محمدعلی سالکی ملکی

تحولات اخیر شهرسازی بیشتر تحت تأثیر دو مکتب فلسفی مدرنیسم و پست مدرنیسم بوده است که هر یک به سهم خود تغییرات بسیاری در سیمای کالبدی و اجتماعی شهرهای جهان ایجاد کرده اند. آنچه مدرنیسم در شهر و شهرسازی از خود به جای گذاشت، توسط پست مدرنیسم ها با انتقاد جدی روبرو شد. گذر از مکاتب مدرنیسم و پست مدرنیسم باعث ایجاد مکاتب پایداری و توسعه پایدار در اواخر قرن 20 شد که رویکردی جدید به مسایل شهری و زیست محیطی دارد. دو انگاره شهر فشرده و رشد هوشمند را می توان از مصادیق توسعه پایدار شهری معرفی کرد که توسعه نظریات پایداری باعث ایجاد یک رویکرد پایداری در اکثر تفکرات شهرسازی به ویژه تفکر نوشهرگرایی شده است. نوشهرگرایی به عنوان یک رویکرد جدید طراحی و برنامه ریزی شهری در انتقاد به شهرسازی دوران معاصر که دارای الگویی پراکنده، غیر انسانی و ماشینی است شکل گرفته است.رشد سریع شهر تبریز در طی سال های اخیر باعث ایجاد نیازهای فراوانی در محلات و بافت های شهری و ایجاد بافت های جدید از جمله بافت های حاشیه ای شده است. وجود بافت های فرسوده و حاشیه ای شهر و نفوذ تفکرات سنتی و مدرنیستی و تقلیدهای کلیشه ای در تهیه طرح های توسعه شهری و ایجاد بافت های جدید شهری باعث ایجاد مشکلات عدیده در شهر تبریز شده است که این مشکلات را نیز می تواناز مسائل و مشکلات مد نظر این پژوهش بیان کرد.در این تحقیق با استفاده از مطالعات تطبیقی بافت های مختلف شهری از نظر میزان انطباق با اصول منشور نوشهر گرایی بررسی شد که نتایج حاکی از انطباق حداکثری بافت های طراحی شده(محله زعفرانیه)با اصول منشور نوشهر گرایی است.

هدف: هدف این پژوهش شناسایی اصلی ترین معیارهای مکانی کتابخانه های عمومی بر مبنای مدلی بهینه و تکنیک تاپسیس- فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی و بررسی این معیارها در فضای جغرافیایی شهر تبریز است. از این رو حاصل این پژوهش نقشه ای از فضاهای متناسب با کاربریِ کتابخانه های عمومی خواهد بود. روش: این تحقیق از نظر نوع جزو تحقیقات کاربردی-توسعه ای و از نظر روش جزء تحقیقات توصیفی- تحلیلی است. روش کار بر مبنای تجزیه، تحلیل و همپوشانی لایه های اطلاعاتی در محیط نرم افزار آرک جی. آی. اس (ARC GIS) و تلفیق مدل های وزن دهی معیار از جمله مدل تحلیل سلسله مراتبی، منطق فازی و تاپسیس است. یافته ها: نتایج این پژوهش نشانگر 21 معیار مستقل برای مکان بهینه ساخت کتابخانه های عمومی بود که در نهایت بر مبنای این معیارها و میزان اهمیت آن ها فضاهای جغرافیایی متناسب با کاربری کتابخانه های عمومی مشخص شد. این نقشه نشانگر آن بود که بیشترین نیاز جهت احداث کتابخانه های عمومی از نظر مساحت در منطقه 3 و 4 و بیشترین نیاز از نظر نسبت مساحت کل در منطقه 10 شهر تبریز است. اصالت/ارزش: اصلی ترین نوآوری این پژوهش استفاده از رویکردی جدید برای مکان یابی کتابخانه های عمومی است به نحوی که در این پژوهش بر مبنای نظرات صاحب نظرانی از حوزه های موضوعی مختلف، علاوه بر توجه به ویژگی های جغرافیایی یک مکان به سایر ویژگی ها چون سازگاری، کارآیی، سلامت، ایمنی و ... نیز توجه شد. برای تحلیل این داده ها نیز از مدل های تصمیم گیری معیار همچون تاپسیس- فازی استفاده شد که تاکنون از چنین رویکردی با این هدف استفاده نشده بود.

بعد از وقوع زلزله، کارایی شبکه ارتباطی به علت فروریختن ساختمان ها و احتمال بسته شدن مسیرها به شدت کاهش می یابد. شهر تبریز به عنوان پنجمین شهر پرجمعیت ایران (طبق سرشماری سال ۱۳۹۰) به خاطر واقع شدن روی پهنه های لرزه خیز و چند گسل فعال همیشه با معضل طبیعی وقوع زلزله روبرو بوده است که در این میان شهرک باغمیشه جزو آسیب پذیرترین نقاط شهر از نظر قرارگیری در مجاورت گسل های فعال شهر است و از سوی دیگر به دلیل نوساز بودن این شهرک و ساخت وساز صورت گرفته، یکی از سؤال های اساسی آن است که میزان آسیب پذیری شبکه معابر به کار رفته در آن در هنگام زلزله چه مقدار است. این پژوهش از نوع توصیفی و تحلیلی بوده است و در این راستا در مقاله حاضر ابتدا معیارهای مؤثر در آسیب پذیری معابر شهری که عبارتند از درجه محصوریت، تعداد گره ها، قوس معابر، فاصله از مراکز خطر، شیب، مقاومت خاک، گسل و کیفیت سازه ای با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و نظرخواهی از متخصصان امر شناسایی شده و با استفاده از مدل فازی-تاپسیس میزان تأثیر هر معیار و زیر معیار مشخص شده است. سپس با استفاده از نقشه های پایه شهری در مقیاس ۲۰۰۰/۱، برداشت های میدانی و استفاده از تصاویر ماهواره ای هر یک از معیارها به لایه های اطلاعاتی مرتبط و هم نام با هر معیار مکانی جهت استفاده در محیط نرم افزار ARC GIS تبدیل شدند. در نهایت با تلفیق مدل فازی- تاپسیس و توابع همپوشانی نرم افزار ARC GIS نقشه نهایی که نشان دهنده میزان آسیب پذیری شبکه معابر شهرک باغمیشه است در واحد پیکسل استخراج شده است. نتایج تحقیق حاضر، نشان دهنده آن است که از کل مساحت خیابان ها، ۶ درصد از آسیب پذیری بسیار بالا، ۲۲ درصد، آسیب پذیری بالا، ۳۴ درصد از میزان آسیب پذیری متوسط، ۲۸ درصد از آسیب پذیری کم و ۱۰ درصد از آسیب پذیری بسیار کمی برخوردارند.

هدف: هدف از انجام این پژوهش شناسایی عوامل مهم در آسیب پذیری لرزه ای ساختمان های کتابخانه های عمومی واقع در بخش نسبتاً تاریخی شهر تبریز و رتبه بندی آنها بر این اساس است. روش: این پژوهش از نوع کاربردی و توصیفی است. ابزارهای گردآوری اطلاعات اسناد علمی، سیاهه وارسی، برداشت میدانی، نقشه های شهری، تصاویر ماهواره ای و دستگاه موقعیت یاب جهانی (GPS) می باشد. از روش های تحلیلی فرایند تحلیل سلسله مراتبی ( AHP ) و یاگر نیز برای اعمال رتبه بندی کتابخانه های عمومی از نظر در معرض خطر زلزله بودن بهره برده شد. یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که عواملی چون مصالح ساختمانی، قدمت بنا، مصالح نما، شکل سازه، وضعیت قرارگیری در بلوک، تعداد همسایگی، و اندازه قطعات بیشترین تأثیر را در آسیب پذیری لرزه ای در ساختمان های کتابخانه های عمومی دارند. رتبه بندی کتابخانه های عمومی مورد بررسی نیز نشان داد که کتابخانه شهید مدنی بیشترین درجه آسیب پذیری را به هنگام وقوع زلزله دارد. رتبه دوم از این نظر کتابخانه عمومی رشدیه است. کتابخانه های نبی اکرم (ص)، و تربیت نیز به طور مشترک رتبه سوم را به خود اختصاص دادند. رتبه چهارم از نظر آسیب پذیری لرز ه ای متعلق به کتابخانه امیر خیری است. نهایتاً کتابخانه ای که در این میان امن ترین آنها به هنگام وقوع سانحه زلزله است کتابخانه جعفریه معرفی شد. اصالت/ارزش: علی رغم اهمیت خطر زلزله در کتابخانه ها تاکنون پژوهشی در ایران و جهان به ارزیابی میزان آسیب پذیری کتابخانه های عمومی در مقابل این سانحه غیرقابل پیش بینی انجام نشده است. بنابراین این پژوهش هم از نظر روش و هم از نظر اصالت موضوعی ارزشمند ارزیابی می شود.

طرح مسأله: انتقادات واردشده به مدرنیسم در شهرسازی به پدیدآمدن رویکردهای مبتنی بر پست مدرنیسم و پیرو آن رویکردهای زیست محیطی و توسعه پایدار شهری منجر شد. توسعه حمل ونقل محور (TOD)، یکی از مصادیق توسعه پایدار شهری است که هدف اصلی آن، حل معضلات ترافیکی شهرها مبتنی بر برنامه ریزی کاربری اراضی و گسترش حمل ونقل عمومی است. در طرح جامع جدید شهر تبریز علاوه بر هسته مرکزی شهر، دو هسته فرعی در شرق و غرب شهر به منزله هسته های تمرکز شهر پیشنهاد و رویکرد توسعه حمل ونقل محور و ایجاد مدل گرهی- ترانزیتی به مثابه سیاست ترافیکی طرح اتخاذ شده است. بدیهی است ناهماهنگی در ایجاد تمرکز در این مناطق با برنامه های ترافیکی و تبدیل این مراکز به مراکز توسعه حمل ونقل محور موب پدیدآمدن مشکلات جدید ترافیکی خواهد شد . هدف : هدف اصلی پژوهش حاضر، سنجش این مراکز ازنظر فضایی و ظرفیت تبدیل آنها به مراکز TOD است و در صورت وجود این ظرفیت، راهکارهایی برای بهبود وضعیت ارائه شده است. روش شناسی: این پژوهش ازنظر هدف، جزو پژوهش های کاربردی و ازنظر روش، جزو پژوهش های توصیفی به شمار می آید. فرایند کار به طورکلی از دو مرحله مطالعات کتابخانه ای و بررسی میدانی تشکیل شده است. مهم ترین ابزار گردآوری و تحلیل اطلاعات، نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی ازجمله ARC GIS 10.3 است. برای رتبه بندی و مقایسه تطبیقی محدوده های مطالعه شده نیز از روش های ضریب ناموزونی موریس، روش بی مقیاس سازی خطی (بردار ویژه) و روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) استفاده شده است. نوآوری: نوآوری مقاله حاضر در استانداردسازی و طبقه بندی شاخص های رویکرد توسعه حمل ونقل محور و استفاده از توابع تحلیلی نرم افزارهای سیستم اطلاعات جغرافیایی ازجمله Arc GIS & Autodesk MAP برای تحلیل میدانی شاخص هاست. نتایج: نتایج پژوهش نشان می دهد محدوده راه آهن وضعیت نسبی بهتری نسبت به محدوده دانشگاه دارد؛ ولی درمجموع هیچ کدام از هسته های پیشنهادی طرح جامع در وضعیت موجود تناسب مطلوبی با شاخص های TOD ندارد و برای تبدیل به TOD باید تغییرات عمده فضایی در ساختارشان ایجاد شود.

مقدمه: وقوع سیلاب و طغیان رودخانه یکی از فراوان ترین و مهم ترین مخاطرات محیطی است که می تواند به خسارت شدیدی از قبیل مرگ ومیر منجر شود و آثار اقتصادی و اجتماعی طولانی مدتی را بر جای گذارد و حتی ممکن است باعث تخریب املاک، ایجاد اخلال در نظام ارتباطی و شستن زمین های کشاورزی شود. قرار گرفتن شهر تبریز در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، موقعیت دشتی آن و عبور دو رودخانه اصلی آجی و قوری چای از بافت شهر باعث شد که بارها سیلاب های ویرانگر در آن رخ دهد و ویرانی های زیادی بر جای بماند. روش: این تحقیق با رویکردی توصیفی-تحلیلی درصدد توصیف شرایط جغرافیایی شهر تبریز و تحلیل نحوه رفتار آن در مقابل سیلاب های شهری است. برای ارزش گذاری معیار های تحقیق از مدل تاپسیس - فازی و نرم افزار ARCGIS10.5 استفاده شده است. یافته ها: پس از بررسی ادبیات تحقیق و مطالعات انجام شده در این زمینه، 5 معیار به عنوان معیار های اصلی تحقیق انتخاب شد. سپس با استفاده از مدل تاپسیس- فازی فاصله از ایده آل های مثبت و منفی برای معیار ها تعیین و در نهایت طبقه بندی مکانی معیار ها با استخراج نقشه هریک از معیار ها انجام شد. نتیجه گیری: بر اساس نقشه نهایی که نشان دهنده پهنه های آسیب پذیر شهر تبریز در مقابل خطر سیلاب است، 6 درصد محدوده شهر در پهنه خطر بسیار بالاست که این مساحت، جمعیتی بالغ بر 91277 نفر را در خود جای داده است. با احتساب محدوده های خطر بسیار بالا تا متوسط می توان گفت 33 درصد از محدوده شهر یعنی 46 درصد از جمعیت شهر در معرض خطر سیلاب قرار دارند که این مطلب نشان می دهد نواحی با خطر بالای سیلاب مراکز تجمع جمعیتی و مناطق پرتراکم شهر هستند.

مقدمه: ایستگاه های آتش نشانی از جمله مراکز مهم و حیاتی خدمات رسانی در شهرها در حین بحران و بعد از بحران هستند. بدیهی است خدمات رسانی به موقع ایستگاه های آتش نشانی بیش از هر چیز مستلزم استقرار آنها در مکان ها و محدوده های مناسب است تا آتش نشانان بتوانند در کمترین زمان و بدون هیچ مانع و محدودیت محیط شهری و نیز بروز کمترین آثار منفی بر زندگی ساکنان شهر به محل حادثه برسند و اقدامات لازم را انجام دهند روش: در این مقاله با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و بهره گیری از روش تحلیل شبکه و مدل AHP در محیط GIS، توزیع فضایی، مکان استقرار و شعاع عملکرد ایستگاه های آتش نشانی موجود شهر تبریز تحلیل و بررسی و ایستگاه های جدید مکان یابی شدند. یافته ها: نتایج تحقیق نشان می دهد که شهر تبریز از نظر تعداد و پراکندگی ایستگاه های آتش نشانی با کمبود روبه روست و الگوی پراکنش این ایستگاه ها با توسعه و تراکم شهر متناسب نیست. این ایستگاه ها حدود 60 درصد از محدوده ساخته شده شهر و 30 درصد محدوده قانونی شهر را تحت پوشش قرار می دهند. نتیجه گیری: با توجه به اولویت بندی های صورت گرفته این نتیجه به دست می آید که مرکز تجاری شهر، بافت فرسوده و حاشیه نشین و محلات پرتراکم شهر جز مناطق با اولویت اول قرار دارند. همچنین می توان نتیجه گیری کرد که استفاده توأمان از مدل AHP و روش تحلیل شبکه در محیط GIS می تواند الگوی مناسبی برای مکان یابی و اولویت بندی احداث ایستگاه های آتش نشانی در شهرهای مختلف باشد.

مقدمه: مخاطرات طبیعی از مهم ترین عوامل تخریب سکونتگاه های انسانی محسوب می شوند. زلزله یکی از خطرناک ترین بلایای طبیعی عصر حاضر می باشد که همواره اهمیت خود را به طور عینی نمایان کرده است. زلزله حادثه ای طبیعی است که بسته به میزان بزرگی خود می تواند در مدت کوتاهی فاجعه ای عظیم بیافریند. در این میان تبریز یکی از شهرهای بزرگ و مهم ایران است که در نقشه پهنه بندی خطر زلزله ایران در جایگاه با خطر بسیار بالا قرار دارد. طرح ریز پهنه بندی خطر زلزله شهر تبریز که توسط شرکت تهران پادیر انجام شده است در شرایط حداکثری 426 هزار نفر تلفات انسانی را پیش بینی کرده است. چنین پتانسیل لرزه ای همراه با وجود بافت های فرسوده و حاشیه ای از یک طرف و وجود سوابق زلزله های تاریخی، یک فاجعه عظیم انسانی را در این شهر قابل پیش بینی می کند. راهبرد اصلی و ابتدایی مدیریت بحران برای کاهش اثرات زیانبار پس از وقوع زلزله، احداث پایگاه های اسکان موقت جهت اسکان زلزله زدگان است. شناخت پتانسیل های لرزه خیزی شهر تبریز همراه با موقعیت استراتژیک آن و حضور بیش از یک میلیون و ششصد هزار نفر جمعیت در آن لزوم ایجاد پایگاه های اسکان موقت و امداد نجات را در شهر تبریز به اثبات می رساند. روش ها: در این تحقیق برای شناسایی اراضی مناسب جهت احداث پایگاه های اسکان موقت 7 معیار طبیعی و انسانی انتخاب شد. با استفاده از مدلFUZZY-TOPSIS و تلفیق لایه ها در محیط ARC GIS نقشه تناسب سازگاری استخراج شده و در نهایت با توجه به معیارهای مساحت، تناسب ابعاد، سازگاری کاربری و مالکیت مکان های بهینه انتخاب گردید. یافته ها: در فرایند تحقیق مشخص شد که 7 هکتار از اراضی، متشکل از 4 پارک در بخش مرکزی و حاشیه ای شهر به عنوان بهترین مکان ها و با سازگاری بسیار بالا،170هکتار با سازگاری بالا و 1339 هکتار با سازگاری متوسط انتخاب شدند که این میزان به هیچ وجه جوابگوی جمعیت شهر تبریز نمی باشد. نتیجه گیری: نتایج تحقیق حاکی از عدم توزیع و پراکنش منطقی و اصولی فضاهای باز و مناسب جهت احداث پایگاه های اسکان موقت زلزله زدگان در شرایط پس از وقوع زلزله است و در صورت وقوع زلزله در شهر تبریز مدیریت شهری و قطعاً اراضی شهر جوابگوی اسکان زلزله زدگان نخواهد بود.

مقدمه: شبکه های ارتباطی، خطوط حیاتی کلیدی در جوامع هستند و بهبود کارآمدی آنها به لحاظ دسترسی بعد از زلزله حیاتی است زیرا اثر مهمی بر عملکرد امدادرسانی دارند. شبکه ارتباطی شهری به عنوان عامل مهمی در فعالیت های امداد و نجات بعد از اتفاقات مخربی همچون یک زلزله می باشد. ارزیابی سریعی از اثر زلزله بر کارایی شبکه های ارتباطی شهری جهت واکنش اضطراری مؤثر بسیار حیاتی است. یک طرح اصولی مدیریت بحران، نیازمند آن است که چنین مطالعاتی قبل از وقوع زلزله انجام شود تا فهم کامل تری از وضعیت داشته باشد به ویژه فعالیت های اضطراری را طرح ریزی کند. روش: این مقاله رهیافت تصمیم گیری چند معیاره مبتنی بر سیستم اطلاعات جغرافیایی را جهت بررسی کارایی شبکه های ارتباطی بعد از وقوع زلرله در شهرک باغمیشه شهر تبریز به کار می گیرد. شهرک باغمیشه جز آسیب پذیر ترین نقاط شهر از نظر قرارگیری در مجاورت گسل های فعال شهر است و از سوی دیگر به دلیل جدیدساز بودن این شهرک و ساخت و ساز صورت گرفته، یکی از سئوالات اساسی آن است که میزان کارآیی شبکه معابر به کار رفته در آن در هنگام زلزله چه مقدار است. چارچوب تصمیم گیری چند معیاره، عوامل محیطی و انسان ساخت را در بر می گیرد که با تلفیق با تحلیل سلسله مراتبی و به دست آمدن وزن هر یک از معیارها و اعمال این وزن ها در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی با دقت و صحت بالاتری کارایی شبکه ارتباطی را نشان می دهد. این روش شناسی چهار گام اصلی دارد یعنی شناسایی عوامل مؤثر، به کارگیری این عوامل در تحلیلی سلسله مراتبی، نمایش فضایی آنها و در نهایت تولید نقشه ایی برای ارزیابی فضایی کارایی شبکه ارتباطی در شهرک باغمیشه. یافته ها: نتایج نشان می دهد که از کل مساحت شبکه ارتباطی، تنها 40 درصد از کارایی قابل قبول برخوردارند و 60 درصد کارایی قابل قبولی ندارند. نتیجه گیری: با توجه به یافته ها، باید تراکم ساختمانی و جمعیتی در معابر کم عرض را کاهش یابد و همچنین با دقت از افزایش درجه محصوریت و ساختن ساختمان های مرتفع جلوگیری شود. پیش بینی یک مرکز پشتیبانی مدیریت بحران و تغییر کاربری اراضی بایر به فضاهای سبز به ویژه در خط شمال غربی به شمال شرقی این شهرک و تصویت قوانین سخت گیرانه تر جهت ساخت و ساز از دیگر راهکارهایی است که باید جهت افزایش کارایی شبکه ارتباطی در شهرک باغمیشه مد نظر قرار داده شود.

مقدمه: زلزله به عنوان یکی از مهم ترین ناملایمات طبیعی زمین، همواره در زمان کوتاهی، خسارات غیرقابل جبرانی را به پیکره سکونتگاه های بشری وارد ساخته است. یکی از مهم ترین مسائلی که بعد از زلزله با آن مواجه می شویم انتقال مصدومان و حادثه دیدگان زلزله به اماکن امن و مراکز درمانی است. بعد از زلزله، سیستم حمل و نقل شهری به عنوان مأمن و راهی برای حمل و نقل امدادی، اطفای حریق و مانند آن عمل می کند. شهر تبریز یکی از شهرهای بزرگ و مهم ایران است که در جایگاه پهنه با خطر بسیار بالای زلزله قرار دارد. مجاورت با گسل تبریز و وجود سرمایه های عظیم صنعتی، فرهنگی و تاریخی، شهر تبریز را به عنوان خطرناک ترین شهر از نظر خطر زمین لرزه معرفی می کند. وجود بافت های فرسوده زیاد همراه با معابر تنگ و باریک با عرض کم و لزوم صرفه جویی زمان در امداد رسانی، لزوم یک مسیریابی بهینه برای تخلیه آسیب دیدگان زلزله را در این شهر اثبات می کند. روش: مدل اصلی به کار رفته در این مقاله مدل تحلیل شبکه است که از توابع طول مسیر، سرعت حرکت در مسیر، نوع مسیر و موانع موجود در مسیر و شاخص closeness در آن استفاده شده است. علاوه بر توابع مورد استفاده در مدل عوامل و معیارهایی از قبیل ظرفیت مراکز درمانی، خطرپذیری مکان و... نیز در فرایند تحقیق دخیل بوده است. روش تحلیل شبکه در این تحقیق به صورت یک فرایند سلسله مراتبی4 مرحله ای است. یافته ها: نتایج به دست آمده نشان می دهد که زمان انتقال مصدومان از 3 الی 30 دقیقه در نوسان است و میانگین آن معادل 14/8 دقیقه است. در زمینه مراکز درمانی و میزان مراجعات می توان گفت که بیمارستان ارتش، سینا، 29 بهمن و شهریار به دلیل قرار گرفتن در مسیر تقاطع های غیر همسطح یا دوری از مراکز بحران بدون مسیر (مراجعه) و بیمارستان های کودکان، امام رضا (ع) و شمس به دلیل نزدیکی بیشتر به مراکز بحرانی و قرار گرفتن در مسیر بهینه دارای 2 مسیر (مراجعه) هستند. نتیجه گیری: در یک نتیجه گیری کلی می توان گفت زمان به دست آمده در این تحقیق برای حمل مصدومان به مراکز درمانی بهینه نیست و باید بازنگری اساسی در جانمایی مراکز درمانی نسبت به مراکز بحران و خطر صورت گیرد.

مقدمه: در حال حاضر در کشور ایران بیش از چهل هزار هکتار بافت فرسوده شهری وجود دارد که با توجه به فراگیری بخش اعظمی از آن در بافت های قدیمی و نیز مشکلات فراوان زیرساختی در حال تبدیل به تهدیدی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی برای شهرها می باشد لکن با در نظر گرفتن این امر تنها راه حل خروج از بسیاری از معضلات شهری احیا بهسازی و نوسازی بافت های کهن شهری است که در صورت اعمال سیاست های صحیح شهری می تواند تحولی اساسی برای توسعه پایدار شهری در پی داشته باشد. در این میان بافت فرسوده محله سرخاب به سبب پیشینه غنی فرهنگی و تاریخی یکی از بافت های کهنی است که ضرورت نگرش اصولی فنّی و کارشناسانه و بهسازی و نوسازی آن به طور محسوسی احساس می گردد. روش: در این تحقیق ابتدا برای شناسایی معیارهای مؤثر در فرسودگی بافت با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و تحقیقات پیشین معیارهای مؤثر شناسایی شد. سپس با استفاده از توابع نرم افزار ArcGIS نقشه های معیار تهیه شد. در مرحله بعد میزان تأثیر هر یک از معیار ها با استفاده از مدل تحلیل سلسله مراتبی مشخص شد و در نهایت با استفاده از توابع همپوشانی نرم افزار ArcGIS اعمال اوزان منتج از مدل مذکور نقشه نهایی که نشان دهنده میزان فرسودگی یا همان اولویت مداخله در بافت استخراج شد. یافته ها: نتایج نشان می دهد که با استفاده از نتایج پرسشنامه خبره مدل تحلیل سلسله مراتبی، معیار ناپایداری سازه ای با امتیاز 423/0 مهم ترین معیار و معیار فاصله از فضاهای باز با امتیاز 032/0 در مرتبه آخر اهمیت قراردارد معیار های دیگر نیز به ترتیب ، فاصله از گسل 267/0 ، نفوذناپذیری 135/0 ، فاصله از مراکز خطر 093/0 ، ریزدانگی 05/0 هستند. نتیجه گیری: اعمال مدل تحلیل سلسله مراتبی در ترکیب با توابع همپوشانی GIS نقشه نهایی اولویت بندی مداخله در بافت فرسوده محله سرخاب را نشان می دهد که طبق آن اولویت اول جمعاً با مساحت 3313 متر مربع 33 درصد، اولویت دوم با مساحت 3633 مترمربع 37 درصد و اولویت سوم با مساحت 3003 30 درصد از محله سرخاب را تشکیل می دهند