روضه الناظر و نزهه الخاطر جنگی است کهن و با ارزش، مشتمل بر منتخبی از بهترین و زیباترین اشعار فارسی و عربی تا قرن هفتم هجری قمری که عزالدین عبدالعزیز کاشی، از مولفان و شاعران پایان سده هفتم و آغاز سده هشتم هجری، آن را گردآوری و تدوین کرده است. شعرهای برگزیده نشان می دهد مولف تسلط خوبی بر ادب عرب و عجم داشته و دیوان بسیاری از بزرگان را در اختیار داشته است. در این مقاله، ضمن معرفی این مجموعه خطی و نیز بررسی و تحلیل ویژگیهای سبکی مولف، به تبیین و تفسیر نکات ذیل پرداخته ایم: ?- مولف ابیاتی از شاعران بزرگ آورده که در دیوان فعلی آنها نیست و به همین جهت روضه الناظر متن معتبری است که می تواند راهگشای تصحیح برخی دیوانها باشد؛ -?این جنگ تعدادی از شاعران ناشناخته را معرفی می کند که حافظ و دیگر شاعران پس از قرن هفتم از آنها متاثر بوده اند؛ -?در این مجموعه به تعدادی از گویندگان ادب فارسی و عربی برمی خوریم که هنوز ناشناخته اند و معرفی و انتشار اشعار آنها می تواند زینت بخش اوراق درخشان ادب پارسی باشد؛ -?روضه الناظر در زمینه ادبیات تطبیقی و مضامین مشترک فارسی و عربی نیز متنی معتبر و درخور اعتناست.
این مقاله به بررسی اصالت دو واژه «فیل» و «شتر» در داستان «مرد در چاه»، در دو متن کلیله و دمنه نصرالله منشی (قرن 6 ق.) و حدیقه الحقیقه سنایی غزنوی (قرن 6 ق.) می پردازد. مدرس رضوی این مورد را در تعلیقات حدیقه بررسی نموده، اما نگارنده در صدد است تحقیقات ایشان را تکمیل نماید. بعلاوه، برای این کار از تحریرهای مختلف متونی نظیر بلوهر و بوذاسف، کلیله و دمنه و مهابهاراتا بهره برده است. واژه «فیل» در متنهایی که پیش از کلیله و دمنه و حدیقه الحقیقه نوشته شده اند، ذکر شده است، در حالی که این دو متن از «شتر» یاد کرده اند که به نظر نگارنده، نصرالله منشی از سنایی سرمشق گرفته است.
کودتای مارکسیستی هفت ثور 1357ش در افغانستان، منشا تحولات ادبی این کشور طی دهه های اخیر بوده است. این کودتا که با مقاومت شدید مردمی، ورود ارتش سرخ و آغاز جنگ در افغانستان همراه بود، زمینه مهاجرت مردم، نویسندگان و شاعران افغانستان را به سایر نقاط جهان، بویژه کشورهای همجوار فراهم ساخت. در این میان، ایران نیز به دلیل قرابتهای فرهنگی، زبانی و مذهبی، پذیرای گروه کثیری از شاعران مهاجر افغانستان بود که بتدریج جریان شعر مهاجرت را در این کشور بنیان نهادند. شعر مهاجرت افغانستان به لحاظ محتوا و مضمون بشدت تحت تاثیر شعر پس از انقلاب ایران، بخصوص شعر پایداری و دفاع مقدس قرار دارد. از نظر صورت و مسایل زیبا شناسی نیز شعر مهاجرت افغانستان دارای ویژگیهای جالب توجهی است که کوشش شده این خصوصیات به همراه دگرگونیهای صوری و محتوایی شعر مهاجرت افغانستان در ایران تحلیل گردد.
«الاملا فی اشکالات الاحیاء» رساله ای کمتر شناخته شده از محمد غزالی است که وی در آن اصطلاحات عرفانی مندرج در کتاب « احیاءالعلوم» خود را استخراج نموده و توضیح داده است و به این ترتیب، فرهنگی از اصطلاحات عرفانی فراهم کرده است. ابن عربی هم با تالیف رساله «اصطلاحات الصوفیه الوارده فی الفتوحات المکیه» پای در حوزه فرهنگ نگاری نهاده است، زیرا رویکرد عمومی به کتاب بزرگ «الفتوحات المکیه» او را واداشته بود تا از آن کتاب، اصطلاحات عرفانی را بیرون کشد و به اختصار شرح نماید. بدین ترتیب، هم غزالی و هم ابن عربی، با تالیف این دو رساله در حوزه فرهنگ نگاری گام نهاده اند. این پژوهش بر آن است تا این دو
مجموعه ای بس نفیس، شامل 209 اثر منثور و منظوم، بعضی کوتاه و برخی بلند، و به کتابت ابوالمجد محمدبن مسعود تبریزی، از فضلای دارالموحدین تبریز، مورخ 720 ق تا 723 ق، فراهم آمده و در سالهای اخیر به تملک کتابخانه مجلس شورای اسلامی در آمده است. خوشبختانه، این مجموعه کوته زمانی بعد به صورت عکسی و با نام سفینه تبریز به چاپ رسید و روشنی بخش دل و دیده اهل ادب و اصحاب تحقیق گردید. آنچه در این سفینه آمده، بعضی پیش از این اصلا شناخته نبود و برخی شناخته بود، اما روایت این نسخه گاه کاملتر و درست تر می نماید. تعدادی آثار نیز در این سفینه هست که به نویسنده ای جز آن کس که تا امروز صاحب آن اثر شمرده می شده است، منتسب است. در مقاله حاضر، نویسنده این سطور، نخست به اجمال این سفینه را معرفی می کند و سپس درباره مناظره گل و مل (یکی از یازده مناظره مضبوط در این مجموعه- که به نام سراج الدین قمری، شاعر قرن هفتم، ثبت است- و رد یا صحت انتساب آن به قمری می پردازد.
نماد ابزاری است که برخی از نویسندگان افزون بر انعکاس امور درونی و ذهنی و حالات روانی و عاطفی خود، آن را برای زیبا و موثرتر کردن و عمق بخشیدن به آثارشان و نیز گریز از فشار سانسور حکومتهای استبدادی، به کار می گیرند. سیمین دانشور به عنوان یکی از نویسندگان برجسته معاصر، آثار ارزنده ای آفریده است که با اقبال خوانندگان رو به رو شده و جایگاه ویژه ای را برای او رقم زده اند؛ بویژه سه رمان او، سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان جزو پرخواننده ترین و جذابترین رمانهای امروز به شمار می آیند. مساله مورد بررسی در این جستار، وجوه و ابعاد نمادپردازی در رمانهای سیمین دانشور و تحلیل تحولات نمادپردازی او از زمان انتشار سووشون (1348) تا زمان انتشار ساربان سرگردان (1380) با تاکید بر همین سه اثر است. دانشور در این رمانها در بیشینه عناصر داستانی اعم از شخصیت، زبان، حوادث و زمان و مکان نمادپردازی کرده است. به طور کلی، سیر نمادپردازی دانشور از « سووشون» تا «ساربان سرگردان»، سیری است از سادگی و استواری و روشنی، به غموض و پیچیدگی.
