میثم مدرسی

مقدمه: محیط دیجیتال عرصه نسبتاً جدیدی است. بسیاری از زنان کارآفرین برای کارآفرینی، فضای دیجیتال را به فضای فیزیکی ترجیح می دهند. افزون براین، حضور زنان در محیط های دیجیتال درحال افزایش است. با وجود کاهش موانع در محیط دیجیتال، زنان در این حوزه نیز با بازدارنده های متعددی روبه رو هستند. در این راستا، هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل بازدارنده فردی و سازمانی رشد کسب و کارهای دیجیتال زنان در شهر تهران بود. روش شناسی: پژوهش حاضر اکتشافی و از نظر هدف، کاربردی و در گردآوری داده ها از نوع تحلیل محتوای کیفی بود. در این پژوهش تکنیک نمونه گیری هدفمند تا رشیدن به اشباع نظری بود. براساس اشباع نظری، 15 مصاحبه با زنان کارآفرین صورت گرفت و با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: طبق یافته های پژوهش عوامل بازدارنده رشد کسب و کارهای دیجیتال زنان در شهر تهران در سطح فردی شامل ویژگی های شخصیتی بود که خود در بردارنده عواملی نظیر کمال گرایی بیش از حد، صراحت بیش از حد، اعتماد به نفس پایین و درون گرایی بیش از حد بود. یکی دیگر از عوامل مهم بازدارنده فردی، عامل خانواده بود که خود شامل عدم باور خانواده به فعالیت های کارآفرینانه فرد، مخالفت صریح خانواده و رویکرد سنتی به نقش های زنان در خانه بود. از دیگر عوامل بازدارنده فردی شناسایی شده اهداف رشد محدود و نبود شبکه سازی بود. براساس نتایج پژوهش مشخص شد که عوامل بازدارنده در سطح سازمانی شامل نیروی انسانی، فرهنگ سازمانی جنسیت زده، موانع مالی، موانع مرتبط با بازار و ماهیت دیجیتال کسب و کار بود. عامل بازدارنده اهداف رشد محدود خود شامل مواردی از قبیل اولویت آرامش فردی بر رشد کسب وکار و عدم تمرکز بر کسب و کار بود. همچنین، عامل ماهیت دیجیتال کسب و کار در سطح سازمانی در بردارنده عواملی مانند عدم آگاهی از اینترنت و فضای دیجیتال در برخی اقشار جامعه، عدم تمایل سرمایه گذاران برای سرمایه گذاری در کسب وکار های دیجیتال و عدم دسترسی به برخی از فناوری های مدرن بود. نتیجه گیری/ دستاوردها: این پژوهش به شناسایی بازدارنده های فردی و سازمانی رشد کسب و کارهای دیجیتال زنان پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن بود که اگرچه محیط دیجیتال برخی موانع کارآفرینی زنان را کاهش می دهد، اما همچنان بازدارنده های قابل توجهی برای زنان وجود دارد و بازدارنده های کارآفرینی زنان از محیط فیزیکی به محیط برخط نیز منکعس می شود. لازم است در راستای بهبود شرایط کسب وکار های دیجیتال زنان اقداماتی صورت گیرد. از جمله این اقدامات می توان به وضع قوانین حمایتی بیشتر توسط دولت برای کسب وکار های دیجیتال و همچنین، ایجاد بستر مناسب در خصوص فرهنگ سازی این حوزه از کسب و کار زنان اشاره کرد.

بسیاری از زنان کارآفرین برای کارآفرینی فضای دیجیتال را به فضای فیزیکی ترجیح می دهند و ایجاد کسب وکار برای زنان کارآفرین در محیط دیجیتال آسان تر به نظر می رسد. همچنین کارآفرینی دیجیتال باعث رشد اقتصادی در کشور شده و فرصت های متعددی را برای زنان به وجود آورده است. لذا هدف پژوهش حاضر شناسایی پیشران های سازمانی و محیطی رشد کسب وکارهای دیجیتال زنان در شهر تهران می باشد. تحقیق حاضر اکتشافی و از نظر هدف، کاربردی و از نظر گردآوری داده ها و اطلاعات از نوع تحلیل محتوای کیفی است. در این پژوهش نمونه گیری هدفمند بوده و بر اساس اشباع نظری 15 مصاحبه با زنان کارآفرین صورت گرفت و با استفاده از روش تحلیل مضمون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بر اساس یافته های پژوهشعوامل پیشران سازمانی رشد کسب وکارهای دیجیتال زنان در سه دسته برنامه ریزی مناسب نیروی انسانی، بازاریابی مناسب و مزیت های ماهیت دیجیتال کسب وکار می باشد. همچنین عوامل پیشران محیطی رشد کسب وکارهای دیجیتال زنان در سه دسته اکو سیستم استارتاپی دانشگاهی، حمایت دولت و اثرکرونا قرار گرفت. محیط دیجیتال بسیاری از موانع کارآفرینی زنان را کاهش می دهد و مزیت های بی شماری برای زنان در کسب وکار دارد.

اثر شبکه های اجتماعی بر رفتار کارآفرینان در فضای مجازی رو به فزونی است. در این میان شبکه اجتماعی اینستاگرام به عنوان یکی از شبکه های پرمخاطب در حال پررنگ کردن نقش خود در شکل-دهی قصد کارآفرینی کاربران می باشد. در این راستا، هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیر اینستاگرام بر قصد کارآفرینی در بین دانشجویان دانشگاه سمنان می باشد. پژوهش حاضر ازنظر هدف، از نوع کاربردی و برحسب نحوه گردآوری داده ها از نوع توصیفی- پیمایشی است. جامعه آماری مطالعه حاضر را دانشجویان مشغول به تحصیل در دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اداری و علوم و فناوری-های نوین دانشگاه سمنان به تعداد 2000 نفر تشکیل می دهند که بر اساس جدول مورگان 322 نفر به عنوان نمونه انتحاب شدند. همچنین، ش یوه نمونه گیری تصادفی طبقه ای اس ت. مقیاس های تحقیق برای سنجش متغیرها پرسشنامه استاندارد می باشد. در این پژوهش 6 فرضیه شکل گرفته است که تمامی فرضیات تایید شده اند. نتایج حاکی از آن است که اینستاگرام بر نگرش کارآفرینانه، هنجارهای اجتماعی کارآفرینانه و درک امکان پذیری کارآفرینانه تاثیر مثبت و معناداری دارد. افزون بر این، نگرش کارآفرینانه، هنجارهای اجتماعی کارآفرینانه و درک امکان پذیری کارآفرینانه بر قصد کارآفرینانه تاثیر مثبت و معناداری دارد.

گردشگری بخشی است که مستقیم یا غیرمستقیم با پیشرفت های فنّاوری مرتبط است. اخیراً فنّاوری کلان داده فرصت های چشمگیری را برای هوشمند سازی صنعت گردشگری فراهم کرده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف بررسی تأثیر عوامل مؤثر در پذیرش فنّاوری کلان داده به ارزیابی میزان تأثیر ده مؤلفه از ابعاد سه گانهٔ چهارچوب پذیرش فنّاوری TOE در پذیرش کلان داده در بخش گردشگری پرداخته است. پژوهش حاضر، از نظر جهت گیری، کاربردی و، از منظر نوع و نحوهٔ جمع آوری اطلاعات، پیمایشی - توصیفی است. نمونهٔ آماری پژوهش شامل صد نفر از کارکنان، کارشناسان و مدیران واحد فنّاوری اطلاعات در حوزهٔ گردشگری بودند که با استفاده از پرسش نامهٔ محقق ساخته و روش نمونه گیری در دسترس انتخاب شدند. سپس، داده های پژوهش با استفاده از نرم افزارهای SPSS22 و Smart PLS3 تجزیه وتحلیل شدند. طبق یافته ها، عوامل مزیت نسبی ادراک شده، حمایت خارجی، فشار خارجی، حمایت مدیر، آمادگی منابع انسانی، ساختار متمرکز، فرهنگ داده محوری و پیچیدگی در پذیرش کلان داده در گردشگری مؤثر بوده اند، اما از دو عامل سازگاری و آمادگی فنی تأثیر معناداری حاصل نشد. بنا بر نتایج پژوهش، با توجه به اهمیت بالای درک مزیت نسبی و عدم تأثیر چشمگیر سازگاری و آمادگی فنی، توجه به معرفی و کاربرد یک نوآوری بیش از امکانات و توانمندی تکنولوژیک فعلی سازمان ها برای پذیرش آن نوآوری اهمیت دارد.

گردشگری اجتماع محور، نوعی رویکرد در دستیابی به گردشگری پایدار، بر مولدبودن جامعه متمرکز است. مولدبودن در بستر جامعه در حوزه گردشگری اجتماع محور به مشارکت فعالانه نیاز دارد که این مشارکت به میزان زیادی متأثر از جوّ فرهنگی جامعه است. بدین منظور پژوهش حاضر چالش های فرهنگی مشارکت ذی نفعان گردشگری در ایران را شناسایی و اولویت بندی کرده است. در ابتدا نُه چالش عمده براساس ادبیات داخلی و خارجی استخراج و در ادامه با استفاده از روش SWARA براساس ادغام نظرات هفت خبره گردشگری، امور شهری و دانشگاهی بومی سازی و اولویت بندی شد. روابط ساختاری بین چالش ها با استفاده از مدل سازی ساختاری تفسیری انجام شد که در این بخش چالش ها در پنج سطح ترازبندی شدند. برای تأیید نتایج از روش دیمتل استفاده شد. براساس یافته های پژوهش حاضر از چالش های فرهنگی مربوط به گردشگری اجتماع محور، ناکارآمدی رسانه های جمعی و فقدان حس تعلق، بیشترین تأثیرگذاری و بی اعتمادی و تعاملات محدود، ابهام و بی علاقگی افراد به ترتیب بیشترین تعامل با دیگر چالش ها را داشته اند.

هدف پژوهش برجسته کردن مفهوم رفتار انحرافی سازمانی از طریق بررسی مطالعات پیشین و ارائه تصویری جامع از این روند و فراهم آوردن بینشی ارزشمند از وضعیت پژوهش رفتارهای انحرافی در ایران و کمک به هدایت پژوهش های آتی به منظور پوشش شکاف های تحقیقاتی موجود این حوزه است. با استفاده از روش فراترکیب، یافته های پژوهش های کیفی و کمّی مرتبط ترکیب و الگوی نهایی طراحی شد. بر این اساس 95 پژوهش در حوزه رفتارهای انحرافی سازمانی، مرتبط با اهداف مطالعه حاضر، با استفاده از الگوی هفت مرحله ای سندلوسکی و باروسو بررسی و با تحلیل محتوای آن ها و تجمیع و ترکیب و تفسیر یافته های این پژوهش ها ابعاد و کدهای مربوطه استخراج شد تا با بسط مدل جدید مبتنی بر پیامدها تصویر جامع و بدیعی از رفتارهای انحرافی سازمانی ارائه شود. الگوی رفتارهای انحرافی در این پژوهش 118 شاخص را در قالب 13 بعد فرعی و 5 بعد اصلی شناسایی کرده است. مدل یادشده دارای ابعاد اصلی خودتخریبی، تخریب همکاران، تخریب مدیران، تخریب سازمان، و پدیده محوری است. رفتارهای انحرافی سازمانی در اکثر پژوهش ها به عنوان متغیر وابسته و در قالب دسته بندی رابینسون و بنت بررسی شده است. پژوهش حاضر با نگاهی دقیق این رفتارها را بررسی کرده و دسته بندی جدیدی از این رفتارها و الگویی جامع از پیامدهای آن در کشور ارائه داده است.

ایده توسعه مبتنی بر جامعه مدت زیادی است که مورد تاکید صاحب نظران قرار دارد اما پذیرش آن در گردشگری نسبتاً جدید است. به دلیل ماهیت پراکنده بخش گردشگری، تصور می شود دستیابی به مشارکت تمامی ذینفعان از جمله جامعه مقصد، بسیار دشوار و یا غیرممکن است. لذا شناسایی و دسته بندی موانع می تواند بستر لازم برای تعامل و مشارکت هر چه مطلوب تر ذینفعان را فراهم کند. ابتدا با بررسی مبانی نظری موانع مشارکت جامعه ذینفع در برنامه های گردشگری استخراج گردید. سپس با مشارکت 10 نفر خبره بومی سازی انجام و میزان اهمیت موانع تعیین شد. به کمک رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری روابط ساختاری و با روش دیمتل میزان تاثیر گذاری و تاثیرپذیری موانع بدست آمد. پراکندگی و عدم تعامل ذینفعان، تحلیل نامناسب ذینفعان، چشم انداز ها و اولویت های واگرا، تفاوت در سیاست ها و رویه های عملیاتی، عدم هماهنگی بین ذینفعان، محدودیت منابع، عدم پیشرفت برنامه های توسعه پایدار، عدم توان مشارکتی جامعه، عدم اجماع در برنامه ها و وقفه و تاخیر در برنامه ها موانع اصلی مشارکت جامعه ذینفع در برنامه های گردشگری هستند که پراکندگی و عدم تعامل ذینفعان دارای بیشترین تأثیر و محدودیت منابع دارای بیشترین تعامل بوده است.

افزایش تولید و صادرات محصول گوجه فرنگی که ایران در تولید آن دارای مزیت نسبی است میتواند دستیابی به درآمدهای ارزشی بیشتر را امکانپذیر سازد. علاوه براین؛ توسعه بالقوه صادرات این محصول، به منظور صادرات محصولات غیرنفتی، اهمیت بسیاری دارد. هدف از مطالعه حاضر شناسایی و اولویتبندی بازارهای هدف صادراتی گوجه فرنگی ایران است، همچنین در این پژوهش از روش تاکسونومی عددی برای انتخاب بازارهای هدف صادراتی بالقوه استفاده شده است. دادههای مورد استفاده مربوط به مقطع 2001 الی 2017 میباشد. در این مطالعه از پنج ضریب نوسان رتبه، ضریب نزدیکی، ضریب میانگین رتبه، ضریب میانگین سهم و ضریب نوسان سهم استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان داد که با توجه به تعیین اولویتهای صورت گرفته، کشور عراق در اولویت اول کشور هدف صادراتی گوجه فرنگی قرار دارد و پس از آن کشور افغانستان رتبه دوم و روسیه رتبه سوم را به خود اختصاص داده است. کشورهای حوزه خلیج فارس به ترتیب رتبه شامل امارات متحده عربی، عمان، بحرین، کویت، عربستان سعودی و قطر رتبه آخر را به خود اختصاص دادهاند. به استثناء کشور امارات متحده عربی مابقی کشورهای حوزه خلیج فارس در رتبههای آخر قرار دارند. به این ترتیب با توجه به وضعیت صادرات فعلی گوجه فرنگی به کشورهای مختلف، تفاوت قابل ملاحظهای بین بازارهای بالقوه و بالفعل وجود دارد. پیشنهاد مشخص این تحقیق اتخاذ سیاستهای مناسب قیمتی و تولیدی جهت توسعه صادرات و شناخت بازارهای هدف صادراتی میباشد.

در جوامع درحال توسعه و حتی اقتصادهای توسعه یافته، کسب وکارهای خانگی به عنوان یکی از ابزارهای رشد اقتصادی و حل مشکل بیکاری به ویژه برای زنان به کار گرفته شده است. نقش این نوع از کسب وکارها در توسعه منطقه ای و ملی سبب توجه بیش ازپیش دولت ها به این مقوله و تدوین خط مشی های حمایتی خاص از این نوع از کسب وکارهاست. در ایران نیز با توجه به معضل بیکاری فزاینده به خصوص برای زنان، اقداماتی در راستای حمایت از کسب وکارهای خانگی و رشد آن ها صورت گرفته است اما مشکلات این نوع از کسب وکارها همچنان به قوت خود باقی است. پژوهش حاضر به آسیب شناسی برنامه های حمایتی دولت از کسب وکارهای خانگی پرداخت. در این راستا از روش پژوهش کیفی و انجام 20 مصاحبه عمیق با صاحبان کسب وکارهای خانگی استفاده شد. همچنین تحلیل مصاحبه ها از طریق تحلیل تماتیک صورت گرفت. نتایج پژوهش در دودسته اصلی آسیب های مربوط به تدوین برنامه ها و آسیب های مربوط به اجرای برنامه ها ارائه و در پایان راهکارهای سیاستی مفیدی برای ارتقاء برنامه های حمایتی دولت از کسب وکارهای خانگی پیشنهاد شد.