سرمایه روان شناختی مثبت

پژوهش­های سازمانی مثبت­ نگر یکی از جدیدترین نحله های مطالعات سازمانی در هزاره سوم محسوب می شوند. بر این اساس، پدیده بهروزی سازمانی به عنوان شالوده تفکرات مثبت گرایی در سیستم­های پویای سازمانی مطرح شده است. پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که مدل تحقق بهروزی سازمانی چگونه مدلی است؟ بنابراین پژوهش گر پس از تشریح مبانی نظری بهروزی سازمانی، فرایندی از متغیرهای درون سازمانی که مبین چگونگی شکل گیری بهروزی سازمانی در سازمان های دولتی هستند را به بوته مفهوم سازی و آزمون می گذارد. جامعه آماری این پژوهش 1853 نفر از کارکنان رسمی و پیمانی ستادی در دو سطح مدیریتی و کارشناسی شاغلین 23 دستگاه اجرایی مشمول بودجه جاری انتخاب شده است. حداقل اندازه نمونه مورد مطالعه 318 نفر است که از طریق نمونه گیری تصادفی طبقه ای انتخاب شده اند. پژوهش گر برای تعمیم پذیری نتایج، 15% به آن افزوده و در نهایت 355 پرسش نامه تکمیل شد. به منظور گردآوری داده ها از پرسش نامه­های استاندارد استفاده شده است. تجزیه و تحلیل داده­های پژوهش از طریق مدل معادلات ساختاری و تحلیل مسیر توسط نرم افزار لیزرل انجام شد. نتایج پژوهش ضمن تأیید مدل مفهومی، متغیرهای شناسایی شده را در فرایند شکل گیری بهروزی سازمانی موثر می داند.

پژوهش های سازمانی مثبت گرا یکی از جدیدترین نحله های مطالعاتی حوزه سازمان و مدیریت است. بی تردید خاستگاه چنین پژوهش هایی علم روان شناسی بوده، با این حال اندیشه متفکران علم مدیریت را به شدت متاثر ساخته است. بهروزی سازمانی یکی از جلوه های پژوهش های مثبت گرا می باشد. هدف پژوهش حاضر، تبیین این پدیده در پرتو نقش کلیدی سرمایه روان شناختی مثبت است. این پژوهش مدعی است که وجود سرمایه روان شناختی مثبت در سازمان های دولتی موجد فضیلت سازمانی و رفتار شهروندی است که این دو نیز باعث شکل گیری پدیده ای به نام جو روان شناختی در سازمان ها می شوند و ره آورد آن بهروزی سازمانی خواهد بود. جامعه آماری این پژوهش مدیران و کارشناسان سازمان های دولتی استان یزد است. مقاله حاضر، از حیث مبانی فلسفی پژوهش در زمره پارادایم اثبات گرایی، از نوع توسعه ای و از حیث صبغه پژوهش، کمی و استراتژی آن علّی است. برای تحلیل داده های پژوهش از مدل معادلات ساختاری و تحلیل مسیر از طریق نرم افزار لیزرل استفاده شد. نتایج نشان می دهد ضرایب مسیری مدل ساختاری بین کارشناسان و مدیران تفاوت معنی داری دارند. همچنین نقش واسط متغیرهای میانجی در رده کارشناسان همگی تایید شده و در رده مدیران کلیه متغیرها به جزء جو روان شناختی از نقش میانجی برخوردارند.

در عصر حاضر، پس از سرمایه های مالی، اجتماعی و  انسانی  می توان سرمایه روان شناختی را به عنوان منبع مزیت رقابتی پایدار برای سازمانها در نظر گرفت. سرمایه روان شناختی مثبت، مفهوم نسبتا جدیدی است که امروزه از حوزه روان شناسی مثبت گرا وارد مکتب رفتار سازمانی شده و از آن به عنوان مزیت رقابتی سازمان یاد می شود. این سرمایه قابلیت ارتقاء داشته و پتانسیل مناسبی برای  تعالی عملکرد کارکنان فراهم می کند. هدف تحقیق حاضر نیز بررسی تاثیر امکانات رفاهی بر ارتقاء سرمایه روانشناختی مثبت کارکنان می باشد، که با بهره گیری از روش تحقیق شبه تجربی، تغییرات سرمایه روانشناختی مثبت کارکنان را قبل و بعد از استفاده خدمات رفاهی توسط پرسشنامه استاندارد لوتانز (2007) بررسی می کند. جامعه آماری این تحقیق شامل کارکنان شرکت ملی نفت ایران می باشد که در شش ماهه اول سال 1395 از خدمات مجموعه تفریحی و آموزشی شرکت ملی نفت ایران در محمود آباد استفاده کرده اند. یافته های پژوهش از نمونه تصادفی 344 نفری ، نشان داده که امکانات رفاهی ارائه شده در این مجموعه، همه ابعاد سرمایه روانشناختی مثبت را افزایش معنی داری داده است.

پژوهش حاضر با هدف ارائه چارچوبی به منظور کسب مزیت رقابتی پایدار با رویکرد کیفی انجام شد. در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شد. پس از مصاحبه های نیمه ساختاریافته با 17 نفر از خبرگان شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران و شرکت های فعال در صنعت پتروشیمی، اشباع نظری حاصل گردید و داده ها با روش تحلیل محتوای جهت دار با نرم افزار اطلس تی آی8 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. بر اساس یافته های پژوهش، مدل مفهومی مزیت رقابتی پایدار با محوریت سرمایه روان شناختی مثبت و میانجی گریِ ابعاد رفتارِ شهروندیِ سازمانی، سرمایه اجتماعی، سرمایه انسانی، سرمایه فکری(رابطه ای)، مدیریت دانش و رفتارِ کاری نوآورانه، طراحی و ارائه شد. در نتیجه، برای دستیابی به مزیت رقابتیِ پایدار، سرمایه روان شناختیِ مثبت به عنوان عامل محوری برای سایر سرمایه های مرتبط با حوزه منابع انسانی عمل می کند و با ایجاد بانک اطلاعاتی از سرمایه روان شناختیِ مثبتِ کارکنان و تمرکز استراتژی های توسعه منابع انسانی می توان به قابلیتِ پویا برای کسب مزیت رقابتی پایدار دست یافت.

زمینه و هدف: یکی از دغدغه های اصلی مدیران سازمان ها در هزاره سوم بهروزی سازمانی است. دانشگاه ها از یک سو سازمان محسوب شده اند و از سویی تأثیر شگرفی در حیات اجتماعی بشر امروز داشته اند. مطالعه حاضر در زمینه مدیریت و هدف اصلی آن تبیین پدیده بهروزی سازمانی در دانشگاه فرهنگیان و بیان ابعاد آن بوده است. این پژوهش براساس تجربه حرفه ای مسئولان واحدهای این دانشگاه به منظور ایجاد یک چهارچوب مفهومی، بومی سازی شده است. مواد و روش: روش پژوهشگر در این بخش از پژوهش، روش کیفی با استفاده از راهبرد پدیدارنگاری بوده است. مشارکت کنندگان شامل 32 نفر از مسئولان زن و مرد از میان روسا و معاونان واحدهای این دانشگاه بوده اند که از طریق نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع نظری انتخاب شده اند. داده ها با استفاده از مصاحبه جمع آوری شدند. یافته ها: یافته ها نشان داد که در وضعیت موجود، مقوله های بهروزی سازمانی در ابعاد عینی و ذهنی و نیز روانی، فیزیکی، مالی و اجتماعی و در این دانشگاه مورد توجه جدی قرار نگرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که در مقایسه با سایر پژوهش ها، باید بعد مدیریت را به ابعاد بهروزی سازمانی افزود و همچنین از منظر عناصر اصلی دانشگاه (هیئت علمی، کارکنان و دانشجویان)، بعد روانی نسبت به سایر ابعاد، اولویت اساسی داشته است.

هدف از مطالعه حاضر، بررسی تأثیر رهبری مثبت گرا بر رفتارهای نوآورانه کارکنان با میانجی گری عجین شدن در شغل و سرمایه روان شناختی مثبت است. مطالعه پیش رو جهت جمع آوری داده ها از روش پیمایشی و برای تحلیل داده ها از روش همبستگی استفاده نموده است. جامعه آماری این پژوهش را کارکنان و مدیران شرکت های دانش بنیان شهر تهران تشکیل می دهند. ازآنجاکه حجم جامعه محدود بوده، برای تعیین حجم نمونه از جدول مورگان (کلیه مدیران و کارکنان شرکت های دانش بنیان) بهره برده شد. ازاین رو، در مطالعه حاضر ، حجم نمونه 306 نفر برآورد شده است. روش نمونه گیری این پژوهش تصادفی ساده است. ابزار اصلی گردآوری داده ها پرسشنامه می باشد که پایایی و روایی آنها تأیید شد. برای تجزیه وتحلیل داده ها از نرم افزار Smart-Pls بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که رهبری مثبت گرا بر سرمایه روان شناختی مثبت، رفتارهای نوآورانه کارکنان و عجین شدن در شغل تأثیر مثبت و معنی داری دارد. همچنین، سرمایه روان شناختی مثبت بر عجین شدن در شغل و رفتارهای نوآورانه کارکنان تأثیر مستقیم و معنی داری دارد. درپایان، عجین شدن در شغل بر رفتارهای نوآورانه کارکنان تأثیر معنی داری داشت.

پژوهش حاضر با هدف ارائه چارچوبی به منظور کسب مزیت رقابتی پایدار با محوریت سرمایه روان شناختی مثبت انجام شده است. این پژوهش بر پایه پژوهش های آمیخته به صورت کیفی و کمی در پارادایم پراگماتیسم است که از نظر هدف کاربردی و از حیث ماهیت و روش، توصیفی پیمایشی می باشد. جامعه آماری پژوهش مدیران و کارشناسان شرکت ملی صنایع پتروشیمی و شرکت های فعال در این صنعت بودند که بر اساس روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده اند. در بخش کیفی داده های حاصل از مصاحبه نیمه ساختار یافته با 17 نفر از خبرگان استخراج و با روش تحلیل محتوای کیفی و نرم افزار AtlasTi.8 مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت، مفاهیم، مقولات و الگوی مفهومی استخراج شد. سپس در بخش کمی، اطلاعات با استفاده از ابزار پرسشنامه گردآوری و با بهره گیری از مدل معادلات ساختاری(SEM)، مدل نهایی پژوهش، تدوین، ارزیابی و مورد تایید قرارگرفت. نتایج تحلیل مدل معادلات ساختاری از طریق نرم افزار AMOS26 نشان داد که سرمایه روان شناختی مثبت به صورت مستقیم و غیر مستقیم از طریق متغییرهای سرمایه اجتماعی، سرمایه انسانی، سرمایه فکری(رابطه ای)، رفتار شهروندی سازمانی، مدیریت دانش و رفتارکاری نوآورانه بر مزیت رقابت پایدار موثر است. درنتیجه برای دستیابی به مزیت رقابتی پایدار، سرمایه روان شناختی مثبت به عنوان عامل محوری برای سایر سرمایه های مرتبط با حوزه منابع انسانی عمل می کند و سرمایه اجتماعی نیز بعد از آن مهم ترین متغییر است. نتایج پژوهش در برگیرنده شاخص ها و مولفه های دستیابی به مزیت رقابتی پایدار و ارائه مدل کسب مزیت رقابتی پایدار با محوریت سرمایه روان شناختی مثبت در شرکت صنایع پتروشیمی ایران است.

زمینه و هدف: خودکارآمدی به عنوان یکی از مولفه های رفتار سازمانی مثبت گرا نقش مهمی را در بهبود و توسعه ی عملکرد کارکنان ایفا می کند. هدف از پژوهش حاضر شناسایی عوامل اثرگذار بر احساس خودکارآمدی در میان کارکنان دانشگاه تهران می باشد. روش شناسی پژوهش: تحقیق حاضر در پارادایم تفسیری قرار گرفته و بر اساس نوع هدف کاربردی، و از نظر ماهیت داده ها کیفی بوده و دارای رویکرد استقرایی می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات از ابزار مصاحبه نیمه ساختار یافته استفاده شده است. مشارکت کنندگان پژوهش حاضر را کارکنان آموزشی و پژوهشی دانشگاه تهران تشکیل داده و روش نمونه گیری در تحقیق حاضر در دسترس است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. یافته ها: پس از انجام مصاحبه با 12 نفر از کارکنان و رسیدن به اشباع نظری، محقق به 12 مضمون فرعی و 4 مضمون اصلی دست یافت. مضامین اصلی و فرعی پژوهش حاضر شامل: عوامل سازمانی(بازخورد مثبت مدیران، بی عدالتی در سازمان، فرهنگ سازمانی انعطاف ناپذیر و نحوه ی سرپرستی و مدیریت)، عوامل شغلی(انگیزه در شغل، عدم تناسب شغل و شاغل و ویژگی ها و خصوصیات شغلی)، عوامل فردی(تجربه موفق شخصی، یادگیری خودکارامدی و ویژگی های شخصیتی و روانی) و عوامل اجتماعی(بازخورد مثبت همکاران و موفقیت ها و پیروزی های همکاران) می باشد. نتیجه گیری: توجه به عوامل سازمانی، شغلی، فردی و اجتماعی می تواند زمینه لازم برای افزایش خودکارآمدی کارکنان را فراهم آورد.

زمینه: در جهان رقابتی امروزی، یکی از ابزارهای مهم برای ایجاد تحول و بقای سازمان و دستیابی به اهداف موردنظر، عنصر انسان و توجه به قابلیت ها و ظرفیت های مثبت کارکنان است. هدف: هدف از این پژوهش بررسی تأثیر اقدامات مدیریت منابع انسانی بر اشتیاق شغلی کارکنان با تأکید بر نقش میانجی سرمایه روان شناختی مثبت در اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی است. روش ها: پژوهش حاضر ازلحاظ هدف، کاربردی و ازلحاظ ماهیت و روش در زمره تحقیقات علّی است. جامعه آماری، کارکنان اداره کل راه و شهرسازی استان مرکزی است. به منظور برآورد حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است که حجم نمونه برابر با ۱۵۰ نفر محاسبه گردید. در این پژوهش از روش نمونه گیری تصادفی ساده استفاده شده است. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه است. یافته ها: نتایج در خصوص فرضیه اول نشان داد اقدامات مدیریت منابع انسانی تأثیر مثبت (0/66) بر اشتیاق شغلی کارکنان دارد. نتایج در خصوص فرضیه دوم نشان داد اقدامات مدیریت منابع انسانی تأثیر مثبت (0/81) بر سرمایه روان شناختی مثبت دارد. نتایج در خصوص فرضیه سوم نشان داد سرمایه روان شناختی مثبت تأثیر مثبت (0/39) بر اشتیاق شغلی کارکنان دارد. نتایج در خصوص فرضیه چهارم نشان داد اقدامات مدیریت منابع انسانی از طریق متغیر میانجی سرمایه روان شناختی مثبت بر اشتیاق شغلی کارکنان تأثیر مثبت (0/97) دارد. نتیجه گیری: با توجه به تأثیر مثبت اقدامات مدیریت منابع انسانی بر اشتیاق شغلی کارکنان از طریق متغیر میانجی سرمایه روان شناختی مثبت، مدیران سازمان می توانند با افزایش مهارت، انگیزه، فرصت های شغلی و شرایط کاری مطلوب از طریق اقدامات مدیریت منابع انسانی و تقویت مؤلفه های سرمایه روان شناختی مثبت، سطح اشتیاق شغلی کارکنان را افزایش دهند.

مقدمه: سرمایه اجتماعی از مهم ترین مفاهیمی است که در چند دهه اخیر مورد توجه اندیشمندان قرار گرفته است. در این راستا، محققان حوزه سلامت توجه ویژه ای به مفهوم سرمایه اجتماعی داشته اند. این مطالعه بر آن است با تحلیل نظری، مطالعات و پژوهشهای صورت گرفته درخصوص رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت به چارچوب مفهومی دست یابد. به طورکلی دو رویکرد در زمینه ارتباط بین این دو متغیر وجود دارد: رویکرد اول، استقلال مفهومی دو متغیر را مطرح می کند که معمولاً سرمایه اجتماعی به عنوان متغیر مستقل و سلامت اجتماعی به عنوان متغیر وابسته فرض شده است. و دیگری رویکرد تلفیق مفهومی که قائل به فضای مفهومی مشترکی برای این دو است. مرور انتقادی: سه رویکرد متفاوت به سلامت اجتماعی وجود دارد. رویکرد تعیین کننده های سلامت، سلامت اجتماعی جامعه و سلامت اجتماعی فردی. تعیین کننده های سلامت در پی شناسایی و تعیین متغیرهایی است که شرایط و زمینه های اثرگذار بر سلامت اجتماعی را فراهم می کند. سلامت اجتماعی در سطح فردی فرایند درگیر شدن شهروندان در امور اجتماعی است. در واقع هر چه سطح درگیری و مشارکت اجتماعی شهروندان در جامعه بالاتر برود نه تنها سلامت اجتماعی فرد افزایش پیدا می کند بلکه این فرآیند، پیامدهایی دارد که شاخص های سلامت اجتماعی جامعه را تقویت می کند. به عبارت دیگر می توان گفت این سه رویکرد یک الگوی کامل سلامت اجتماعی است که از سطح راهبردی، سیاستگذاری، برنامه ریزی، اجرا و حصول و ارزیابی نتیجه را در خود دارا می باشد. بنابراین به نظر می رسد برای ارزیابی دقیق و منصفانه از وضعیت سلامت اجتماعی یک کشور بهتر است به هر سه رویکرد بطور همزمان توجه شود. بحث: افراد دارای پایگاه اجتماعی و اقتصادی یکسان ممکن است از سطح سرمایه اجتماعی متفاوتی برخوردار باشند. لذا ویژگی های فردی و روان شناختی یکی از عوامل توضیح دهنده این تفاوت است. به عبارت دیگر سلامت اجتماعی با توجه به ذهنی بودن آن به عنوان بعدی از سرمایه اجتماعی معرفی شده است که بیانگر پتانسیلهای شخصیتی فرد برای توسعه روابط است. دیدگاه تلفیقی در خصوص دو مفهوم سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی دارای ابعاد روان شناختی است که در واقع همان ظرفیت شخصی افراد برای درگیر شدن در جامعه است