اصلاحات و گروه های سیاسی

سیاست‏روز، ش 973، 4/7/83
بعد از رایج شدن مفاهیمى همچون توسعه سیاسى و اقتصادى، نوبت به مفهوم اصلاحات رسید. ولى گویا همان بلایى که بر سر مفاهیم مذکور آمد، بر سر اصلاحات هم مى‏آید؛ تا جایى که بعد از دوم خرداد توقع مى‏رفت که گروه‏هاى سیاسى منادى توسعه سیاسى، به مهم‏ترین شاخص آن یعنى تحقق فرآیند تفکیک در قالب شکل‏گیرى گروه‏هاى انجمنى و مدنى با فلسفه و تئورى سیاسى ـ اجتماعى شفاف و روشن وفادار باشند و از ائتلاف‏هاى سیاسى زود گذر «سر بزنگاه» پرهیز نمایند که متأسفانه اتفاق نیفتاد. در این میان، دو انسجام قابل تفکیک نبود. نه انسجام بدون تفکیک مطلوب است و نه تفکیک منهاى انسجام و تاریخ یک‏صد سال ایران گواه عدم جمع این دو فرآیند با هم مى‏باشد.
مفهوم اصلاحات به دلیل بار هنجارى و ارزش آشکار آن، همانند سایر مفاهیم اساسى اما بسیار بیشتر پارادوکسیکال و متکى به نظام فکرى و مبانى هستى‏شناختى استفاده کننده آن مى‏باشد. بدین سبب فهم این مفاهیم نیازمند درک عمیق مبانى فکرى و نظام ارزشى فرد مى‏باشد. براى این سخن مى‏توان سه مؤید از متون دینى ارائه کرد:
نمونه اول، آیه 11 و 12 سوره بقره است که خود را مصلح در زمین مى‏دانند، درحالى‏که مفسدند.
نمونه دوم، حکم امام على علیه‏السلام به مالک اشتر است که با عبارت «استصلاح باهلها»، به معنا تربیت دینى و اخلاقى مردم، همراه مى‏باشد. این، یکى از بهترین موقعیت‏هایى است که مى‏توانیم خود را از تمدن غرب متمایز کنیم؛ یعنى این واژه مى‏تواند خط و مشى مطلوب و مشروعى ما را جدا سازد.
نمونه سوم، در قیام امام حسین علیه‏السلام و جمله «انما خرجت لطلب الاصلاح فى امة جدّى...» است.
واژه اصلاح در علم سیاست در برابر ترجمه فارسى رِفُرم(1) یا انقلاب قرار مى‏گیرد. که انقلاب به معناى دگرگونى در بنیادها، اصول و ارزش‏هاى حاکم در یک اجتماع است؛ ولى اصلاحات پذیرش بنیادها و اصول یک نظام به منظور ایجاد تحول در سازوکارهاست. اصلاحات هم در هدف و هم در انتخاب وسایل، محدود و مقید به ضوابط و شرایط خاصى است.
تاریخچه اصلاحات در ایران: اصلاحات یادآور نگرش روشن‏فکران عصر مشروطیت یا همان غرب‏گرایان و سنت گریزان است که وجه بارزشان، بیگانگى با تاریخ و روح قوى و هویت دینى و فرهنگى ملت ما مى‏باشد که در نهایت به استبداد رضاخانى ختم شد. آنها با تن دادن به قراردادهاى ننگینى همچون لاتارى و امثال آن، زمینه استبداد رضاخانى را رقم زدند و حتى راضى به اعدام اشخاصى همچون شیخ فضل‏اللّه‏ نورى شدند.
دوران جدید: اما دوران جدید اصلاحات مربوط به دوره هفتم ریاست جمهورى و گروه‏ها و جریانات موافق اوست و آن زمانى بود که اصلاح‏طلبان در مقابل محافظه‏کاران قرار گرفتند. واژه اصلاحات عمدتا از سوى لیبرال‏هاى ائتلاف دوم خرداد مطرح شد. با گذشت زمان این اصلاحات همان راه، اصلاحات دوره قاجار را سپرى کرد و به اندیشه سکولارى گرایید که به نقد اشخاصى همچون دکتر شریعتى، شهید مطهرى، حضرت امام خمینى قدس‏سره و اسلام مبارز پرداخت و نقد هر یک با مقاصد خاصى پى‏گیرى شد. عنوان «اصلاح‏طلبى» براى کلیه ائتلاف‏هاى دوم خردادى، بیشتر به دلیل نقد  اسلام سیاسى است.
______________________________
1. refrom.
______________________________
 اما نداشتن مواضع شفاف و روشن از تعریف اصلاحات سبب شد تا گروه‏هاى رغیب به تعریف و بیان زوایاى آن بپردازند و آن‏را به نفع خود مصادره نمایند. در این راستا مقام معظم رهبرى، رییس جمهور و دیگران با تعریف و تعیین خط‏ومش‏هاى روشن، این بار هم اصلاحات را با مقاصد اولیه طرح‏شده، از مسیر خارج کردند. با دعوت گروه‏ها به ارائه مواضع روشن در مورد مفاهیم سیاسى، گروه‏هاى بدون پشتوانه فرهنگى و تاریخى به تدریج منزوى مى‏گردند و از صحنه رقابت خارج مى‏شوند و زمینه براى رقابت سیاسى سالم و جهت‏دار فراهم مى‏شود.