ولایت همگانی

رسالت،22/2/83
نویسنده محترم در این نوشتار به تبیین و تحلیل این مطلب پرداخته است که خداوند متعال نام «حکومت اسلامی»، که در تمامی بعثت‏ها و همچنین هدف از انقلاب ما بوده است، را «امامت همگانی» گذارده است. بدین منظور، ایشان ابتدا به کهن‏ترین و موثق‏ترین اسنادتاریخی این قضیه اشاره می‏کند و می‏گوید: در ماه‏های اولیه بعثت و نزول وحی که تعداد اعضای جامعه توحیدی به ده نفر هم نمی‏رسید، ولایت همگانی در امتداد ولایت خدا و رسولش برقرار بود و آن چند نفر نسبت به یکدیگر از اختیاراتی برخوردار بودند که ولایت خدا نسبت به پیامبر و مردم برخوردار است، مانند سفارش به کسب معارف، سفارش به صبر و مقاومت و سفارش به اجرای احکام الاهی. حدود پانزده سال بعد از نزول سوره عصر و پس از جنگ احد، خداوند به پیامبرش دستور می‏دهد که در امر جنگ و نظایرش با مردم مشورت کند. بدین‏سان دایره ولایت همگانی گسترده می‏شود.
ولایت همگانی یکی از ویژگی‏های آن نظام سیاسی و حکومتی است که خدا به آن مشروعیت می‏دهد و آن نظام سیاسی را امامت همگانی و حاکمیت مقتدرانه (تمکین فی‏الارض) مردمی که برخوردار از مالکیت و حق ارث‏بری‏اند می‏نامد. (قصص، 28:4ــ6؛ مائده، 5:20 و حج، 22:41).
در سوره مبارکه آل عمران، از شش کار اصلی ولایت پیامبر اکرم صلی‏الله‏علیه‏و‏آله و هر پیامبری نام برده شده است: امر به معروف؛ نهی از منکر؛ حلال کردن طیبات؛ حرام کردن خبایث؛ روی آوردن به آزادی و گسستن انواع بند و زنجیرها. قرآن این شش امر ولایی را رفتارهای بارز و برجسته و عمومی مردان و زنان مؤمن می‏داند (حج، 22:42 ـ آل عمران، 3:110 و آل عمران: 18).
وی در ادامه با ذکر برخی آیات قرآن، شرایط کسانی‏که حق و مسئولیت ولایت همگانی را دارند سه چیز معرفی می‏کند: دانایی ویژه‏ای که تفقه در دین نام دارد؛ ایمان به آن دانایی و معرفت که هم‏زمان و توأم با کفر به طاغوت است و شفاعت حسنه، یعنی پیوستن عملی به فعالیت‏های سیاسی‏ـ دولتیِ اسلامی، به طوری که مشارکت فعال در کار فرهنگی، اطلاعاتی، امنیتی و دفاعی آن داشته باشد.گسستن از هر دولت و سازمان سیاسی‏ـ فرهنگی الحادی و طاغوتی، ابتدایی‏ترین شرط پیوستن به جامعه اسلامی به شمار می‏آید: «لاَّ یَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْکَـفِرِینَ أَوْلِیَآءَ مِن دُونِ الْمُؤْمِنِینَ» (آل عمران،3:28).
ولایت همگانی در سال دوم هجری چنین بیان شده است: «إِنَّ الَّذِینَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَـهَدُواْ بِأَمْوَ لِهِمْ وَأَنفُسِهِمْ فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَالَّذِینَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوآاْ أُوْلَـآـءِکَ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَآءُ بَعْضٍ...»(انفال، 8:72ــ75). این آیات با مسلم شمردن ولایت همگانی مردم،مؤمن را علاوه بر دارابودن حق ارث‏بری نسبت به یکدیگر، دارای ولایت بیشتری نسبت به دیگران نیز می‏داند.
با نزول آیات 64ــ74 سوره توبه در سال نهم هجری، دو واقعیت نمایان و مرتبط با مردم مؤمن بیان می‏شود: وحدت سیاسی‏ـ فرهنگی منافقان، که اینان همان کفار درون کشورهای اسلامی‏اند، و وحدت سیاسی‏ـ فرهنگی و ولایت همگانی مردم مؤمن و چگونگی همکاری‏شان در گسترش نیکی و تقوا. ولایت همگانی مردم مؤمن، در امتداد ولایت پیامبر و ولایت خداست و مشروعیت، ماهیت و تأثیر آن مرهون همین امتدادست. چنان‏که ولایت پیامبر هم این نسبت را با ولایت خدا دارد.