سید جلیل جبلی

این پژوهش باهدف شناخت عوامل، عوارض و کنترل پذیری اعتیاد به خودارضایی در دانش آموز پایه دوازدهم انجام پذیرفت. پژوهش حاضر به لحاظ نحوه جمع آوری داده ها از نوع تجربی تک موردی. جامعه آماری این مطالعه کلیه دانش آموزان پسری می باشند که به بیان خود اعتیاد به خودارضایی دارند و با معلم خود در میان گذاشته اند. از میان جامعه آماری یک نفر که در طبقه شدید قرار داشت با لحاظ کردن ملاک های ورود و خروج پژوهش به روش هدفمند انتخاب شد که درنهایت از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته، تجربه زیسته فرد به ترتیب در مراحل خط پایه، درمان و پس از درمان و پیگیری مورد سنجش قرار گرفت. پس از مصاحبه در چهار محور مشخص کرد که 1. فراوانی خودارضایی (خط پایه) از سه ماه پیش پنج مرتبه در هفته بود که مهم ترین دلایل؛ تنهایی، نبود فعالیت فیزیکی و تماشای فیلم عنوان شد. 2. پیامدها با شروع این رفتار، شامل افت نمرات تحصیلی، مسئولیت گریزی در منزل و انزوا در مدرسه و افت شادابی بود. در 2 محور آخر نیز، پس از دو ماه اجرای نکن یک های درمانی، مشخص ساخت که فراوانی این عمل نسبت به خط پایه به یک پنجم کاهش یافته، افت نمرات وی متوقف شده و در مدرسه اجتماعی تر و در خانه مسئولیت پذیرتر شده و نشاط وی افزایش یافته. نتیجه گرفته می شود که کنترل این مسئله نه تنها امکان پذیر است بلکه باعث رشد سلامت در زمینه های اجتماعی، تحصیلی، فردی و خانوادگی نیز می شود.

همجنس گرایان در مقایسه با دگرجنس گرایان با چالش های متعدد اجتماعی و روان شناختی روبرو هستند و شیوع بالاتری از آسیب های روانی از جمله افسردگی، اضطراب و استرس را نشان داده اند. بر این اساس این پژوهش با هدف بررسی شیوع افسردگی، اضطراب و استرس در مردان همجنس گرای ایرانی صورت گرفت. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی بود. جامعه پژوهش کلیه مردان همجنس گرای شهر تهران بودند که 200 نفر از آن ها به روش نمونه گیری در دسترس از مرکز بیماری های رفتاری «امین» به عنوان نمونه انتخاب شدند. تحلیل داده ها در دو بخش آمار توصیفی و آمار استنباطی شامل آزمون من ویتنی و در سطح معناداری 05/0 با استفاده از نرم افزار SPSS 24 صورت گرفت. یافته ها نشان داد که بیش از 50 درصد از افراد نمونه سطوح مختلف افسردگی، اضطراب و استرس را تجربه کردند. همچنین آزمون من ویتی نشان داد داشتن شریک عاطفی می تواند درصدی از افسردگی را در این افراد بکاهد (02/0 P= ، 4/2- = Z ،3762 MWU= )؛ اما در زمینه اضطراب و استرس تفاوت معناداری وجود نداشت . شیوع بالاتر آسیب های روانی در افراد همجنس گرا می تواند ناشی از تبعیض ها، محدودیت های اجتماعی، نوع گرایش جنسی آنان یا دیگر عوامل پژوهش نشده باشد. پیشنهاد می شود پژوهشگران در زمینه سبب شناسی چالش ها و اختلالات در همجنس گرایان و ایجاد یک رویکرد علمی بومی در راستای کمک به مشکلات روان شناختی آنان اقدامات لازم را به عمل آورند.

همجنس گرایی به کشش جنسی، عاطفی و رمانتیک شخص به همجنس خود گفته می شود. در برخی جوامع این گرایش قانونی و طبیعی و در برخی جرم و اختلال تلقی می شود؛ که می تواند به دید فلسفی و سبب شناختی این گرایش مربوط باشد و بر قوانین، سیاست و روانشناسی آن جامعه تأثیرگذار باشد. این مقاله به روش پژوهش مطالعات کتابخانه ای و یادداشت برداری و خواندن اسناد و جمع آوری مطالب علمی در مقالات بین المللی، درزمینه سبب شناسی همجنس گرایی و تربیتی یا سرشتی بودن آن در پایگاه های فارسی و انگلیسی زبان از سال های 1970 تا 2020 انجام گرفت. مرور یافته ها نشان داد که عوامل ژنتیکی، آناتومی مغز، هورمونی، محیطی، آموزشی و روانی بر سبب شناسی این گرایش دخیل هستند، اما توافقی بر سر آن ها وجود ندارد. چنانچه به نظر می رسد برای هر شخص همجنس گرا علت منحصربه فردی در سبب شناسی وجود دارد. دو دیدگاه کلی و متضاد وجود دارد. دیدگاه اول بیان می دارد که این گرایش بیشتر سرشتی است و لذا نباید جلوی گرایش طبیعی فرد را گرفت. دیدگاه دوم اذعان می دارد که این گرایش بیشتر تربیتی است اما اگر سرشتی نیز باشد، فرد باید رفتار جنسی خود را کنترل کند، به این معنا که فرد اختیار دارد که این رفتار را انجام دهد یا ندهد. امید است با شناخت این مباحث، خدمات روان شناختی مفید، حرفه ای و اخلاقی به مراجعان همجنس گرا ارائه شود.

هویت یابی یکی از اصلی ترین تکالیفی است که هر فرد باید در زندگی آن را انجام دهد که همان پاسخ به سؤال «من کیستم» است. در طی فرایند پاسخ به سؤال «من کیستم»، فرد در ابتدا به این نتیجه می رسد که «من مرد هستم» یا «من زن هستم» که همان هویت جنسیتی است و در ادامه دست به انتخاب شریک عاطفی در زندگی می زند که این انتخاب، بیان کننده گرایش جنسی است. اما در جامعه، افرادی وجود دارند که در انتخاب شریک عاطفی خود به سمت هم جنس های خود کشیده می شوند. در این خصوص باید گفت کمتر شناختی از فرایند هویت یابی آنان در دسترس است. در این مقاله سعی شده است به روش پژوهش مطالعات کتابخانه ای و یادداشت برداری و خواندن اسناد و جمع آوری مطالب علمی در مقالات بین المللی، منابع و مدل های مطرح هویت یابی در همجنس گرایان در پایگاه های فارسی و انگلیسی زبان از سال های 1970 تا 2019 به شناختی لازم و کافی نسبت به این افراد دست یابیم تا در نهایت نتایج به دست آمده، برای ارائه خدمات مشاوره ای و روان شناختی بهتر به آنان مورد استفاده متخصصان بهداشت روان قرار گیرد. یافته ها مشخص کرد که شش مدل معروف در هویت یابی همجنس گرایان وجود دارد که این فرایند را به خوبی توضیح می دهند. نتیجه اینکه هویت یابی در همجنس گرایان و غیرهمجنس گرایان تفاوت های بسیاری با هم دارند و عوامل زمان و مکان به شدت بر روی آن تاثیر می گذارد.

مراجعه همجنس گرایان به مراکز مشاوره ای غیرقابل انکار است، اما اینکه میزان و دلیل رجوع چگونه است و چارچوب نظری و عملی متخصصان بهداشت روان با این مراجعان در ایران چگونه است، سؤال هایی است که هدف این پژوهش را مشخص می کند. این پژوهش به روش پدیدارشناسی با مشارکت 15 همجنس گرای مرد در تهران از طریق مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد. نتایج نشان داد که 93% مشارکت کنندگان برای تغییر گرایش خود اقدام کرده، اما تنها 53% به متخصص رجوع کرده بودند، که به نظرشان، مشاوران چارچوب عملی صحیحی در این زمینه به کار نبستند. همچنین 25% مشاوران، همجنس گرایی را طبیعی و 75% آن را اختلال می دانستند. نتیجه اینکه اکثر مشارکت کنندگان خواهان تغییر گرایش بودند اما نه تنها اغلب مشارکت کنندگان مسیر اشتباهی برای تغییر گرایش اتخاذ کردند، بلکه متخصصان نیز رویکرد تخصصی بومی سازی شده ای به کار نگرفتند؛ که نتیجه هردو، بی ثمری و سردرگمی برای مراجع و مشاور است. لذا به نظر می رسد تا زمانی که متخصصان ایرانی به یک دیدگاه مشترک در این زمینه نرسند و از طریق رویکرد بومی سازی شده به این مسئله نگاه نکنند، نه تنها رضایت مراجعان افزایش نمی یابد بلکه هیچ خدمت روان شناختی مفیدی مورد توجه این مراجعان نخواهد بود.