نسبت آزادی با ارزش ها

رسالت، ش 5704و5705، 25و26/7/84
نگارنده در این مقاله، منشأ، مبنا، موانع و مرزهاى آزادى و نسبت آن با ارزش‏هاى دیگر به ویژه رابطه آزادى با صلح را بررسى مى‏کند.
وى در آغاز پس از بازخوانى تعاریف آزادى از رساله تحلیلى نوین از آزادى، نوشته مورس کرنستون، ضمن اذعان به دشوارى تعریف آزادى معتقد است به جاى تلاش براى دست یافتن به تعریفى جامع، مانع و همه‏پذیر از آزادى، از رهگذر شرح و بیان مسائلى همانند منشأ، مبنا، موانع و مرزهاى آزادى به مفاهمه اجمالى با مخاطب دست یابیم.
بخش دوم پژوهش به بیان منشأ آزادى با استناد به سخنى از امام على علیه‏السلام در وصیت به فرزندش امام حسن علیه‏السلام اختصاص یافته است. نویسنده نکات ارائه شده در این سخن را در ده فراز توضیح مى‏دهد.
بر اساس مکتب شیعى، منشأ آزادى انسان، تکوینى است و آزادى‏خواهى در سرشت انسان تعبیه شده، چون خالق او، او را آزاد قرار داده است. پس ذات و فطرت آدمى به سمت رهایى از قیود و موانع، گرایش و کشش دارد.
به اعتقاد مؤلف، تأکید امام على علیه‏السلام به فرزندش مبنى بر گرامى داشتن جان ازهرپَستى، مى‏تواند بیانگر این معنا باشد که انسان باید خود نگهبان گوهر حرّیت خویش از دستبرد رهزنان آزادى باشد. اگر آدمى خود، حرمت و حرّیت خویش را پاس ندارد چه امیدى است به دیگران؟
بر مبناى سخن حضرت، آزاده بودن و آزاد زیستن هم حق است و هم تکلیف؛ حق است چون قدسانى و افاضى از سوى پروردگار بر آدمى بوده و تکلیف است زیرا آزاد زیستن، حکم دین، و عدم بهره‏ورى از آن خروج از شرط عبودیت و تخطّى از یک دستور دینى به شمار مى‏آید.
در ادامه با اشاره به قرین بودن دین و آزادى به یکدیگر بر این نکته تأکید شده که کسى نمى‏تواند به نام دین، آزادى را از دیگرى سلب نماید یا با نام آزادى، دین را نفى کند.
مبناى آزادى انسان از منظر اسلام دوگانگى وجود او و شکل یافتن آن از دو بُعد طبیعى و فطرى است؛ یعنى انسان همواره میان امیال مادى ملکى طبیعى و کشش‏هاى متعالى فطرت ملکوتى در کشاکش است.
در بخش دیگرى از این نوشتار، تفاوت‏هاى میان حدود و موانع آزادى بیان شده و مرزهاى آزادى بررسى گشته است. ارزش‏هایى همچون حکم قطعى عقل، دین، قانون، حق و عدل از جمله حدود آزادى مى‏باشند که در این بخش معرفى شده‏اند.
نویسنده در پایان بر این نکته تأکید مى‏کند که آزادى، دشمن حق نیست بلکه حق‏اندیش است و حق، حرّیت‏کیش؛ اما باطل، آزادى‏کُش است و رقیت‏اندیش.
اندیشه مهدویت و آسیب‏ها
محمدصابر جعفرى
فصلنامه انتظار موعود، ش 15، بهار 84
مسئله مهم مهدویت بخاطر اثرات حیات‏بخش خود، همیشه در معرض خطرات و آسیب‏هایى بوده؛ که در اینجا نویسنده محترم مى‏کوشد تا با طرح برخى از این آسیب‏ها و پیامدهاى آن، به راه‏هاى مبارزه با این آسیب‏ها بپردازد. ما گزارشى از مطالب مهم این مقاله را در اینجا به طور خلاصه ارائه مى‏دهیم. آسیب‏هایى که پیش ظهور مسئله مهدویت را تهدید مى‏کنند عبارتند از:
1. برداشت‏هاى انحرافى از مسئله انتظار فرج؛ از انتظار فرج برداشت‏هاى متفاوتى شده که همه آنها را این طور مى‏توان خلاصه کرد؛ که وظیفه ما فقط دعا براى فرج مى‏باشد و باید از امربه معروف و نهى از منکر خوددارى بکنیم، تا جامعه پر از ظلم و ستم و فساد گردد؛ آن‏گاه آقا امام زمان ظهور بکند. این برداشت‏هاى غلط پیامدهاى فردى و اجتماعى مانند قانع بودن به وضعیت موجود، عقب‏ماندگى، تسلط بیگانگان، ناامیدى، فراگیر شدن ظلم و ستم و... به دنبال خواهد داشت. منشاء خواستگاه این نوع برداشت‏ها را هم مى‏توان در کوته فکرى، عدم