پژوهش های زبان شناسی: نظریه و کاربرد

پژوهش های زبان شناسی: نظریه و کاربرد

پژوهش های زبان شناسی: نظریه و کاربرد سال اول پاییز و زمستان 1401 شماره 1

مقالات

۱.

همانگویی در زبان فارسی: رویکردی صرفی

نویسنده:

کلید واژه ها: همانگویی حشو تکرار حشو قبیح ژیمانک

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۵ تعداد دانلود : ۶۳
پژوهش حاضر به بررسی رابطه ی مفهومی همانگویی در زبان فارسی و مقایسه آن با طبقه بندی ساختواژی ژیمانک (2015) می پردازد. بر مبنای این طبقه بندی، رابطه مفهومی همانگویی در وهله اول در دو گروه ترکیب و اشتقاق قابل بررسی است که در گروه ترکیب، ترکیب ِ بدل و در گروه اشتقاق، اتصال وندهای هم معنا با پایه، اتصال وندهای غیرتغییردهنده ی معنای پایه، اتصال وندهای هم-نقش بر یک پایه واحد و تکرار وند از زیرمجموعه های این طبقه به شمار می روند. مطالعه حاضر با اتخاذ روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری داده هایی که هر یک بیانگر نوعی حشو، تکرار یا همانگویی است انجام و با هر طبقه مقایسه شد. داده ها از منابع سمعی-بصری از جمله رادیو و تلویزیون، منابع الکترونیکی و گفتار روزمره ی گویشوران فارسی زبان تهیه و سپس منطبق با الگوی پیشنهادی ژیمانک فهرست شد. نتیجه حاصل از این بررسی نشان داد واژه های مرکب و اشتقاقی رایج در زبان فارسی که بیانگر حشو یا همانگویی است با آنچه ژیمانک مطرح کرده انطباق دارد و الگویی نیست که برای آن واژه ای در زبان فارسی موجود نباشد. ضمن اینکه داده های زبان فارسی را واژه های رسمی و غیررسمی و محاوره ای و در برخی موارد، واژه ای متعلق به یک لهجه خاص تشکیل می دهد.
۲.

رمزگردانی در کلاس های زبان انگلیسی در ایران

کلید واژه ها: رمزگردانی نگرش کارکرد زبان اول

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۱ تعداد دانلود : ۷۶
هدف از مطالعه حاضر بررسی کارکرد مثبت رمزگردانی به زبان اول (فارسی) در کلاس های آموزش زبان انگلیسی در ایران می باشد. این مطالعه موردی بر آشکارسازی نگرش معلمان و زبان آموزان نسبت به الگوها، کارکردها و عوامل رمزگردانی به زبان اول در کلاس های زبان انگلیسی در کشور ایران تأکید دارد. روش تحقیق مطالعه حاضر از نوع کمّی است و هدف از آن تجزیه و تحلیل رمزگردانی به زبان فارسی به وسیله ی پرسشنامه می باشد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان می دهد که رمزگردانی به زبان اول راهبرد غالب و شایعی میان بیشتر معلمان زبان انگلیسی در موسسه های زبان ایران است. همچنین نتایج نشان داده است که رمزگردانی  به موقع به زبان اول نقش مثبتی در تدریس و یادگیری زبان انگلیسی ایفا می کند.
۳.

بررسی نشانه - معنا شناختی واژه ها و اصطلاحات کاربردی در علم پزشکی و کاربرد آن ها در زبان فارسی

کلید واژه ها: شانه نماد نمایه شمایل انتخاب و ترکیب

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۰ تعداد دانلود : ۸۰
در این مقاله به منظور بررسی مفهوم ضمنی واژه ها و اصطلاحات نظام نشانه ای پزشکی که بعنوان نماد به نظام نشانه ای زبان فارسی راه یافته و بکار می روند،  از "فرهنگ شفاهی سخن" و "فرهنگ فارسی گفتاری"، داده های مناسب با موضوع پژوهش استخراج شده و با استفاده از دانش  معنی شناسی و نشانه شناسی و بر اساس چارچوب نظری پیرس به تحلیل معنای ضمنی آن ها پرداخته شده و با ذکر نمونه برای هر یک در مفهوم صریحشان در نظام نشانه ای پزشکی، هم چنین ضمن ارائه نمونه هایی برای کاربرد مفهوم ضمنی این واژه ها و اصطلاحات در زبان فارسی، مشخص شد که هر یک از این نماد ها به هنگام انتقال به نظام نشانه ای زبان فارسی از رفتار تازه ای برخوردار می شوند. بیشترین میزان استفاده از واژه ها و اصطلاحات پزشکی، کاربرد اندام واژه ها در زبان فارسی محاوره ای می باشد و در این میان چند اندام واژه کاربرد گسترده تری نسبت به بقیه در اصطلاحات فارسی گفتاری دارند و اکثرا در معنای ضمنی خود به کار می روند؛ مانند  اندام واژه "روده" در " یک روده راست تو شکمش نداره". به طور کلی این نتایج حاصل شد که واژه ها و اصطلاحات مذکور در ضرب المثل های زبان فارسی عموماً بصورت شمایل بازنمایی می شوند و در واقع استعاره محسوب می شوند و استعاره را می توان جزو نشانه شمایلی محسوب کرد.
۴.

بررسی انگاره نمونه اصلی در فرافرهنگ نگاری و کاربرد آن در خرد ساختار فرهنگ های تک زبانه فارسی

نویسنده:

کلید واژه ها: انگاره نمونه اصلی راش خردساختار فرافرهنگ نگاری فرهنگ تک زبانه

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۲ تعداد دانلود : ۶۹
این پژوهش با رویک رد فراف رهنگ نگاری بر مبن ای «انگاره ی نمونه ی اصلی» به شیوه توصیفی تحلیلی انجام و داده ها از خردساختار 5 فرهنگ مهم تک زبانه فارسی، شامل فرهنگ های دهخدا، معین، عمید، انوری و صدری افشار گرد آوری شده است. در این پژوهش، نگارندگان تعریف 100 مدخل متعلق به 5 مقوله «ابزار»، «اثاث منزل»، «پرنده»، «میوه» و «وسیله نقلیه» را در 5 فرهنگ تک زبانه فارسی مورد بررسی قرار داده و با تعریف های همان مدخل ها در «فرهنگ فراگیر انگلیسی کوبیلد» کالینز (1987) مقایسه کرده اند تا با استفاده از الگوی سوالز امکان مقایسه با یک فرهنگ معیار جهانی وجود داشته باشد. نتیجه های حاصل از تحلیل داده ها نشان می دهد خرد ساختار هیچ یک از فرهنگ های فارسی مبتنی بر نظریه زبانشناسی نیست. بر این اساس نویسندگان الگویی را پیشنهاد می دهند تا بر مبنای انگاره نمونه اصلی بتوان خرد ساختار فرهنگ های تک زبانه فارسی را تدوین یا ویرایش کرد.
۵.

بررسی تطبیقی واژگان کتاب انگلیسی اول راهنمایی پیشین با فهرست واژگان پایه زبان انگلیسی و فارسی

نویسنده:

کلید واژه ها: واژگان پایه بررسی تطبیقی زبان انگلیسی زبان فارسی کتاب درسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۶۹ تعداد دانلود : ۶۷
بررسی فهرست واژگان هسته ای یا پایه در زبانهای مختلف و عمدتا به منظور اهداف آموزشی از دیرباز مورد توجه بوده است و فهرست های متعددی از واژگان پایه زبان انگلیسی به عنوان مهمترین زبان بین المللی که در تمام جهان تدریس می گردد فراهم آمده است. در پژوهش حاضر به بررسی واژه های آموزش داده شده در کتاب زبان انگلیسی سال اول راهنمایی تحصیلی سابق می پردازیم و می کوشیم به شیوه تطبیقی به این پرسش پاسخ دهیم که واژگان کتاب مذکور تا چه میزان با فهرست واژگان پایه زبان انگلیسی و فارسی انطباق دارد و به عبارت دیگر دانش آموز ایرانی با آموختن این کتاب با چه میزانی از این واژگان هسته ای آشنا می شود. داده های پژوهش از فهرست های معتبر واژگان پایه زبانهای فارسی و انگلیسی و متن کتاب مورد بحث انتخاب گردیده و پژوهش به شیوه توصیفی-تحلیلی و از طریق تحلیل تطبیقی متن با فهرست های مذکور انجام شده است. نتایج این پژوهش نشان داد که کتاب درسی سال اول راهنمایی نظام فعلی آموزشی کشورمان از نظر انطباق با فهرست های واژگان پایه زبان انگلیسی انطباق قابل قبولی دارد. این یافته می تواند برای برنامه ریزان آموزشی و سیاستگذاران علمی کشور در آسیب شناسی کتب درسی و بهبود کیفیت علمی آنها مفید واقع گردد.
۶.

حرف تعریف، نشانه مفعولی و تکواژ جمع در گویش لری بالاگریوه

نویسنده:

کلید واژه ها: لری بالاگریوه حرف تعریف معرفه نکره نشانه مفعولی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۸ تعداد دانلود : ۷۷
مقاله حاضر به توصیف سه ویژگی صرفی حرف تعریف، تکواژ جمع و نشانه مفعولی در گویش لری بالاگریوه اختصاص دارد. این پژوهش رویکردی توصیفی-تحلیلی به سه مقوله مذکور دارد و برای جمع آوری داده ها با گویشوران لر مصاحبه هایی انجام گرفته است. تکواژ های جمع در این گویش به صورت - yɑ و ʊ هستند و شباهت هایی با تکواژ های ها و -ان در فارسی وجود دارد. تکواژ -en یا -n در لری بالاگریوه نشانه مفعول است و ویژگی های خاصی را در ترکیب نشان می دهد که از آن جمله می توان به ترکیب آن با صفات ملکی در حالت جمع و نه مفرد اشاره کرد. نکره در لری بالاگریوه با ɪ و در حالت صفتی با ɜː بیان می شود در حالی که معرفه با -ke به کار رفته و در حالت صفتی به همراه -e به کار می رود. تکواژ معرفه -ke بیشتر بیانگر دانش مشترکی است که گویشوران از قبل به اشتراک گذاشته اند در حالی که معرفگی با -e به اسمی بازمی گردد که هم اکنون قابل مشاهده است و یا هم اینک با آن آشنا شده اند. ساخت معرفه و نکره در لری بالاگریوه کاملاً از صورتهای فارسی متمایز است.
۷.

زمان در رباعیات خیام: مطالعه ای از دیدگاه نظریه استعاره مفهومی

کلید واژه ها: زمان مفهوم پردازی استعاره ی مفهومی نظریه ی استعاره ی مفهومی رباعیات خیام

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۳۷ تعداد دانلود : ۱۰۹
این مقاله بر آن است مفهوم زمان در رباعیات خیام را از دیدگاه نظریه استعاره مفهومی بررسی کند. برای کاویدن نگرش خیام به این مفهوم بنیادی، رباعیات مربوط به زمان با شیوه یافت استعاره های زبانی و شناختی گروه پراگلجاز و استین استخراج شدند. سپس استعاره های مفهومی زمان از نظرگاه نظریه استعاره مفهومی بررسی شدند تا پاسخ هایی به پرسش های ذیل بیابیم: با توجه به مفهوم سازی زمان در رباعیات، نگرش(های) عمده خیام به مفهوم زمان چه هستند؟ و آیا بین استعارات مفهومی متعدد زمان در این اشعار ارتباطی مفهومی برقرار است؟ نتایج این تحقیق نشان می دهد که مفهوم زمان در شعر خیام در استعاره های مفهومی متعددی مفهوم پردازی شده اند و با دسته بندی این استعاره های مفهومی تحت گروه های کلّی تر، می-توان نتیجه گرفت که بین مفهوم پردازی زمان در استعاره های متعدد مفهومی نوعی هم گرایی وجود دارد. همچنین می توان گفت که این هم گرایی می تواند ما را به سمت تفکّر، دیدگاه، و فلسفه نسبتاً واحد در شعر خیام هدایت کند.
۸.

بررسی ابعاد صرفی فرایندهای معادل گزینی مفاهیم علم جامعه شناسی در زبان فارسی

کلید واژه ها: زبان جامعه شناسی اشتقاق تصریف ترجمه ساختار معنایی ساختار واجی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۸۸ تعداد دانلود : ۸۵
نوشته حاضر با بررسی تعداد 200 واژه جامعه شناسی و 50 اسم از اسماء جامعه شناسان از میان 36 کتاب جامعه شناسی، سعی دارد نشان دهد که فرایند های معادل گزینی در علم جامعه شناسی در ایران با چه مشکلات و نارسایی هایی روبرو بوده است. عدم انسجام در ترجمه ها، تکثر کلمات و تر جمه و نگارش اسماء انگلیسی و فرانسوی نشان از غلبه رویکردهای سلیقه ای و عدم آشنایی با امکانات و محدودیت های صرفی زبان فارسی نزد مترجمان دارد. مسئله اصلی در ترجمه و نگارش این واژگان، واژه گرایی ضعیفِ حاکم بر آن است. این واژه گراییِ ضعیف به عدم شناخت جامع زبان فارسی، قابلیت های اشتقاقی و ترکیبی زبان فارسی نزد مترجمان برمی گردد. جستار حاضر با بررسی فرایندهای تغییر معنایی، وام گیری، ساخت سرواژه، چینش، وندافزایی، جعل و واژه سازی معکوس در این آثار سعی در تحلیل و ارزیابی گفتمان مذکور خواهد داشت، و نارسایی های صرفی و معنایی رویه واژه گرایی ضعیف را در این گفتمان تبیین خواهد کرد. نگارندگان نشان می دهند که مترجمان تنها با در نظر گرفتن دانش صرفی و معنایی زبان فارسی است که می توانند از تشتت، تکثر و ازهم گسیختگی در رویه های معادل گزینی در حوزه علم جامعه شناسی رهایی یابند.
۹.

دیدگاه نشانه شناختی-معناشناختی به سبک زندگی

نویسنده:

کلید واژه ها: فرآیند نشانه - معنایی شیوه حضور اجتماعی سبک زندگی ساختارهای هویتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۲۲ تعداد دانلود : ۱۳۰
پژوهش حاضر با هدف بررسی سبک زندگی قصد دارد نشان دهد که انسان می تواند در چالش مستمر با باورها و قرار گرفتن در فرآیند راستایی آزمایی، یک سبک زندگی را به سبک زندگی دیگر تغییر دهد؟ سبک زندگی فرآیندی نشانه–معنایی است که چهار مرحله برای تحقق آن لازم است. در مرحله اول با جوامع مواجه هستیم که از طریق ساختارهای هویتی شان قابل شناسایی هستند. همین ساختارهای هویتی هستند که یکی از مؤلفه های مهم سپهرهای نشانه ای به شمار می روند. در مرحلهدوم با شیوه های حضور اجتماعی مواجه هستیم. این شیوه های حضور همان اشکال بٌوشی حضور هستند که بر اساس مجموعه ای از باورها و تجارب ارزشی عمل می کنند. باورها و ارزش ها خود بر اساس فرآیند راستایی آزمایی و مشروعیت گفتمانی تحقق می یابند. در مرحله سوم سبک زندگی بر اساس روابط همنشینی  (شیوه های استمرار، لنگراندازی و تثبیت یک شکل) ، جانشینی (گزینش یک شکل و ترجیح آن به دلیل همجواری و همسانی با شکلی دیگر) و ساختارهای ارزشی شکل می گیرند. در مرحله چهارم، با سبک زندگی مواجه هستیم که در تلاقی با شیوه های حضور اجتماعی به وجود می آیند. در واقع، نقش پذیری کنشگران اجتماعی و پافشاری بر این نقش ها بر اساس همان باور و ارزش از طریق لنگراندازی در درون سبک میسر می گردد. نتایج نشان داد که انسان به عنوان محور اصلی عبور از وضعیت بسیار کلی و ناپایدار به وضعیت خاص و نقش یافته عمل نموده و به عنوان امری نشانه ای یا بخشی از فرایند نشانه–معنایی در چالش با باورها و ارزش ها قرار دارد. 
۱۰.

The Effect of an Online Learning Group Program on Learning Motivation of English as a Foreign Language Among Iranian University Students

کلید واژه ها: demotivation English Iranian University students motivation Online Learning Group Program

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۰۷ تعداد دانلود : ۹۴
In recent years, the enrollment of English as a foreign language (EFL) has increased significantly in higher education. The aim of this study is investigating the impact of a group learning program which is implemented as online on learning motivation of English among Iranian university students. Forty four undergraduate university students (25 males and 19 females) with the age range of 18 to 30 participated in this study. The Dornyei theoretical framework (2005; 2009) was used to measure the three aspects of motivation (ideal L2 self, ought-to L2self, and L2 learning experience). A pre- and posttest survey and a semi-instructured interview were used as the main instruments. For identifying the differences of the scores of three aspects of motivation, a paired sample T-test was used. The findings showed that there was a significant difference in L2 learning experience prior to and after the program administration and no significant difference were observed regarding the two other aspects. The findings also showed the most motivating feature was interesting learning recourses and tools and the most demotivating feature was technology barriers. Moreover, the findings of the interviews showed that most of the students had positive experience of this project. With the increasing role of English in Iran in all aspects of teaching and learning as an international language, it is crucial for teachers and program developers to care about the motivational drives of learners due to the positive feedback of some programs as the project under the study.
۱۱.

Semantics of Persian Light Verbs

کلید واژه ها: complex predicate light verb incorporation Constructional schema cognitive grammar

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۱۱۲ تعداد دانلود : ۸۷
Much research has been done on semantics of the verbal element of complex predicates (CPr), usually referred to as light verb (LV). Most researchers have confined their studies to a few limited features of light verbs. After criticizing major views proposed by scholars on the semantics of light verbs, this article presents a hypothesis on the formation of complex predicates, arguing that all of which directly or indirectly have roots in incorporation process. This process starts with a complete sentence, incorporating two elements into it and ends in eliminating other elements. Formation of each complex predicate leads to the formation of the constructional schema X+LV0 which sanctions formation of new complex predicates with the same light verb and in the same semantic field. Accordingly, the meaning of light verb in direct incorporation case is the same meaning as its heavy verb, and in indirect incorporation case is dissolved in constructional meaning of the sanctioning schema. The meaning of light verb in each of these two cases could be different and each of them is taken or similar to one of its heavy meanings. There is a third case in which the light verb plays the role of verbalizing element and makes possible for a nonverbal predicate to inflect as a verb. Thus light verbs vary from having completely schematic and non-thematic meanings to their own primary heavy meanings.
۱۲.

The Effects of Deductive and Inductive Interventions on Developing Iranian EFL Learners' Pragmatic Competence: An Investigation of the Speech Act of Request

کلید واژه ها: interlanguage pragmatics deductive instruction inductive instruction Speech Act

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۷۲ تعداد دانلود : ۷۰
Since the 1990s, an accumulated body of empirical studies have investigated the main and differential effects of various approaches to second language (L2) pragmatic instruction. To contribute to this line of research, the present study aimed at investigating the effect of deductive and inductive instruction on the development of the speech acts of requests by Iranian EFL learners. In so doing, 51 Iranian EFL English-major students were randomly assigned to either the deductive group (DG) group (n = 24) or the inductive group (IG) group (n = 27). (IG).  Both groups were provided with video clips of short conversations including the speech acts of request. The experimental treatment for the DG followed explicitness and deduction accompanied by a variety of drills, whereas the instruction for the IG involved input enhancement techniques. Both deductive and inductive methods of instruction adopted in the present study were operationalized according to the principles underlying the paradigms of Focus on Forms (FonFS) and Focus on Forms (FonF). Speech act development of the two groups was measured through a 10-item Written Discourse Completion Test (WDCT) at the pre-treatment and post-treatment phases of the study. The results obtained from administered WDCT revealed that both deductive and inductive instruction had a significant effect on the learners’ development of requests. Further analysis of the findings revealed that inductive instruction was more effective than deductive instruction. The findings offer theoretical and pedagogical implications.