پژوهش های رهبری آموزشی (پژوهش های رهبری و مدیریت آموزشی سابق)

پژوهش حاضر در پی شناسایی میزان پیش بینی پذیری تسهیم دانش بر اساس ابعاد جو مسموم سازمانی در بین کارکنان مؤسسات آموزشی شهرستان سراب با استفاده از طرح همبستگی بود. جامعه آماری این مطالعه ۱۶۴۸ نفر بود و حجم نمونه متناظر با آن ۳۱۳ نفر تعیین شد. روش نمونه گیری این پژوهش طبقه ای بود. بعد از حذف داده های پرت با استفاده از شاخص ماهالانوبیس تعداد نمونه به ۲86 نفر رسید و تحلیل ها روی این تعداد انجام گرفت. جهت گردآوری داده ها از پرسشنامه های استاندارد جو مسموم سازمانی روستایی و تسهیم دانش دیکسون استفاده شد. تحلیل داده ها با استفاده از آزمون همبستگی پیرسون نشان داد ساختار فیزیکی مسموم، نظام پاداش و جبران خدمت مسموم، روابط بین فردی مسموم و رهبری زهرآگین با تسهیم دانش رابطه معنادار دارد. یافته های حاصل از تحلیل رگرسیون گام به گام نشان داد که نظام پاداش و جبران خدمت مسموم و رهبری زهرآگین می توانند تسهیم دانش را پیش بینی کنند. به علت عدم تأثیر قابل توجه ابعاد ساختار فیزیکی مسموم و روابط بین فردی مسموم بر تسهیم دانش، این ابعاد توسط نرم افزار از مدل حذف گردیدند. یافته های پژوهش نشان داد که تسهیم دانش در مؤسسات آموزشی به وسیله برخی از ابعاد جو مسموم سازمانی قابل پیش بینی است؛ بنابراین اتخاذ و پیاده سازی راهکارهایی مناسب جهت مانع شدن از تجلی ابعاد جو مسموم سازمانی و رفع آن ها ضرورت دارد.

هدف اصلی در این پژوهش، شناسایی، تبیین و اعتبارسنجی شرایط علّی دانشگاه باز بر اساس پارادایم نوآوری باز بوده است. برای رسیدن به این هدف، از روش ترکیبی متوالی اکتشافی استفاده شده است. در روش شناسی پژوهش از رویکرد آمیخته استفاده شد، و در مرحله کیفی با استفاده ازنظریه داده بنیاد و مصاحبه نیمه ساختار یافته با ده نفر از متخصصان و پژوهشگران نوآوری باز که به روش نظری انتخاب شدند، داده ها جمع آوری شد و سپس با استفاده از روش اکتشافی مؤلفه های شرایط علّی شناسایی و تبیین گردید. بر اساس یافته های حاصل از مرحله کیفی پرسشنامه، مدل اولیه طراحی شد و پس از سنجش روایی (لاوشه) و پایایی آلفای کرونباخ 85/0، پرسشنامه طراحی شده به 364 نفر از اساتید دانشگاهی با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای متناسب اجرا گردید. یافته های پژوهش نشان می دهد که مؤلفه های نوآوری باز ارائه شده در طرح نظام مند با استفاده از نرم افزار AMOS24 و انجام روش تحلیل عاملی تأییدی مرتبه اول و مرتبه دوم، اعتبار قرار گرفت و بارهای عاملی تمامی مؤلفه ها بیشتر از 4/0 و مقادیر T بیشتر از 96/1 به دست آمده است که این نتایج حاکی از برازش قابل قبول برای همه مؤلفه های ارائه شده در مدل مفهومی است.

امروزه یادگیری بعد از فارغ التحصیلی نه تنها متوقف نمی شود بلکه به عنوان نقطه شروع توسعه نیروی انسانی در شغل محسوب می گردد که در این راستا یکی از ابزارهای تقویت یادگیری در حرفه افراد، طرح توسعه فردی است. در واقع این طرح یک ابزار کاربردی و برنامه زمان بندی شده مکتوب در جهت برآورده شدن نیازهای حرفه ای کارکنان در راستای اهداف سازمان و شغل خویش بیان گردیده است. اگرچه کاربرد این ابزار بسیار متداول است، با این حال در راستای آشنایی هرچه بیشتر پژوهش گران با نتایج گوناگون تحقیقات متعدد جهانی در زمینه اجرای آن، مطالعه هدفمندی صورت نگرفته است. لذا هدف از این مطالعه، بررسی یافته های پژوهش های جهانی در زمینه اجرای طرح توسعه فردی و میزان اثربخشی آن در سازمان هاست. نتایج بررسی مجموعاً 23 پژوهش خارجی و داخلی حاکی از آن است که اکثر آنها اثربخشی قابل توجه اجرای این طرح را بر توسعه دانش، بهبود مهارت های حرفه ای و عملکرد کارکنان، ترغیب واکنش حرفه ایی و ارتقای قابلیت استخدامی افراد مورد تأکید قرار داده اند. در نقطه مقابل، نتایج برخی پژوهش ها نیز ماهیت فردی بودن این طرح را موجب غفلت از راهبردهای کلان سازمانی دانسته، عدم انگیزه بخشی و ترغیب شیوه بازخوردی، عدم اثرگذاری بر اقدامات حرفه ایی در محل کار، تأکید بر ماهیت زینتی این طرح و کاربرد غیرواقعی آن را مطرح نموده اند. در پاره ای دیگر از پژوهش ها، برخورداری از پشتیبانی کافی به منظور اجرای طرح، نوع محیط یادگیری سازمانی، توجه به تیم های کاری، سبک رهبری، تمرکززدایی و نیز حمایت از راهنما یا مربی پشتیبان در نقش هدایت کننده نیز عوامل و شرایط اثربخشی اجرای این طرح عنوان شده اند.

پژوهش حاضر با هدف ساخت مقیاس تجاری سازی دانش برای دانشگاه ها و اعتباریابی آن در دانشگاه گیلان انجام شده است.   برای انجام این پژوهش، از روش آمیخته با رویکرد اکتشافی متوالی استفاده شده است. ابتدا در بخش کیفی با استفاده از روش نظریه زمینه ای و نمونه گیری هدفمند با 30 نفر از رؤسا، مدیران گروه و اساتید دانشگاه گیلان، متخصصان مراکز رشد دانشگاهی و پارک علم و فناوری در استان گیلان و صاحبنظر در حوزه تجاری سازی دانش مصاحبه نیمه ساختاریافته انجام شد و با حصول اشباع نظری مصاحبه متوقف شد. در بخش کمی، جامعه آماری، اعضای هیأت علمی دانشگاه گیلان، به تعداد 575 نفر بود که تعداد نمونه طبق جدول کرجسی و مورگان 230 نفر تعیین گردید و نمونه گیری با روش طبقه ای متناسب با حجم انجام شد و پرسشنامه طراحی شده مبتنی بر یافته های بخش کیفی میان آنان توزیع شد. برای تعیین روایی در بخش کیفی، از مطالعه مجدد توسط همتا و پژوهشگر استفاده شد و پایایی این بخش با اشباع نظری در مرحله جمع آوری داده ها و پایایی بازآزمون معادل 90 درصد مورد تأیید قرار گرفت و برای تعیین روایی پرسشنامه محقق ساخته از روایی محتوایی، روایی واگرا و روایی سازه، برای تعیین پایایی پرسشنامه از آلفای کرونباخ (981/0) بهره گرفته شد. تحلیل بخش کیفی مبتنی بر رویکرد داده بنیاد و تحلیل براساس کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شد. جهت آزمون اعتبار پرسشنامه با بهره گیری از تحلیل عاملی اکتشافی و تحلیل عاملی تائیدی روایی (سازه، همگرا، واگرا) و پایایی (ضریب آلفای کرونباخ، پایایی ترکیبی) ابزار مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تحلیل عاملی نشان از برازش مطلوب هریک از گویه ها با عوامل داشت و نشان داد هریک از عوامل دارای بار عاملی مناسبی جهت پیش بینی ابعاد اصلی پرسشنامه هستند و در نتیجه ابزار طراحی شده از اعتبار و روایی بالایی برخوردار است و توان اندازه گیری تجاری سازی دانش دانشگاه ها را دارد. در نهایت به عنوان نتیجه، فرم نهایی پرسشنامه بدین صورت تنظیم گردید: عوامل علی از طریق 22 گویه، پدیده محوری یا مؤلفه های تجاری سازی دانش از طریق 6 گویه، عامل شرایط زمینه ای (بستر و زمینه مناسب) جهت اجرای تجاری سازی دانش از طریق 32 گویه، عوامل مداخله گر و بازدارنده از طریق 10 گویه، عامل راهبردهای تجاری سازی دانش از طریق 15 گویه، و عامل پیامدهای اجرای تجاری سازی دانش از طریق 15 گویه سنجیده شدند. داده های بخش کمی با استفاده از آمار توصیفی و استنباطی و نرم افزار SPSS و AMOS مورد تحلیل قرار گرفت. با توجه به نبود ابزار اندازه گیری بومی برای تجاری سازی دانش، به نظر می رسد پرسشنامه طراحی شده بتواند این خلأ را برطرف نماید، بنابراین در پژوهش هایی که از این پس پیرامون تجاری سازی دانش، مطالعه و بررسی آن در دانشگاه ها انجام بشود می توان از این پرسشنامه استفاده نمود.که در این راستا پژوهشگر، نه عامل الگوی پارادایمی تجاری سازی دانش را با کدهای محوری آن ها تبیین نموده و پیشنهاداتی کاربردی جهت تحقق تجاری سازی دانش در دانشگاه ها ارائه نموده است.

هدف این پژوهش واکاوی اصول و استانداردهای اخلاق حرفه ای مدیران آموزشی ناحیه یک سنندج و چالش های آن بوده است. رویکرد پژوهش کیفی و راهبرد آن پدیدارشناسی تفسیری بود. مشارکت کنندگان شامل 8 نفر مدیران و معاونان دبیرستان های پسرانه ناحیه یک سنندج بودند. که از طریق روش نمونه گیری هدفمند و ملاک محور براساس (نتایج کاری درخشان و شرکت در کارگاه های اخلاق حرفه ای مدیریت مدارس) انتخاب شدند، داده ها از طریق مصاحبه نیمه ساختارمند گردآوری و مقوله بندی شد. یافته ها نشان دادند: الف. تعاریف مدیران آموزشی از اخلاق حرفه ای در مدارس شامل رعایت مقرارت خاص یک حرفه، مبانی و اصول دینی، ارزش و هنجارهای اجتماعی، ب. اصولی مانند خودراهبری، داشتن چشم انداز، توانمندی های حرفه ای، احترام و تعهد و مسولیت پذیری در محیط کار، پ. چالش ها شامل: چالش های ساختاری (عدم استاندارد جامع، تناقض بین مقررات اداری، مدیریت متمرکز، مشخص نبودن اهداف، توجه به رابطه بجای ضابطه) و چالش های فردی شامل (منفعل بودن، تک بعدی نگری، عدم ارائه آمار واقعی) می باشد.

نوشتار حاضر با هدف ارج نهادن به خدمات و آثار علمی و آموزشی دکتر علی علاقه بند نگارش شده است. در بخش نخست مقاله با کاربست روش زندگی نامه نویسی به حیات شخصی و تحصیلی ایشان اشاره شده و در ادامه آثار علمی وی معرفی و برخی ویژگی های آن ازجمله «توجه به اندیشه ها و نظریه های بنیادین مدیریت و کاربرد آن در عرصه مدیریت آموزشی»، «پرداختن به نیازهای جامعه علمی و تناسب محتوای کتاب ها با سرفصل های درسی مصوب»، «برخورداری از نوآوری و داشتن سهم افزایی در حوزه دانش مدیریت آموزشی» و «نگارش روان و قابل فهم مطالب بدون پرنویسی و پیچیده نویسی» تشریح شده است. در بخش دوم به کمک رویکرد پدیدارشناسانه و تجربه زیسته نگارنده از حضور در کلاس درس و مکاتبات و مراودات با ایشان برخی از خصوصیات شخصیتی، اخلاقی و علمی وی توصیف شده است. بارزترین ویژگی علمی علاقه بند، دانش و شناخت عمیق از بنیان های نظری مدیریت آموزشی و مهم ترین خصوصیت های اخلاقی وی، مناعت طبع، صراحت لهجه، صداقت در عمل و دوری جستن از امور دنیوی بود. علاقه بند نمونه ای از معلم تراز دانشگاه ایرانی و استادی بی جانشین در حوزه مدیریت آموزشی بود که سراسر عمر پرثمر خود را در راستای نگارش کتاب های طبقه بندی شده و ماندگار در رشته مدیریت آموزشی و اعتلای جایگاه علمی این حوزه در نظام دانشگاهی کشور صرف کرد. بهره گیری از دیدگاه های وی که در مقاله حاضر به آن اشاره شده، می تواند گره گشای بخشی از مشکلات نظام مدیریت آموزشی کشور باشد.