خدیجه آذر

همزمان با ورود جامعه ایرانی به نظام مدرن، نهاد خانواده و ازدواج تحولات مهمی را از سر گذرانده است. از جمله این تحولات، افزایش روابط دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج است. جامعه ایرانی- اسلامی همواره برای استحکام نهاد خانواده در تلاش بوده؛ تا افراد را از هرگونه روابطی که می تواند بر این نهاد مقدس آثار زیانباری داشته باشد برحذر داشته است. هدف این پژوهش واکاوی تجارب روابط دوستی دختر و پسر در دانشگاه است. پژوهش حاضر، مطالعه ای کیفی از نوع پدیدارشناسی است. این پژوهش با استفاده از مصاحبه نیمه ساختاریافته و نمونه گیری غیر تصادفی گلوله برفی(زنجیره ای) صورت گرفته است. نمونه ها شامل25نفر از دانشجویان مقطع کارشناسی در دانشگاه پیام نور اردبیل، تجربیات خود را پیرامون مسئله مورد نظر بیان کردند. مکالمات ثبت و سپس با استفاده از روش کلایزی مورد تحلیل قرار گرفت. طی این پژوهش، هفت مضمون اصلی که هر کدام حاوی مضامین فرعی متعددی می باشند استخراج شد. مضامین اصلی عبارتند از: نیازهای عاطفی و روانی، حس کنجکاوی بیشتر، فشار محیطی و همسالان، حس استقلال طلبی، حس انتقام جویی و تشفی خاطر، ضعف باورها و اعتقادات، وسایل ارتباط جمعی. .

زمینه و هدف : هدف از برنامه جانشین پروری، آماده سازی نیروهای مستعد داخل سازمان برای تصدی مشاغل کلیدی، حساس و راهبردی است.براین اساس یکی از مسایل مهم برای هر سازمان و ذینفعان آن موضوع، جانشین- پروری می باشد. بی شک وجود بسترهایی برای اجرای موفق هر برنامه در یک سازمان ضروری و الزامی است.هدف پژوهش حاضر، بررسی میزان آمادگی کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی واحداردبیل در سال۹۵-۹۴ جهت اجرای برنامه جانشین پروری بوده است. روش بررسی: روش پژوهش توصیفی و برحسب هدف کاربردی می باشد. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرشسنامه دورکیم کسب گردید. جامعه آماری شامل کلیه کارکنان دانشگاه آزاد اردبیل که ۴۰۰ نفربودند بر اساس جدول مورگان نمونه ای به حجم۲۰۰نفر به روش تصادفی طبقه ای انتخاب گردید. ابزار جمع آوری داده پرسشنامه استانداردی بود که روایی آن قبلا بررسی شده و پایایی آن نیز با آلفای کرونباخ ۰/۸۲ تایید شده بود. از آزمون آماری t تست با استفاده از از نرم افزار Spss-۱۸ داده ها مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند یافته ها: نتایج بررسی وضعیت جانشین پروری و عوامل موثر بر آن(تعیین خط مشی،ارزیابی کاندیدا، توسعه کاندیدا، ارزیابی سیستم مدیریت جانشین پروری) نشان داد که نمونه مورد نظر از این حیث در وضعیت متوسط به بالا قرار دارد یعنی از وضعیت مطلوبی برخودار می باشد. نتیجه گیری: از تحلیل فرضیه اصلی پژوهش می توان نتیجه گرفت که میزان آمادگی دانشگاه مورد مطالعه جهت اجرای موفق برنامه جانشین پروری بالاتر از حد مطلوب می باشد. در مجموع، این دانشگاه با استفاده از این ظرفیت می تواندمهارتهای لازم برای مدیریت شایسته در افراد مستعد را ارتقاء بخشد.

هدف اصلی پژوهش حاضر تدوین الگوی ارتقاء دانشگاه خدمت محور باکارکرد خدمت به جامعه بوده است. این پژوهش با روش آمیخته(کیفی و کمی) انجام شد. جامعه پژوهش در بخش کیفی خبرگان دانشگاهی و در بخش کمی، اساتید دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل بودند. در بخش کیفی نمونه گیری با روش هدفمند و براساس اصل اشباع نظری، 15 نفر از خبرگان آموزش عالی تعیین شدند و در بخش کمی بر اساس جدول کرجسی و مورگان از مجموع230 نفر اساتید دانشگاه، 145نفر به روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها در بخش کیفی مصاحبه نیمه ساختاریافته و در بخش کمی پرسشنامه محقق ساخته بود. تحلیل داده های کیفی بر مبنای رهیافت نظام مند استراوس و کوربین(2008) و براساس کدگذاری(کدگذاری باز، محوری و انتخابی) و داده های کمی با روش معادلات ساختاری و تحلیل عاملی(اکتشافی و تاییدی) در قالب نرم افزار SPSS وSmartPLS مورد آزمون قرار گرفت. اعتبار سنجی یافته ها در بخش کیفی از طریق مثلث سازی و بازبینی خبرگان آموزش عالی تایید و در بخش کمی روایی پرسشنامه با نظر متخصصان و پایایی آن با روش آلفای کرونباخ88/0 برآورد گردید. یافته ها نشان داد که ابعاد الگوی پارادایمی شرایط علی شامل(نیروی انسانی، شیوه های خدمت رسانی، فرهنگ دانشگاهی، استقرار نظام تضمین کیفیت خدمات، ساختار دانشگاه، رهبری و مدیریت دانشگاه، منابع مالی مستقل و ویژگی مطالبه گری ذی نفعان)، پدیده محوری (دانشگاه خدمت محور)، شرایط زمینه ای (پایبندی به ارزش های اخلاقی، بسترسازی و تمهید امکانات، رسالت و مأموریت دانشگاه، چابک سازی و آزاد سازی ظرفیت ها)، شرایط مداخله گر (فرهنگ عمومی، عوامل درون دانشگاهی و برون دانشگاهی)، راهبردها (ارتقاء فرهنگ خدمت محوری، توسعه تعامل ، حفظ استقلال دانشگاهی ، توانمندسازی، مدیریت مشارکتی)، پیامدها شامل (ارتقاء کیفیت خدمات، توسعه دانش، توسعه فناوری و مشتری محوری) می باشند. بر اساس یافته ها، ابعاد مدل دانشگاه خدمت محور از برازش مطلوبی برخوردار بوده است.

خدمت محوری یک عامل تعیین کننده و یک جهت گیری استراتژیک برای دانشگاه است که باید متناسب با تغییرات و درک نیاز جامعه باشد. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر تدوین الگویی برای دانشگاه خدمت محور در چارچوب خدمت به جامعه بوده است. این پژوهش با رویکرد کیفی و روش نظریه داده بنیاد انجام شد. نمونه گیری با روش هدفمند (از نوع گلوله برفی) انجام شده که شامل 15 نفر از خبرگان آموزش عالی بودند. جمع آوری داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته و بررسی اسناد بوده و بر مبنای رهیافت نظام مند استراوس و کوربین (کدگذاری باز، محوری و انتخابی) تحلیل شدند. اعتبار سنجی از طریق مثلث سازی، بازبینی مشارکت کنندگان و خبرگان آموزش عالی صورت گرفت. یافته های این پژوهش نشان داد که ابعاد الگوی پارادایمی شامل شرایط علی (نیروی انسانی، شیوه های خدمت رسانی، فرهنگ دانشگاهی، استقرار نظام تضمین کیفیت خدمات، ساختار دانشگاه، رهبری و مدیریت دانشگاه، منابع مالی مستقل و ویژگی مطالبه گری ذی نفعان)، پدیده محوری (دانشگاه خدمت محور)، شرایط زمینه ای (پایبندی به ارزش های اخلاقی، بسترسازی و تمهید امکانات، رسالت و مأموریت دانشگاه، چابک سازی، حاکمیت اعتماد جمعی و خودکارمدی جمعی)، شرایط مداخله گر (فرهنگ عمومی، عوامل درون دانشگاهی وبرون دانشگاهی)، راهبردها (فرهنگ سازی، توسعه تعامل و ارتباطات، حفظ استقلال دانشگاهی و آزادی علمی، توانمندسازی، مدیریت مشارکتی)، پیامدها (ارتقاء کیفیت خدمات، توسعه دانش و آگاهی، توسعه فناوری و مشتری محوری) می باشد که بر اساس آن ها مدل دانشگاه خدمت محور طراحی و اعتبار یابی شد.

 کسب اعتبار بین المللی و اثرگذاری محلی - منطقه ای از راهبردهای اصلی دانشگاه نسل چهارم است، پاسخگویی به مسائل و چالش های جامعه و سایر نهادهای اجتماعی نیز از مأموریت های محوری آن است. لذا، هدف اصلی این پژوهش شناسایی و تعیین مؤلفه های مؤثر بر پیدایش و ارتقای دانشگاه های نسل چهارم بوده است. روش تحقیق کیفی از نوع تحلیل محتوا بود. به منظور گردآوری اطلاعات از فن مصاحبه نیمه ساختاریافته استفاده شد. داده ها از طریق کدگذاری و تحلیل محتوای مضامین مورد تجزیه وتحلیل قرار گرفته اند. نمونه گیری به روش هدفمند انجام شد. حجم نمونه ها نیز بر اساس قاعده «اشباع نظری» به تعداد 15 نفر از خبرگان و صاحب نظران نظام آموزش عالی تعیین شدند. نتایج بیانگر این است که مؤلفه های اصلی در ارتقای دانشگاه نسل چهارم عبارت از: نیروی انسانی متعهد، پاسخگویی، توسعه دانش اجتماعی، حفظ استقلال دانشگاهی و منابع مالی مستقل، توسعه تعاملات، ایجاد ساختار انعطاف پذیر، داشتن فرهنگ سازمانی نوآورانه، مدیریت دانشگاه حساس به جامعه، نیازسنجی، استقرار نظام تنظیم کیفیت خدمات، توسعه فناوری و نوآوری می باشند. بنا به یافته های این مطالعه، تقویت مؤلفه های مؤثر در پیدایش و شکل گیری دانشگاه نسل چهارم ضروری است. براین اساس، مسئولان نظام آموزش عالی کشور باید زمینه لازم جهت تحقق این مهم را فراهم نمایند. این امر باتوجه به بافتار محلی و میزان آمادگی دانشگاه ها، می تواند متفاوت باشد و در درون خود الگوهای متفاوتی از جامعه گرایی را خلق کند. درهرحال، دانشگاه ها باید ازنظر زیرساخت های فکری و مدیریتی مهیا باشند.

مقدمه: از خصیصه های نظام آموزش عالی، مسئولیت پذیری اجتماعی است. در شرایط کنونی، اعضای خانواده آموزش عالی و همچنین سایر کنشگران اجتماعی انتظار دارند که دانشگاه متعهدانه عمل کند و با به کارگیری دانش و فناوریهایی که در اختیار دارد مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا را تسکین و خاتمه دهد. هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدل مفهومی مؤلفه های مسئولیت اجتماعی دانشگاه در مقابله با بحران کرونا (کووید-19) است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی و با روش اسنادی و فراترکیب انجام شده است. برای تحلیل اطلاعات از روش هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو استفاده شد. در مجموع 21 منبع مرتبط، معتبر و جدید برای انجام فراترکیب نهایی انتخاب شد که درنهایت 77 کد، 11 مفهوم و 6 مؤلفه اصلی از آنها استخراج شد. یافته ها: مؤلفه های مسئولیت اجتماعی دانشگاه در مقابله با کرونا شامل شش مؤلفه شناسایی تغییرات (به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، فناوری و زیست محیطی)، افزایش دانش اجتماعی، استقرار مدیریت بحران (با هدف توسعه مشارکت پذیری)، ایجاد ساختار انعطاف پذیر (سازگار با تحولات محیطی)، داشتن الگوی ارتباطی کارآمد و مؤثر با جامعه و ابعاد اجرایی و ارائه راهکار است که روی هم اثرگذار هستند. بحث: مدل استخراج شده از روش فراترکیب پژوهش حاضر می تواند برای ارزیابی نقش مسئولیت اجتماعی دانشگاه برای مقابله با کرونا موردتوجه مسئولان نظام آموزش عالی کشور قرار گیرد.

پژوهش حاضر با هدف نقد و ارزیابی دانشگاه جامعه محور در نظام آموزش عالی ایران اجرا شد. بدین منظور، به طور هم زمان از روش مطالعه اسنادی و مصاحبه با متخصصان استفاده شد. میدان پژوهش شامل مهم ترین متون اسنادی درباره وضعیت دانشگاه جامعه محور در ایران و مصاحبه با صاحب نظران آموزش عالی بود. نمونه گیری به روش هدفمند بوده و از پانزده سند علمی به عنوان نمونه نوشتاری استفاده شد. همچنین با دوازده نفر از متخصصان آموزش عالی، مصاحبه ای به روش هدفمند و از نوع گلوله برفی انجام گرفت. برای تحلیل داده ها از روش تحلیل مضامین استفاده شد. سپس مضامین استخراج شده در سه سطح، گفتمان اول، گروه موافقان (برون گرا)؛ گفتمان دوم، گروه مخالفان (درون گرا) و گفتمان سوم، گروه موافقان مشروط، دسته بندی و ارائه شد. ارزیابی های خبرگان نشان می دهد که وضعیت دانشگاه جامعه محور متأثر از مداخلات بیرونی بوده و بیشتر مشکلات مربوط به تحقق نیافتن دانشگاه جامعه محور در ایران به ریشه های تاریخی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برمی گردد. همچنین، الگوی مفهومی دانشگاه جامعه محور در ایران با یازده مؤلفه اصلی (تناسب با بافتارایران، مسئولیت پذیری، ارتباط و تعامل، توسعه عدالت، توسعه دانش-آموزش و پژوهش، اقتصاد و فناوری، فرهنگ دانشگاهی، استقلال دانشگاهی، رهبری و مدیریت، توانمندسازی و توسعه پایدار) طراحی شد. ارزیابی خبرگان بیانگر این است که در مؤلفه های یازده گانه وضعیت مطلوب نبوده است.