جمهوری اسلامی: مشروعیت یکپارچه یا دوگانه

در این مقاله که شرحى است بر دیدگاه‏هاى آیت اللّه‏ مصباح یزدى درباره حکومت اسلامى، نسبت بین مشروعیت و مقبولیت در نظام جمهورى اسلامى مورد بحث و بررسى قرار گرفته است. نگارنده، مقوله مشروعیت را چیزى جداى از مقبولیت فرض کرده و مشروعیت را مقوله کاملاً اخلاقى و کلامى مى‏داند. وى ابتدا مفهوم مشروعیت را در سه سطح تجربى، فلسفى و کلامى طرح مى‏کند، آن‏گاه دیدگاه تفکیک بین مقبولیت و مشروعیت و تحلیل آن‏را با ذکر شرایط و قواعد بیان مى‏نماید. از دیدگاه نویسنده کسى که مى‏گوید مشروعیت نظام اسلامى از خواست و اراده افراد یا رضایت آنها مایه نمى‏گیرد، ضرورت رضایت مردم را براى حکومت اسلامى انکار نمى‏کند، زیرا از منظر دین مردم به عنوان انسان‏هایى که خصائص ذاتى آنها اراده، آگاهى و اختیارات امکان انتخاب هر عملى را در سطح فردى و جمعى دارا مى‏باشند و دیانت بر پایه نفى امکان انجام گناه استقرار نیافته است، بلکه بر پایه اذعان به این‏که انسان‏ها مى‏توانند گناه کنند شکل گرفته است. سرانجام وى نتیجه مى‏گیرد که نزاع موجود بر سر جمهوریت و اسلامیت یا مبانى مشروعیت نظام سیاسى کشور در واقع نزاع بر سر دو دیدگاهى است که یکى به معیارهاى حق بیرون از خواست مردم باور دارد و دیگرى مردم را معیار حق مى‏داند؛ نزاع، میان دو دیدگاهى است که یکى خدا را مبنا و محور تنظیم کننده نظم سیاسى مى‏داند و مردم را به اطاعت این منبع خیرات و حقوق فرا مى‏خواند و دیگرى مردم را براى خدا مى‏شناسد و آنها را به اطاعت از خود سوق مى‏دهد. اما در هر حال نظامى که اکنون در کشور ما استقرار دارد، محصول خواست و رضایت مردمى است که خود را خدا نمى‏دانند بلکه مى‏خواهند بر پایه آنچه خدا بیان نموده است زندگى فردى و اجتماعى خویش را اداره نمایند.