درآمدی بر تجدد گرایی اسلامی

مردم‏سالاری، 11/9/82
مسئله تجددگرایی اسلامی از دغدغه‏های اصلی 150 سال اخیر مردم ایران است و این مقاله رویکردی جهت حل این مسئله می‏باشد. رویارویی ایرانیان با غرب، پرسش‏هایی را در اذهانشان ایجاد کرد و برخی از شکست‏ها، از جمله عقب ماندن در عرصه‏هایی، حالت تقلید را در آنها برانگیخت. نویسنده، زندگی و تفکر گذشته را سنت و رویکرد جدید را تجدد معرفی می‏نماید و برای پیشرفت باید سنت را ترک نمود. گفته‏های بالا، گفتمان اولی است که در آن هویت ایرانی مورد بی‏مهری واقع و همه فکر و تاریخ این سرزمین به دیده تحقیر نگریسته شد. بعد از شکست آن، فکری ضد خودش تولید شد که از آن تعبیر به گفتمان دوم شده است و در آن، تکریم غرب، در تمامی ابعاد، تقبیح و پناه بردن به سنت، ارزش گذاشته شده است. از این گفتمان به سنت‏گرایی ایدئولوژیک تعبیر شده است. پارادوکسی که گفتمان دوم به آن مبتلا است، نگاه کردن از دریچه تجدد به سنت است.
طرف‏داران گفتمان سوم قائل‏اند که تجدد از نقد سنت می‏گذرد و عقب‏ماندگی‏ها را باید در سنت جست‏وجو کرد. تجددگرایان اسلامی برای نقد سنت، از روش‏شناسی پست‏مدرن و هرمنوتیک بهره فراوان می‏گیرند، هرچند مدعی حفظ هویت انسانی مسلمانان هستند. طرف‏داران گفتمان سوم قائل‏اند که تجددگرایی اسلام، گرفتار یک دوگانگی است: از یک طرف خواستار عدم گسستگی با گذشته و از طرف دیگر، رویارویی با غرب و پیشرفت‏های آنها را خواستار است.
تجددگرایی اسلامی بین اسلام و سنت، فاصله و جدایی می‏اندازد. اگر سنت یک گفتمان باشد، از اسلام و نصوص دینی جدا می‏شود و یا از هرمنوتیک برای نقد و بررسی پیش‏فرض‏های عالمان و مسلمانانی استفاده می‏شود که نصوص دینی را در تاریخ قرائت کرده‏اند. از نظر نویسنده تجددگرایی اسلامی کوشش ارزنده‏ای برای رفع معضلات جامعه اسلامی و پاسخی برای پرسش دیرین این سرزمین (سنت و تجدد) است.