مسئولیت اجتماعی دانشگاه

اهداف: در قرن بیست و یکم، با توجه به تغییر پارادایم آموزش عالی در حرکت به سمت رویکرد مسئولیت اجتماعی دانشگاه از طرفی، و ماهیت پویا رشته طراحی شهری و هم چنین چالش های شهرسازی از طرف دیگر، اهمیت مطالعات آموزشی در این زمینه بسیار ضروری به نظر می رسد. لذا هدف نوشتار حاضر، ضمن شناسایی شیوه های آموزشی رایج در طراحی شهری، فراهم کردن زمینه برای بازطراحی برنامه آموزشی طراحی شهری منطبق بر رویکرد مسئولیت اجتماعی است. روش: برای این منظور، مطالعات مربوط به مسئولیت اجتماعی دانشگاه و هم چنین مطالعات آموزش طراحی شهری مرور گردید و از طریق گفت وگو با برخی متخصصین طراحی شهری، الگوی مسئولیت اجتماعی برای آموزش طراحی شهری پیشنهاد داده شد. یافته ها: یافته های پژوهش نشان دهنده توجه به چهار شیوه یادگیری- یاددهی شامل آموزش سنتی، پروژه محور، خدمات محور، و آموزش پایدار در برنامه های آموزشی طراحی شهری در مقطع کارشناسی ارشد است. هم چنین الگوی مسئولیت اجتماعی برای رشته طراحی شهری در چهار بخش ارزش ها، مدیریت، اعمال، و اثرات تدوین گردید. نتیجه گیری: نگاه مسئولیت اجتماعی می تواند فرآیندهای دستیابی به توسعه پایدار را تسهیل نماید و با تاکید بر اهمیت اخلاق به تربیت متفکرین دغدغه مند و مسئول در این جهت گام بردارد

یکی از اصلی ترین مأموریت های دانشگاه ها کمک به توسعه و تحول جوامع از طریق آموزش و پژوهش است. در این راستا تعامل و ارتباط سازنده میان دانشگاه و جامعه محلی و بین المللی می تواند به دستیابی این مأموریت کمک کند. از سویی مسئولیت پذیری اجتماعی به دانشگاه ها کمک می کند در شناخت مشکلات و همچنین ارائه راهکارهای مناسب، با محیط خود بیشتر در ارتباط باشد. هدف اصلی این مطالعه شناسایی و دسته بندی شاخص های ارزیابی ارتباط مؤثر دانشگاه با جامعه، از ادبیات موجود در این زمینه است. در این مقاله، شاخص های شناسایی شده از مطالعات پیشین، در هفت گروه اصلی دسته بندی شده اند. این نتایج می تواند به ارزیابی وضعیت موجود و اولویت بندی راهکارهای دانشگاه ها برای ارتباط مؤثرتر با جامعه کمک کند.

هدف پژوهش حاضر طراحی الگوی مشاوره حرفه ایی در دانشگاه های ایران است. طرح پژوهش حاضر کیفی و بر اساس روش پژوهش کیفی گراندد تئوری انجام گردید. جامعه آماری در این پژوهش مطلعان کلیدی و خبرگان در پنج دسته سیاستی، مدیریتی، جامعه شناسی، اقتصادی و کارشناسان متخصص در نظر گرفته شده اند. از آنجایی که این پژوهش از نوع اکتشافی است مناسب ترین نوع نمونه گیری، نمونه گیری هدفمند است که در این پژوهش از نوع روش گلوله برفی استفاده گردیده است. تعداد نمونه ها با توجه به اشباع نظری به 32 نفر رسید. ابزار گردآوری داده ها در این پژوهش به دلیل جدید بودن موضوع و فقدان نظریه کافی در خصوص موضوع پژوهش مصاحبه های اکتشافی است. بعد از جمع آوری داده ها، تجزیه و تحلیل آنان به صورت کدگذاری باز، محوری و گزینشی صورت گرفت که بر اساس تحلیل داده ها مدل مطلوب برای رویکرد مشاوره حرفه ایی در دانشگاه ارائه گردید. براساس یافته ها مقولاتی همچون اقتصاد دانش بنیان و جامعه یادگیرنده، حکمرانی دانشگاه، مسئولیت اجتماعی دانشگاه، آئین نامه های ارتقاء و کنش های ارتباطی بر روی رویکرد مشاوره حرفه ای به عنوان پدیده مرکزی اثر گذار هستند و با استفاده از این مقولات مدل پارادایم مشاوره حرفه ای در راستای رسیدن به دانشگاه پاسخگو ارائه شده است.

هدف از مقاله حاضر، تحلیل محتوا مولفه های مسئولیت اجتماعی بیانیه ماموریت موسسات آموزش عالی دولتی و غیر دولتی ایران با استفاده از مدل حبیبی و همکاران است. پژوهش حاضر کاربردی و از نوع تحلیل محتوا است. جامعه آماری تحقیق همه بیانیه های دانشگاههای دولتی و خصوصی بود.125 دانشگاه که دارای بیانیه راهبردی برروی وب سایت دانشگاه بودند مورد بررسی قرار گرفته اند. نتایج تحقیق نشان می دهد، همه دانشگاهها ی کشورکه سند راهبری و چشم اندازدارند، به مسئولیت پذیری اجتماعی و مولفه های آن توجه داشته اند. ضریب اهمیت مولفه های مسئولیت پذیری برای پیام نور 17/0، دانشگاه ازاد 28/0، دانشگاه های علوم پزشکی برابر با 28/0 و برای دانشگاه سراسری به ترتیب 29/0 بود که با توجه به اینکه نتایج خیلی نزدیک به هم می باشند می توان گفت تقریبا توجه یکسانی به مولفه های مسئولیت پذیری اجتماعی در بیانیه دانشگاهها وجود داشته است . البته لازم به ذکر است که دانشگاه پیام نور کمترین اهمیت را به این مولفه ها داده است و دانشگاه سراسری و آزاد بیشترین اهمیت را به این مولفه ها داده اند.

هدف: پژوهش حاضر با هدف شناسایی و اولویت بندی مولفه های مسئولیت اجتماعی در راستای اثربخشی دانشگاه های دولتی ایران انجام پذیرفت. طرح پژوهش/ روش شناسی/ رویکرد: این پژوهش از نظر روش ترکیبی است. جامعه آماری اعضای هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی هستند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند و بر اساس اصل کفایت نظری 20 نفر از آنان به عنوان اعضای نمونه انتخاب شدند. در پژوهش حاضر، با استفاده از ترکیب روش کمّی و کیفی، ابتدا با استفاده از مصاحبه، مولفه های مسئولیت اجتماعی دانشگاه مشخص شدند. سپس از طریق پرسشنامه، و روش دلفی فازی مولفه های شناسایی شده رتبه بندی شدند. ابزار گردآوری اطلاعات در بخش کیفی مصاحبه و در بخش کمّی پرسشنامه بود که روایی و پایا یی آن ها با استفاده از شاخص روایی محتوای نسبی و روایی محتوایی و پایا یی آزمون مجدد تایید شدند. داده های کیفی با روش کد گذاری و نرم افزار Maxqda و داده های کمّی با روش دلفی فازی تحلیل شدند. یافته ها: نتایج پژوهش مشتمل بر دو بخش است، که در بخش نخست، مجموعه ای از مولفه های مسئولیت اجتماعی دانشگاه شناسایی و در بخش دوم، میزان اهمیت و اولویت این مولفه ها مشخص شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد که مسئله مندی مسئولیت اجتماعی، فهم پذیری مسئولیت اجتماعی، شفافیت تصمیم گیری، مطالبه گری، فرهنگ سازی آکادمیک، و تصحیح علم سنجی از اهمیت بیش تری برخوردار هستند. ارزش/ اصالت پژوهش: استفاده از روش ترکیبی در پژوهش حاضر باعث شناسایی و اولویت بندی مولفه های جدیدی از مسئولیت دانشگاه به عنوان سازمان و نهاد اجتماعی پیشران توسعه شده است.

مقدمه: از خصیصه های نظام آموزش عالی، مسئولیت پذیری اجتماعی است. در شرایط کنونی، اعضای خانواده آموزش عالی و همچنین سایر کنشگران اجتماعی انتظار دارند که دانشگاه متعهدانه عمل کند و با به کارگیری دانش و فناوریهایی که در اختیار دارد مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا را تسکین و خاتمه دهد. هدف از انجام پژوهش حاضر ارائه مدل مفهومی مؤلفه های مسئولیت اجتماعی دانشگاه در مقابله با بحران کرونا (کووید-19) است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی و با روش اسنادی و فراترکیب انجام شده است. برای تحلیل اطلاعات از روش هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو استفاده شد. در مجموع 21 منبع مرتبط، معتبر و جدید برای انجام فراترکیب نهایی انتخاب شد که درنهایت 77 کد، 11 مفهوم و 6 مؤلفه اصلی از آنها استخراج شد. یافته ها: مؤلفه های مسئولیت اجتماعی دانشگاه در مقابله با کرونا شامل شش مؤلفه شناسایی تغییرات (به لحاظ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، فناوری و زیست محیطی)، افزایش دانش اجتماعی، استقرار مدیریت بحران (با هدف توسعه مشارکت پذیری)، ایجاد ساختار انعطاف پذیر (سازگار با تحولات محیطی)، داشتن الگوی ارتباطی کارآمد و مؤثر با جامعه و ابعاد اجرایی و ارائه راهکار است که روی هم اثرگذار هستند. بحث: مدل استخراج شده از روش فراترکیب پژوهش حاضر می تواند برای ارزیابی نقش مسئولیت اجتماعی دانشگاه برای مقابله با کرونا موردتوجه مسئولان نظام آموزش عالی کشور قرار گیرد.

هر تعریفی از مسئولیت اجتماعی دانشگاه دربردارنده ی آن است که شکل خاصی از دانشگاه را پیشاپیش در نظر گرفته باشیم. این شکل ها چه هستند و چه پیامدهایی دارند. این مقاله که بر پژوهش های منتشره در حوزه مسئولیت اجتماعی دانشگاه در  دهه ۱۳۹۰ شمسی متمرکز است، درصدد شناسایی الگوهایی بر پایه پژوهش های مورد بررسی برآمده است. سپس با واکاوی انتقادی این شکل ها نشان داده شده که چرا باید از مطالعات موجود فراتر رفت و به شکل های بدیل دیگر اندیشید که بهتر بتواند مسئولیت اجتماعی دانشگاه را صورت بندی کند. سه شکل اصلی دانشبنگاه، دانشگاه خدمت محور و دانشگاه اجتماعی بر اساس رویکردهای موجود در فضای مطالعات دانشگاه و مسئولیت اجتماعی آن شناسایی شدند. این سه شکل مورد واکاوی و نقد قرار گرفت تا شکل چهارم یعنی دانشگاه بوم شناختی همچون بدیلی مسئول تر از نظر اجتماعی معرفی شود. درواقع، به شکلی ضمنی می خواهیم نشان دهیم که که الگوها و رویکردهای پژوهشگران نقشی اساسی در شکل یابی جهت گیری پژوهشی آن ها دارد و همین ضرورت ارائه شکل ها و الگوهای بدیل را نشان می دهد. چرا که امکان های تازه نظری و پژوهشی را ایجاد می کند. یافته ها نشان داد که بدون وجود درکی هستی شناختی از دانشگاه، هر شکلی از صورت بندی مسئولیت اجتماعی به تقلیل وجوه گوناگون دانشگاه به وجوه بازار یا دولت می انجامد؛ چیزی که به ویژه در پژوهش های دانشگاهی ایرانی درباره مسئولیت اجتماعی دانشگاه به چشم می خورد. پیشنهاد ما توجه به دانشگاه بوم شناختی همچون بدیلی مهم است که رونالد بارنت آن را صورت بندی کرده است.