فضل الله رضایی اردانی

ناصرخسرو و ابوالعتاهیه از جمله شاعرانی هستند که حکمت را در مضامین شعری خود جای داده و مفاهیم آن را به شکل والایی پرورانده اند. این دو شاعر بزرگ با بیان این مفاهیم متعالی حکمی، از سردمداران این عرصه به شمار می آیند و با وجود شباهت ها، تفاوت هایی نیز در بیان مضامین حکمی آن ها دیده می شود. این پژوهش با بررسی بسامد این مضامین، سعی بر توضیح شباهت ها و تفاوت های موجود در اشعار دو شاعر دارد. نتایج این بررسی نشان می دهد که هر دو شاعر، در پی بیان مفاهیم حکمی و فلسفی در شعرشان بوده اند. اما ناصرخسرو با تکیه بر اصول اخلاقی، اعتقادی و عملی، از این مفاهیم، بهره بیش تری برده است. به نظر می رسد که او به حکم رواج اشعار عربی در آن زمان در میان ایرانیان و بنا بر شیوه های تعلیمی رایج در عصر خود، با اشعار شاعران عرب به ویژه ابوالعتاهیه آشنا بوده و می توان گفت که به نوعی به مضامین و حکمت های شعر وی نظر داشته است.

در این جستار با هدف کشف شخصیت شناسی اشعار عاشورایی به شیوه توصیفی، تحلیلی و استشهادی، ویژگی های شخصیت در این نوع شعر بررسی می شود. شاعر آیینی با کمک مؤلفه هایی مانند ستایش مردان بزرگ، احیای فرهنگ عاشورا و هویت یابی، به توصیف شخصیت این حادثه می پردازد. رفتار و اخلاق شخصیت ها در اشعار عاشورایی استوار است و در موقعیت های مختلف، اعمالی متناسب ایفا می کنند؛ آنچنان که برای هرگونه تغییر رفتار خود دلیل قانع کننده ای دارند و در برخورد با حوادث، واکنش منطقی از خود نشان می دهند. در این نوع اشعار شخصیت های داستان ساخته و پرداخته شاعر نیست؛ بلکه آنچه هست، به تصویر کشیده می شود؛ به طوری که در دنیای ساختگی شعر و دنیای بیرون شعر و در گستره متن حوادث، به آن توجه می شود و وحدت دوسویه شاعر و مخاطب به وجود می آید. بیان شخصیت های عاشورایی گاه با تفسیر و گاه بی تعبیر، خواننده را با ماهیت شخصیت آشنا می کند؛ اینجاست که بازتاب ویژگی های درونی شخصیت عاشورایی، جریان سیال ذهن را به فرهنگ عاشورا می کشد. شاعر عاشورایی با نگاه به عاشورا و گفتمان های خودآگاه یا ناخودآگاه به بازآفرینی شخصیت عاشورایی می پردازد.

در این جستار، مفاهیم پایداری در اشعار عاشورایی یزد به روش توصیفی تحلیلی و استشهادی با هدف تأویل درون مایه اشعار عاشورایی در چارچوب حماسه و عرفان بررسی می شود. در اشعار عاشورایی یزد، جنبه های زیبایی شناختی و هنری، چنان با محتوای اشعار و اعتقاد سرایندگان درهم تنیده اند که نقطه عطفی در گسترش بیان مفاهیم پایداری و پراکنده کردن این نوع پیام به شمار می رود. شاعر آیینی یزد با آمیزش دو زبان ادیبانه فارسی و زبان عامه مردم و با کاربرد ادبیات محلی، اندیشه و مفاهیم موجود در فرهنگ و مکتب شهادت را به شکلی روشن بیان می کند. دستاورد این روند باعث شده است در ماورای اشتراکات موضوعی اشعار عاشورایی، مفاهیم پایداری در دو محور حماسه و عرفان، زینت بخش این نوع اشعار شوند و فصل تازه ای در تاروپود این دسته اشعار، با بهره گیری از این دو عنصر جلوه گری کند؛ به طوری که اشعار عاشورایی با هاله ای از حماسه و عرفان و از دریچه عواطف و بُکا، درس های مختلف ارزش شناختی و انسان شناختی را به بشر می آموزند. بدیهی است پیوند عاطفه، عرفان و حماسه عاشورایی با اندیشه های پایداری، باعث غنا و اعتلای شعر آیینی، تبیین فلسفه عاشورا، ادبیات جبهه و جنگ و گسترش شعر فارسی شده است.

  این پژوهش با هدف اثربخشی آموزش انگیزش تحصیلی با رویکرد اسلامی بر باورهای انگیزشی و راهبردهای یادگیری در دانش آموزان پسر ششم ابتدایی، انجام شد؛ بدین صورت که نمونه ای از 60 نفر از دانش آموزان ششم یکی از مدارس ابتدایی، به صورت در دسترس، انتخاب  و پس از گمارش تصادفی نمونه ها در دو گروه 30 نفره جایگزین شدند. کلیه آزمودنی های دو گروه به گویه های پرسشنامه راهبردهای یادگیری خودتنظیمی (که در سال 1990 توسط پینتریچ و دی گروت ساخته شد) قبل و بعد از مداخله روی گروه آزمایش، پاسخ دادند و گروه کنترل هیچ مداخله ای دریافت نکرد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس چند متغیری نشان داد که بین گروه های آزمایش و گواه از لحاظ پس آزمون راهبردهای یادگیری و باورهای انگیزشی با کنترل پیش آزمون، در سطح 05/0، تفاوت معنی داری وجود دارد. بدین گونه که نتایج حاصل از تحلیل داده ها در ارتباط با تأثیر آموزش انگیزش تحصیلی با رویکرد اسلامی بر راهبردهای یادگیری، نشان داد که بین گروه های آزمایش و کنترل در پس آزمون با کنترل پیش آزمون تفاوت معناداری وجود ندارد؛ اما در ارتباط با تأثیر آموزش انگیزش تحصیلی با رویکرد اسلامی بر باورهای انگیزشی، نشان می دهد که بین گروه های آزمایش و کنترل در پس آزمون باورهای انگیزشی با کنترل پیش آزمون تفاوت معناداری وجود دارد. بنابراین فرضیه تأثیر آموزش انگیزش تحصیلی با رویکرد اسلامی بر باورهای انگیزشی تایید شد و آموزش ها باعث شد اضطراب دانش آموزان گروه آزمایشی نسبت به گروه گواه کاهش معناداری پیدا کند که در نهایت باعث افزایش باورهای انگیزشی همچون «خودکارآمدی، جهت گیری هدف، ارزش گذاری درونی و اضطراب امتحان»، شود

این پژوهش با روش توصیفی- استشهادی و تحلیل یافته ها، بر اساس نقد ادبی صورت گرایانه، کاربرد ابزارهای آشنایی زدایی را در مرثیه محتشم کاشانی بررسی می کند. در ف رم شناسی ای ن مرثیه، هنرسازه ه ای زبان ی و ادب ی، ب ه سلسله عواطف ی م ی پیوندد ک ه احساسات مخاطب را هم راه با اعجاب و فراز و فرودهای روحی برمی انگیزد. محتشم با موقعیت شناسی ادبی، استقلال فکری و آزادی تأمل، به گزینی ترکیبات و تنوع مضامین، جلوه های هنری کلام را ترسیم می کند و با این شگرد، زمینه درونی و معنوی شعر (عاطفه) را تقویت می سازد. جریان عاطفی شعر از محور شخصی به محور اجتماعی سوق پیدا می کند و کلام را از برش زمان و مکان معیّن فراتر می برد که همین موضوع سبب درهم شکستن مرز جغرافیایی کلام و بازگشت وحدت بندها به همان افق دایره وار عاشورا می شود. از دلایل تأثیرگذاری شعر محتشم غیر از مضمون، گره خوردگی عاطفه و تخیّل همراه با صورخیال و صناعات ادبی، الهام گیری طبیعی وزن شعر از نفس موضوع (واقعهکربلا)، دقت در تحسین الفاظ و تجوید معانی (تکمیل و نیکو گردانیدن معانی) است. پربسامدترین تصویرهای هنری در این مرثیه، استعاره و در مرتبه بعد، تشبیه است. عناصری که برای ساختن تصاویر استعاری استفاده شده اند، عناصر طبیعی و جلوه های آن هستند و عناصر انسانی در استعاره ها، از نظر بسامد بعد از عناصر طبیعی قرار می گیرند.

درس انشا، از جمله دروسی است که ارتباط مستقیمی با خلّاقیت دارد؛ دانش آموزان با به کارگیری کلمات و همچنین جمله سازی مناسب و بهره گیری از قوّه خلّاقیت خود درباره موضوع موردنظر فکر می کنند؛ لذا، درس انشا در برنامه های درسی، همانند جایگاه هنر نمایش در میان دیگر هنرهاست. همه هنرها در هنر نمایش، نمود می یابند و انشا هم مانند این هنر، بازآفرینی و ادراک فرد از آفرینش است. تحقیق حاضر، علل و عوامل بی انگیزگی دانش آموزان پایه دهم را مورد پردازش قرار می دهد. طرح تحقیق، توصیفی و از نوع تحقیق عملی(اقدام پژوهی) که با استفاده از روش کتابخانه ای و پیمایش در راستای حل مسأله ایجاد شده و تلاش جهت بهبودی بی انگیزگی در درس انشا می باشد. با توجّه به ماهیّت اقدام پژوهی تحقیق، از تجارب همکاران، راهنمایی و مصاحبه با والدین و دانش آموزان برای عملکرد بهتر استفاده شده است. یافته های تحقیق بیانگر این است که مهمترین علل بی انگیزگی دانش آموزان در درس نگارش و انشای فارسی بی علاقگی به درس، عدم مطالعه غیردرسی، عدم آگاهی دانش آموزان به موضوعات اجتماعی اطراف خود بوده است که در این خصوص، راه کارهای تخصّصی و عمومی، ارائه گردیده است.