفاوت را به صورت دو گروه کنترل و آزمایش این درس فراگرفته اند. نتایج این پژوهش مؤید آن است که در کلاسی که از روش بازی واره سازی برای طراحی تمرین های آن استفاده شده، میزان درگیری تحصیلی (یک شاخص روان شناسی که به کیفیت و عمق ارتباط میان دانشجو و برنامه آموزشی اشاره دارد) دانشجویان بیش از کلاس دیگر است. این افزایش میزان درگیری تحصیلی به افزایش کیفیت آموزش و عمیق شدن مطالب فراگیری شده از سوی دانشجویان منجر می شود؛ بنابراین استفاده از این روش برای آموزش دروس پایه معماری، به خصوص درس عملی کارگاه مصالح و ساخت توصیه می شود.  

موضوع پژوهش این مقاله بر مطالعه دو آرامگاه باباتوکل و میرمطهر واقع در روستای بابالنگر از توابع استان خراسان رضوی متمرکز است که نسبت به دیگر آثار موجودِ روستا، در وضعیت مناسب تری قرار دارند. این دو بنا از لحاظ فرهنگی و طبیعی در بستری غنی از ابنیه تاریخی در جوار خود بهره مند بوده اما تاکنون مورد بررسی و شناخت دقیق قرار نگرفته اند. چگونگی نیارش بناهای مورد بحث و دوره ها، ساختارهای تاریخی و بانیان احتمالی، پرسش های این پژوهش بود. شناخت هر چه بیشتر این دو آرامگاه موجب تصمیم گیری های موثرتری در آینده برای رفع آسیب ها و همچنین ماندگاری آن ها خواهد بود. هدف پژوهش مستندنگاری دو آرامگاه و بررسی پیشینه ی تاریخی آن ها و بررسی دوره بندی و الحاقات ابنیه و فنون ساخت و طراحی دو آرامگاه و مقایسه بایکدیگر برای حصول نتایج مورد انتظار است. با استفاده از روش های گردآوری و مطالعات اسنادی، میدانی، ویژگی های دو آرامگاه بررسی شد. مطالعات اسنادی شامل مطالعه کتاب ها، سفرنامه ها، وقف نامه ها، عکس ها، مقالات، مجله ها و نشریات، پایان نامه های مرتبط و سایر موارد تحقیقاتی است. مطالعات میدانی نیز از طریق حضور و بازدید از سایت، رولوه و اصلاح نقشه ها و تهیه عکس انجام گرفته و همچنین مصاحبه و گفتگو با صاحب نظران، کارشناسان و اهالی منطقه بود. روند پژوهش مشخص کرد که دوره ساخت بنا، مربوط به عصر تیموری است و شخصی با لقب «بلقیس زمان» بانی آن بوده است. هسته اولیه آرامگاه ها، مقبره ای چهارتاقی گنبددار با چهار بازشو بوده که در دوره های بعد سه بازشو بسته و دو ایوان در قسمت شرقی بنا اضافه شده است. نتایج بررسی ها، شباهت ها و تفاوت های دو آرامگاه در نوع قوس ها و پلان و پوشش ها و فنون اجرا و مصالح را نشان داد. یافته های پژوهش، نشان داد که آرامگاه میرمطهر با فاصله زمانی خاصی از آرامگاه باباتوکل ساخته شده و ایرادات سازه ای قبلی، در آن رفع گردیده است.

معماری نجف که برای بیش از 1000سال مرکز جهان تشیع بشمار می??رفت، متأثر از دو محور، محدودیت?های اقلیمی (اقلیم گرم و نیمه?مرطوب و دمای بالا که در ماه?های گرم به بیش از 60 درجه می?رسد) و شکل خاص زندگی طلاب بود. با آزادی دوباره?ی شیعه در عراق، رونقی با شتاب در تحرک حوزه علمیه?ی این شهر -که در حوزه?ی نفوذی به اندازه?ی کل سطح شهر قدیم نجف است- به چشم می?خورد که امید زنده شدن مجدد خانه?های تاریخی متروک را بیدار می?کند. در این مقاله مطالعه?ای کالبدی بر روی چند خانه?ی باارزشِ بافت انجام گرفته که حاصل آن ارائه ی الگوهای معماری مسکونی نجف (در جهت شناختی بهتر برای احیائی هماهنگ تر با بنای موجود) است: 1. سرداب?ها 2. مشربیه 3. ایوان?های رفیع 4. سطح اشغال کم خانه ها 5. تزئینات آجرکاری. تشابه و تقارب این الگوها با نمونه های مشابه در مرزهای سیاسی ایران امروز، نشانگر این است که معماری نجف جواب هوشمندانه ی معماری ایرانی به شرایط خاص این شهر است. طلاب از سراسر جهان تشیع به نجف رو خواهند کرد؛ با احیای خانه?های تاریخی به عنوان مسکن طلاب، می?توان علاوه بر حفظ این میراث ارزشمند، طلاب را نیز در فضایی بسیار غنی تر از آنچه امروز به عنوان مدرسه ساخته می?شود، ساکن کرد.

تغییر نگاه موزه ای به بناهای تاریخی و استفاد ه مجد د از آن ها به طریقی که د ارای نقش د ر حیاط شهرها باشند ، به حفظ و ماند گاری آن ها کمک می کند . مطالعه و تحلیل تجارب جهانی د ر بازتعریف کاربری برای بناهای تاریخی و تجهیز آن ها برای کاربری جد ید ، حاوی نکات فراوان است. این پژوهش د ر پی آن است که نحوه مواجهه با کالبد بناهای قد یمی و فعالیت جد ید ِ بناهایی با کاربری کلیسا را بررسی و با مطالعه و تحلیل نمونه های مورد ی، راهکارها و اقد امات به کار گرفته شد ه را استخراج کند . بد ین ترتیب با بررسی تجارب جهانی د ر زمینه مد اخله د ر بناهای تاریخی مذهبی، می توان رویه های نوین را برای نحوه مواجهه با کالبد های ارزشمند تاریخی به د ست آورد و افق های جد ید د ر برخورد با این بناها را بنماید . این مقاله با روش توصیفی-تحلیلی و جمع آوری د اد ه های مربوط به هشت نمونه مورد ی از طریق مطالعه کتابخانه ای و اسناد معتبر علمی انجام شد ه، سپس تحلیل و مقایسه آن ها با استد لال منطقی انجام شد ه است. نمونه های مورد ی که د ر کشورهای مختلف واقع شد ه اند ، بر اساس ویژگی های کالبد ی و کارکرد ی، الحاقات جد ید و مصالح به کار رفته بررسی شد ه اند . د ر انتخاب نمونه ها تلاش شد ه تا طیف متنوعی از نظر مساحت و میزان مد اخله را فراهم کنند . از یافته های پژوهش می توان به این موارد اشاره کرد : با توجه به ارزش های چند گانه اعتقاد ی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصاد ی کلیساها، اتخاذ رویکرد مشارکتی با حضور سرمایه گذاران، ذی نفعان، مرد م محلی و متخصصان، د ر موفقیت این پروژه ها اثرگذار است. د ر بحث الحاقات جد ید ، ضمن رعایت اصل تمایز مصالح قد یم و جد ید ، به کارگیری خلاقانه مصالح و عناصر جد ید می تواند به حفظ اصالت و یکپارچگی اثر کمک کند . توجه به نیازهای امروز و به روزرسانی کالبد ی و کارکرد ی بناها ضمن توجه به قابلیت ها و ارزش های پنهان و آشکار آن ها، اد امه حیاتشان را تضمین می کند .

سرزمین ایران علاوه بر شهرهای تاریخی شناخته شده، دارای تعداد زیادی شهرهای تاریخی فراموش شده است. عمده این شهرها بافت تاریخی منسجمی ندارند؛ ولی اسناد تصویری -و مهم ترین آن ها عکس های هوایی سال 1335ش- و هم چنین اقوال شفاهی، راوی این شهرهای تاریخی اند.هدف: بازخوانی این شهرها براساس مستندات، امکان احیاء سنت های اصیل زیست در اقلیم های مختلف سرزمین ایران را فراهم می کند. موضوع مقاله حاضر بازخوانی وضعیت اصیل شهر رام هرمز و نظام محله بندی آن است.روش/رویکرد پژوهش: در این مقاله از روش تحقیق تفسیری-تاریخی استفاده شده است. مستندات استفاده شده در این تحقیق عکس هوایی سال 1335 و اقوال شفاهی کسانی است که وضعیت اصیل شهر -پیش از مداخلات شروع شده از سال 1339- را به یاد می آورند. پیش برد تحقیق با انطباق اقوال شفاهی با وضعیت کالبدی مشهود در عکس هوایی انجام شده است.یافته ها و نتیجه گیری: شهر رام هرمز واقع در شرق استان خوزستان، یکی از شهرهایی است که سابقه تاریخی سکونت دارد. آب وهوای گرم و نیمه مرطوب و تابستان های طولانی بر ساختار این شهر تأثیری اساسی داشته و شهری احاطه شده با باغ های میوه و خانه هایی با فضاهای زیرزمینی متنوع را ایجاد کرده است. این شهر تا پیش از مداخلات قرن حاضر دارای ساختاری باغ شهری براساس پیوندهای کالبد شهر با باغات پیرامون خود بوده است. حاصل این تحقیق بازشناسی و ترسیم مرز محلات اصیل شهر و باغ های پیرامون شهر است.

اهداف: میراث معماری صنعتی ایران، راوی مکالمه معماری گذشته این سرزمین با جهان صنعتی، امروزه در معرض فرسودگی طبیعی یا تخریب انسانی قرار دارد. در حفاظت از میراث معماری صنعتی غالباً وجوه فیزیکی که زمینه ادراک ملموس داشته مورد تحلیل قرار می گیرند، در حالی که وجوه تأثیرگذار دیگری با ماهیت غیرفیزیکی نیز در روند حفاظت مؤثر هستند. هدف از انجام مقاله حاضر آن است که با تمرکز بر سیلوی تهران، وجوه ناملموس میراث معماری صنعتی به عنوان ارزش ها و متغیرهای مغفول در روند حفاظت مورد مطالعه قرار گیرند. روش ها: پژوهش حاضر از نوع تحقیقات تاریخی-تطبیقی است و ماهیتی کیفی دارد. به منظور دستیابی به هدف، نخست از میان گونه شناسی ارزش های میراث مدرن با استفاده از تکنیک استدلال منطقی گونه شناسی پریرا رودرز پیشنهاد می شود. سپس با بازخوانی مستندات تاریخی سیلوی تهران، ارزش های این گونه میراثی واکاوی شده و پس از تطبیق با مؤلفه های گونه شناسی منتخب، مورد تفسیر و تحلیل قرار می گیرند. یافته ها: دانش در زمینه ارزش های میراث معماری صنعتی نقش اساسی در جهت برجسته کردن رویکرد حفاظت ارزش _مبنا دارد. دستاورد پژوهش حاضر، تبیین و دسته بندی ارزش های سیلوی تهران براساس گونه شناسی رودرز در هشت ارزش اولیه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، تاریخی، زیبایی شناسی، علمی، قدمت و اکولوژیکی و سی ارزش ثانویه است. نتیجه گیری: نتایج تحقیق نشان می دهد که سهم عمده ای از ارزش های میراث معماری صنعتی دارای وجوه ناملموس است. تدقیق وجوه و مقیاس ارزش های میراث معماری صنعتی، ضمن تأکید بر لزوم حفاظت معنایی به موازات حفاظت کالبدی، ارزیابی و اولویت بندی ارزش های این میراث و اتخاذ تصمیمات آگاهانه مبنی بر انتخاب نوع حفاظت بهینه را امکان پذیر می سازد.

هر ساختار نظری در جهت حفظ میراث فرهنگی باید بتواند به سؤال «چگونگی» ادامه حیات بناها و محوطه های تاریخی پاسخ دهد و از آن جایی که مدرنیته بندهای ارتباطی ما با سنت و گذشته خود را قطع کرده، ساختار ارائه شده جدید باید تلاشی برای برقراری این ارتباط از دست رفته باشد. به همین دلیل پژوهش پیش رو تلاشی است در جهت ارائه ساختاری جدید در زمینه حفاظت از بناها و بافت های تاریخی تا بتوان با کمک آن به این میراث، حیاتی دوباره بخشید. در این پژوهش بیان می شود که رویکرد روایت گری چگونه می تواند با استفاده از توانایی خود در برقراری ارتباط بین گذشته، حال و آینده، وضعیتی از وجود و ماندگاری را به این میراث اعطا کند که نه تنها بتوانند به زندگی خود ادامه دهند، بلکه از نقش خود به عنوان عنصری منفعل در جامعه جدا شده و به شخصیتی تأثیرگذار در زمینه خود تبدیل شوند و با هویتی مستقل به زیست خود ادامه دهند در حالی که هم زمان برای حفظ بقاء با «تغییرات» زمانه نیز خود را منطبق می کنند. درنهایت بیان می شود که استفاده از این رویکرد به صورت ساختارمند و یا مکملی در کنار دیگر رویکردها می تواند به نتایج پایداری در زمینه حفاظت منتهی شود. در همین راستا در پژوهش پیش رو رویکرد روایت گری در نوشته های افرادی چون پل ریکور، هانس گئورگ گادامر، هایدگر و نایجل والتر کنکاش می شود.

هندسه در معماری به عنوان یک ابزار برای ایجاد تنوع و حرکت در طراحی ها استفاده می شود. منابر چوبی یکی از عناصر ویژه آثار دوران اسلامی ایران است که خلاقیت ها، نوآوری ها و زیبایی های هنر کار با چوب را به نمایش می گذارند. مسجد جامع اصفهان با داشتن چندین منبر چوبی که در دوران متفاوتی ساخته شده دارای ارزش ویژه ای در مطالعه تزیینات منبرهای تاریخی است. از این جمله می توان به منبر محراب الجایتو اشاره کرد که در شبستان الجایتو مسجد جامع اصفهان قرار دارد. در پژوهش پیش رو نویسندگان سعی در تحلیل ساختار تزیینات چوبی این منبر دارند. سؤالات این پژوهش عبارتند از: 1. تزیینات گره چینی منبر محراب الجایتو مسجد جامع اصفهان دارای چه شاخصه و ویژگی هایی است؟ 2. منبر محراب الجایتو مسجد جامع اصفهان دارای چه نوآوری هایی براساس ویژگی های فنی و هنری است؟ اهداف پژوهش شامل تحلیل هندسی، شناخت هندسه گره ها و بررسی ویژگی های فیزیکی و ظاهری منبر محراب الجایتو و نوآوری های آن براساس ویژگی های فنی و هنری این اثر هنری است. این پژوهش به روش توصیفی-تحلیلی، منبر مسجد جامع اصفهان را مطالعه و اطلاعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی را به صورت کیفی تجزبه و تحلیل کرده است. یافته های این مقاله نشان می دهد منبر مسجد جامع اصفهان با گره های هشت وطبل، ده تند، ده کند و شل و هشت و چهارلنگه تزیین شده است. در انتها، این تزیینات گره چینی به صورت دقیق ترسیم و ارائه شده است. تحلیل هندسی گره های کارشده در منبر مسجد جامع اصفهان نقش مهمی در شناخت تزیینات هندسی دوره تاریخی خود ایفا می کنند. این تحلیل می تواند به درک بهتری از نحوه ساخت و طراحی سازه های چوبی در گذشته بیانجامد و به حفظ تزیینات چوبی تاریخی کمک کند.

با توجه به آنکه بازشناسی و شناخت ارزش های نهفته در بنا در راستای حفاظت از بناهای تاریخی، امری ضروری است، می توان از طریق آشنایی با روش های استخراج اطلاعات از مستندات مختلف و پیوند میان آنها به یک نتیجه ی مطلوب رسید. مستندات مختلف تاریخی شامل منابع مکتوب، شفاهی، تصویری، اشیا و همچنین خود بنای تاریخی است که به طریقی می توانند در راستای بازشناسی و بازنمایی هویت و اصالت اثر مورد بررسی قرار گیرند. در این مطالعه فرآیند دستیابی به شناخت جامع از طریق پیوند میان انواع مستندات تاریخی، هدف پژوهش است. پژوهش پیش رو با روشن ساختن مسیر استفاده از منابع مطالعاتی مختلف و بهره گیری از آنها در فرآیند شناخت یک بنای تاریخی، تلاش می کند مسیر را برای محققان هموارتر کند. بازشناسی بناهای تاریخی بر پایه درک مستندات ، اساس کار این پژوهش است که با روش توصیفی- تاریخی در تلاش است تا با خوانش صحیح منابع موجود و تحلیل داده ها، مجموع اطلاعات حاصل از پیوند آنها با هم را شناسایی کند. به منظور درک بهتر نیز، بنای تاریخی آسیاب کَهَک در تهران، به عنوان یک نمونه، مورد بررسی قرار گرفته است. در رابطه با این بنا بازخوانی اسناد مکتوب (وقف نامه) و تصویری (عکس هوایی) زمینه ی اصلی شناخت بوده، که به طور کامل به نحوه ی بازخوانی، استخراج اطلاعات از آنها و بررسی پیوندشان با دیگر مستندات در راستای شناختی جامع از بنای موردنظر، پرداخته شده است. در نهایت نیز طریقه ی برقراری این پیوند و استفاده از تمام مستندات در کنار هم بیان شده که قابل تعمیم به دیگر بناهای تاریخی است.