از نگاه ایجابی به شعر و شاعران عرفانی تا نگاه سلبی به شعر و شاعران مدرن در تأملات فلسفی احمد فردید (مقاله علمی وزارت علوم)
درجه علمی: نشریه علمی (وزارت علوم)
آرشیو
چکیده
مسئله شناخت و ماهیت شعر موضوعی دیرینه است که اندیشمندان جهان را به خود مشغول داشته است. در سنت فلسفی غرب از افلاطون و ارسطو از یک سو، و در سنت شرق از فارابی و ابن سینا تا عصر حاضر در باب ماهیت و شناخت شعر دیدگاه های سلبی و ایجابی زیادی مطرح شده است. از میان فیلسوفان ایرانی که در دوره معاصر نگاه فلسفی به شعر و شاعران داشته، احمد فردید است. فردید در نگرش خویش نسبت به شعر تحت تأثیر سه آبشخورِ: حکمت انسی، عرفان ابن عربی و اندیشه های هایدگری است. وی براین اساس، تاریخ را به پنج دوره پریروز، دیروز، امروز، فردا و پس فردا تقسیم می کند. دوره پریروز و پس فردا، به دلیل خاستگاه و غایت الهی، دوره های آرمانی فردید محسوب می شوند؛ اما دوره های دیگر در نگاه وی چندان اعتبار و اهمیتی نمی یابند. در نظر وی، باتوجه به گذشت زمان و فاصله گرفتن از تاریخ پریروز، زبان از خاستگاه الهی خود خارج شده و به صورت ابزار و وسیله تنزل پیدا کرده است. بنابراین، به دلیل اینکه شاعران کلاسیک، افرادی همچون حافظ، مولانا، جامی و شبستری با زبان اشارت، امکان بازگشت به تاریخ پریروز و احیای تاریخ پس فردارا برای انسان فراهم می کنند، شعر و شاعران آرمانی وی محسوب می شوند. همچنین، شعر این شاعران به دلیل دربرداشتن حکمت، به مثابه نیروی رهایی بخش انسان از دوره عسرت نقش آفرینی می کنند و حتی در دوره مدرنیته نیز در مقابل نیست انگاری بشارتی به سوی پس فردا می دهند؛ اما در دوره جدید با ظهور متافیزیک و میدان داری نفس اماره، شعر و شاعران نقش و رسالت دیرین خود را از دست داده اند. براین اساس، شاعرانی همچون نیما یوشیج، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد، شاملو و... به دلیل آنکه شعرشان بر مبنای نفس اماره و زبان عبارت استوار است، در چشم و دل فردید ارج و اعتباری پیدا نمی کنند؛ ازاین رو، به طورکلی، فردید شاعران مدرن را از مدینه فاضله خویش بیرون می کند.A Positive View of Poetry and Mystical Poets to a Negative View of Modern Poetry and Poets in the Philosophical Reflections of Ahmad Fardid
The issue of understanding and the nature of poetry is an ancient issue that has occupied the minds of researchers. In the philosophical tradition of the West, from Plato and Aristotle on the one hand, and in the tradition of the East, from Al-Farabi and Ibn Sina to the present day, many negative and positive views have been raised about the nature and understanding of poetry. Among the Iranian philosophers who have had a philosophical view of poetry and poets in the contemporary period is Ahmad Fardid. Fardid is influenced by three sources in his attitude toward poetry: the wisdom of Anas, the mysticism of Ibn Arabi, and the thoughts of Heidegger. On this basis, he divides history into five periods: the day before yesterday, yesterday, today, tomorrow, and the day after tomorrow. The days before yesterday and the day after tomorrow are considered ideal periods for Fardid due to their divine origin and purpose but the other periods do not receive much credibility and importance in his view. In his opinion, with the passage of time and distance from the history of the past, language has departed from its divine origin and has been degraded into a tool and means. Therefore, because classical poets, such as Hafez, Rumi, Jami, and Shabestari, provide humans with the opportunity to return to the history of the past and revive the history of the future through the use of allusive language, poetry, and poets are considered his ideals. In addition, the poetry of these poets, in order to extract wisdom, plays a role as a liberating force for humans from the era of hardship, and even in the era of modernity. They give a message of hope toward the future against nihilism, but in the new era, with the emergence of metaphysics and the field of the ego, poetry and poets have lost their ancient role and mission. Accordingly, poets such as Nimayoshij, Sohrab Sepehri, Forough Farrokhzad, Shamloo, etc., because their poetry is based on the soul of the poet and the language of the phrase, do not find respect and credibility in Fardid's eyes and heart; hence, Fardid expels modern poets from his virtuous city.
تبلیغات
