عباس رهبری

تعلیم و تربیت به عنوان یک مسئله مهم بشری همواره مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران آموزش و پرورش مورد توجه بوده است. در این پژوهش درصدد بررسی و جایگاه تعلیم و تربیت در دوران صفویه هستیم و هدف اصلی شناخت ساختار تعلیم و تربیت در دوران صفویه است. روش تحقیق در این پژوهش به صورت کتابخانه ای و اسنادی هستیم که ابتدا بر اساس مطالعه اسنادی ویژگی های آموزشی و تربیتی در دوران صفویه مورد مطالعه قرارگرفته است و سپس ساختار آموزشی در این دوران مورد توجه قرارگرفته، سؤال اصلی در این پژوهش این است که عالمان تعلیم و تربیت در دوران صفویه چه شیوه های آموزشی را جهت رشد و تعالی دانش آموزان بکار گرفته اند؟ نتایج پژوهش نشان می دهد که تفکر علمای تعلیم و تربیت در این دوران با دوران معاصر تفاوت چندانی نداشته و بر اساس بررسی های به عمل آمده شکل آموزش و مقاطع تحصیلی کمی متفاوت بوده است و هدف از تعلیم و تربیت در آن دوران حصول سعادت و خوشبختی در جامعه آن روز و چگونگی دسترسی به حفظ نظم، ثبات و همبستگی افراد در جامعه بوده است. چراکه تربیت، فراهم آوردن زمینه برای پرورش دادن و به فعلیت رساندن تمام استعدادهایی می داند که خداوند بالقوه در نهاد او به ودیعت نهاده است. در دوران حکمرانی صفویان، نوابغ و بزرگان علمی کمتری در عرصه های علمی متبلور شدند؛ ولی از سوی دیگر به واسطه ترویج علوم دینی توسط پادشاهان صفوی، علومی چون تفسیر، فقه، عرفان و علم حدیث اوج ترقی خود را سیر کردند. این ها دلایلی شدند تا علمای بزرگی در این عرصه ها به ظهور رسیدند

پژوهش حاضر اقدامات سیاسی و فرهنگی خاندان حرفوشیان را مورد تحلیل و بررسی قرار داده است. خاندان آل حرفوشیان ازجمله گروه های شیعی مذهب در لبنان بودند که هم زمان با حاکمیت عثمانی ها در آسیای صغیر و هم زمان با دوره صفویان در ایران در ناحیه بعلبک سکونت داشتند. آن ها از طرف عثمانی ها تیول دار بعلبک محسوب می شدند و در جریان سیاست عثمانی ها علیه شیعیان، نقش زیادی در دفاع از مضامین سیاسی و عقاید مذهبی شیعه در این منطقه برعهده داشتند. اقدامات و فعالیت حرفوشیان را می توان در دو جبهه سیاسی و نظامی خلاصه کرد که موضوع مقاله حاضر بوده و پاسخ به این پرسش است که اقدامات آنان در این خصوص چه بوده است؟ البته به نظر می رسد که آنان اقدامات ارزنده ای در زمینه های دیگر نیز در این ناحیه انجام داده اند .در این میان عملکرد فرهنگی و به خصوص روابط آن ها با ایران مدنظر قرارگرفته شده است؛ همچنین آنان دارای سیاست تعامل گرایانه با عثمانی ها بوده و سعی داشتند در روابط با آنان خود را از برخوردهای مغرضانه دور کنند که به این موضوع نیز اشاره شده است. این پژوهش با استناد به منابع معتبر تاریخی و حدیثی به شیوه کتابخانه ای به تحلیل مسئله می پردازد. روش تحقیق انجام شده توصیفی تحلیلی و بر اساس سند کاوی است.

اصحاب اعراف مفهومی قرآنی است. این اصطلاح دو بار در سوره اعراف آیات 46 و 48 آمده است؛ در این آیات بیان شده، اصحاب اعراف رجالی هستند با ویژگی های خاص؛ همه را با چهره می شناسند، بر اهل سعادت سلام می گویند و اهل شقاوت را سرزنش می کنند و از بودن با آن ها به خدا پناه می برند. در ماهیت و مصداق اصحاب اعراف، دیدگاه های مختلف بیان شده است؛ آن ها فرشتگان، پیامبران، شهدا، کسانی که اعمال خوب و بد یکسانی دارند، اهل فترت و... هستند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و اسنادی(کتابخانه ای)، و با روش تفسیر قرآن به قرآن، به نقد و بررسی برجسته ترین دیدگاه ها در این زمینه پرداخته و به ارائه خوانشی دیگر از این گروه اشاره دارد. توضیحاتی را در مورد اصحاب یمین، اصحاب شمال و ویژگی های اصحاب اعراف را بر اساس آیات و روایات توضیح داده است و با ذکر مشخصات اصحاب اعراف، این اصحاب را بر مبنای آیات مشخص کرده است.

هدف پژوهش حاضر بررسی برخورد امام علی(ع) و حکومت آل بویه (شاخه بغداد) با مسیحیان است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج نشان داد با اینکه مدت حکومت امام علی(ع) بسیار کم و کوتاه بود، اما حاصل و دستاوردهای فراوانی داشته و برگرفته از قرآن و سیره پیامبر اسلام(ص) بوده است. آل بویه با پیروی از شیوه حکومتی امام علی(ع) تلاش نمودند جوانب احتیاط را در برخورد با مسیحیان رعایت کنند و با آن ها براساس آموزه های اسلامی چون برابری و برادری برخورد نمایند. هرچند این اقدام آنان مانند حکومت امام علی(ع) کامل نبود، اما می توان نتیجه گرفت که اقدامات امام علی(ع) به عنوان یک الگوی مناسب برای مسلمانان در این زمان می تواند مورد استناد باشد. در دوره حکومت علوی و بویه ای، رفتار مناسبی با توده مردم و مسیحیان صورت می گرفت. مسیحیان در رفاه نسبی بودند. وضع مسیحیان در جامعه بویه ای شیعی مذهب، به مراتب، بهتر از وضع آن ها در سایر جاها بود. حاکمان بویه ای نهایت دقت، سعی و کوشش را می نمودند تا اقلیت های دینی و مخصوصاً مسیحیان در قلمرو آنان در رفاه باشند. اتخاذ چنین سیاستی باعث شد در دستگاه بویه ای، شاهد حضور، همکاری و اشتغال مسیحیان باشیم که به طبع آن رنسانس اسلامی پدید آمد. سیره بیشتر کارگزاران و حاکمان بویه ای در تعامل با مسیحیان، به سیره علوی نزدیک بوده است.

پژوهش حاضر به تحلیل و بررسی محتوای کتاب مطالعات اجتماعی پایه هشتم با تأکید بر نقش مهدی باوری در قیام مختار پرداخته است. این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای انجام شده است و هدف آن بررسی وضعیت اطلاعات تاریخی در کتاب مطالعات اجتماعی پایه هشتم ابتدایی است. با بررسی محتوای کتاب متوجه می شویم در باره قیام مختار در کتاب درسی فوق، توضیح کاملی داده نشده است و دانش آموزان با اصل موضوع و نحوه قیام آشنا نمی شوند و باید برای پی بردن به موضوع قیام اطلاعات خود را خارج از مباحث کتاب به دست آورند. این مقاله در تبین چگونگی این قیام و به جهت روشنگری و تحلیل آن ارائه شده است. در این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال هستیم که آیا اعتقاد و باور مردم به مهدی (عج) در قیام مختار نقشی داشته است؟ به نظر می رسد که قیام مختار براین اساس نقش مهدی باوری شکل گرفته است و پیروان وی بر اساس این اعتقاد با او همراه شده اند . نکته دیگر این که در این تحقیق آنچه شایان توجه قرار می گیرد، این است که در این کتاب، اشاره ای کوتاه به حضور ایرانیان در زمان امویان شده و مطلب جامعی در این خصوص بیان نشده است

این پژوهش با هدف بررسی دیدگاه امام صادق علیه السلام درخصوص قرائت و تفسیر قرآن کریم انجام شده است. روش پژوهش تاریخی است که به صورت توصیفی- تحلیلی بوده و مطالب مربوط به آن از منابع معتبر تاریخی و حدیثی و به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است. برای شناخت بیشتر قرآن کریم باید تفسیری بلیغ و قرائت صحیح در دسترس ما باشد تا درک درست از کلام خالق داشته باشیم. سؤال تحقیق این است که از نظر امام صادق علیه السلام، مبانی و روش قرائت و تفسیر قرآن کریم کدام است؟ نتایج حاصله نشان می دهد که امام صادق علیه السلام به عنوان یکی از پیشگامان حرکت اسلامی و از داعیه داران مکتب پربار اهل بیت علیه السلام در قرائت صحیح و فهم درست از آیات قرآن کریم نقش اساسی داشته است. امام صادق علیه السلام همان طور که در احیای مذهب شیعه گام اساسی برداشت، با تفسیر و تبیین آیات قرآن کریم در مقابله با نهضت ترجمه و عقاید انحرافی نقش تعیین کننده ای داشت.

پژوهش حاضر آراء تربیتی امام صادق(ع) و ژان ژاک روسو را به صورت موردی، تحلیل و بررسی کرده است. این پژوهش با استناد به منابع معتبر تاریخی و حدیثی به شیوه کتابخانه ای و روش تحقیق توصیفی- تحلیلی بر اساس سندکاوی است که به تحلیل مسأله می پردازد. نتایج بدست آمده در این پژوهش نشان می دهد، با توجه به اینکه دیدگاه های امام صادق(ع) مربوط به قرن اول و دوم هجری است و از قدمت زیادی نسبت به دیدگاه های روسو برخوردار است متأسفانه مورد توجه محققین تعلیم و تربیت قرار نگفته و یا بعضاً گذرا از آن گذشته اند و علمای غرب پس از ترجمه کتب عربی به لاتین با دیدگاه های اسلامی آشنا شدند احتمال اینکه دیدگاه های امام صادق(ع) مورد مطالعه علمای تربیتی در غرب قرار گرفته باشد زیاد است احتمال اقتباس روسو از آراء و نظرات تربیتی امام صادق(ع) به علت تشابهات در برخی از آراء تربیتی ژان ژاک روسو و امام صادق(ع) وجود دارد هرچند که روسو در نوشتارهای خود ذکری در این مورد نداشته است. در پژوهش حاضر به مقایسه تطبیقی دیدگاه های تربیتی طرفین از نظر هدف، اصول و روش پرداخته می شود.

این پژوهش باهدف بازخوانی مواضع سیاسی امام صادق (ع) در برابر بنی امیه در حفظ و حراست فرهنگ شیعی انجام شده است. پژوهش حاضر یک پژوهش تاریخی به شمار می رود به صورت توصیفی، تحلیلی بوده و موضوعات مربوط به آن از منابع معتبر دوران امام صادق (ع) چه تاریخی و چه حدیثی به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج حاصل نشان می دهد، زمانی که حکومت بنی امیه در سراشیبی سقوط قرار گرفت فضای باز سیاسی ایجاد شدو در این مرحله فشار بر روی مخالفین مخصوصاً امام صادق (ع) کاهش یافت و امام (ع) از فرصت به دست آمده حداکثر استفاده از تحولات دوران جابجایی رابردند. این بررسی نشان می دهد، امام صادق (ع) به عنوان یکی از پیشگامان حرکت اسلامی و داعیه داران فرهنگ اصیل دینی دست به اقدامات سیاسی همانند، تقویت جایگاه امامت و ایجاد ولایت پذیری، ایجاد واقعیت نگری سیاسی، طاغوت ستیزی، زنده نگه داشتن حماسه عاشورا و تقیه در بین شیعیان زدند که دراین پژوهش به آن ها پرداخته شده است.

 امروزه شناخت اص ول مدیریت و ویژگی های یک مدیر از دیدگاه ائمه (ع) اهمیت بسیار بالایی داشته و اطلاع از اصول مدیریت برای م دیران پایه ه ای مختلف امری ضروری است، این امر باعث خودآگاهی، خودسازی و الگو شدن مدیران می گردد. دراین بین بررسی دیدگاه های بزرگان دین همانند امام علی (ع) می تواند اصول اولیه مدیریت و هم ویژگی های یک مدیر را برای ما روشن کرده و با به کارگیری آن جایگاه واقعی مدیران در جامعه تقویت گردد. سؤال این است که آیا دین مبین اسلام اصول و ویژگی یک مدیر خوب را بیان کرده است و این اصول را می توان در سخنان بزرگان دین اسلام یافت و از آن ها استفاده کرد. روش پژوهش این مقاله به صورت تاریخی، توصیفی است به نحوی که مباحث اصول و ویژگی های مدیر در کلام امام علی (ع) بررسی و تحلیل قرارگرفته و به سؤالات مطرح شده پاسخ داده شده است و در آخر نیز نتیجه به دست آمده و راه استفاده از کلمات گوهربار امام (ع) بیان گردیده است.