پژوهش های مالی و رفتاری در حسابداری

سرمایه گذاران در تصمیم گیری مالی با مسئله هایی مواجه هستند. افرادی که کنترل احساسات خود را ندارند دست به تصمیمات غیرمنطقی می زنند از طرف دیگر خلق وخوهای روزانه هم تأثیر بسیاری بر تصمیم گیری مالی دارد. در این پژوهش به تأثیر متغیرهای روانشناختی هوش هیجانی با میانجی گیری خلق وخو بر تصمیم گیری سرمایه گذاران پرداخته شده است. روش پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از لحاظ ماهیت، توصیفی و پیمایشی است. جامعه آماری سرمایه گذارانی در شهر همدان است. ابزار جمع آوری اطلاعات در این پژوهش مبتنی بر پرسشنامه است. پرسشنامه هوش هیجانی بارآن با 90 سنجه، پرسشنامه پاناس برای سنجش متغیر خلق وخو با 20 سنجه و پرسشنامه تصمیم گیری بروس و اسکات با 25 سنجه مورد استفاده قرار گرفته است. برای تأیید اعتبار این پرسشنامه علاوه برای تأیید روایی صوری و محتوایی از روایی سازه استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها نیز با آزمون های رگرسیون خطی انجام شد. نتیجه به دست آمد که رابطه بین هوش هیجانی و تصمیم گیری مالی وجود دارد از نتایج جزیی عدم وجود رابطه بین هوش هیجانی و تصمیم گیری شهودی است و رابطه منفی هوش عاطفی با تصمیم گیری عقلایی است اما هوش هیجانی با سه سبک وابستگی، آنی و اجتنابی رابطه مستقیم دارد. اما نتایج دیگر اینکه خلق وخوی مثبت مانند مشتاق، فعال، هوشیار با تصمیم گیری شهودی رابطه ندارد و با سبک تصمیم گیری عقلایی، آنی و اجتنابی رابطه مثبت و با سبک تصمیم گیری وابستگی رابطه منفی دارد.

امروزه خودتوسعه ای منابع انسانی عاملی کلیدی در موفقیت سازمان ها می باشد چرا که نیروی انسانی خودتوسعه گر نه تنها با توسعه و تعالی خویش بر مهارت هایش می افزاید بلکه زمینه رشد و پیشرفت سازمان را از نظر سرمایه فکری نیز فراهم می کند. با توجه به نقش تعیین کنده ای که حسابداران به عنوان مهم ترین منابع انسانی در موفقیت یا شکست سازمان ها در عرصه مالی و اقتصادی دارند، این پژوهش به بررسی تاثیر خودتوسعه ای بر ارتقای مهارت حسابداران با نقش میانجی سرمایه فکری می پردازد. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی-پیمایشی است. جامعه آماری، حسابداران شاغل در بخش خصوصی استان گلستان مشتمل بر 198 نفر بوده و روش نمونه گیری به صورت در دسترس می باشد. جهت جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه استاندارد استفاده شده و برای آزمون فرضیه های پژوهش از روش مدل سازی معادلات ساختاری و تجزیه و تحلیل مسیر در نرم افزار PLS استفاده شده است. یافته ها نشا ن می دهد خودتوسعه ای هم به صورت مستقیم و هم به طور غیرمستقیم و از طریق سرمایه فکری بر ارتقای مهارت حسابداران تاثیر دارد و بیانگر آن است که به کارگیری ابزار خودتوسعه ای نه تنها موجب افزایش سطح سرمایه فکری می شود بلکه ارتقای مهارت حسابداران را نیز به واسطه ی سرمایه فکری به دنبال خواهد داشت.

قضاوت و تصمیم گیری انسان، بر تمام مراحل ایجاد اطلاعات حسابداری، از شروع تا تفسیر اطلاعات، تأثیر می گذارد. روند تصمیم گیری را می توان با احساسات شکل داد، احساسات می تواند سیگنال های ارزیابی، درک ریسک و جهت گیری استراتژیک را تغییر دهد. بنابراین جنبه ای از رفتار انسان در روند قضاوت و تصمیم گیری وجود دارد که در اطلاعات حسابداری افشا شده در صورت های مالی منعکس می شود. از این رو در تحقیق حاضر، تاثیر حالات مختلف عاطفی (احساسات) بر تصمیم گیری های مغرضانه در حسابداری بررسی شده است. این پژوهش، کاربردی از نوع توصیفی و نیمه تجربی می باشد. جامعه آماری این پژوهش دانشجویان تحصیلات تکمیلی حسابداری در محیط شبیه سازی شده با ارائه یک سناریو به عنوان مدیر مالی می باشند. تعداد نمونه با توجه به نامعلوم بودن تعداد جامعه از طریق فرمول جامعه نامعلوم 198 نفر تعیین گردید. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل واریانس یک طرفه و آزمون تعقیبی LSD استفاده شد. نتایج این مطالعه نشان می دهد حالت های مختلف عاطفی (خوشحال/ ناراحت) در تصمیم گیری دانشجویان در نقش مدیران مالی تاثیر معناداری دارد. تصمیم گیری مدیران مالی (دانشجویان حسابداری) که حالت عاطفی معمولی داشته اند نسبت به مدیران مالی که حالت عاطفی غیرمعمول (خوشحال/ ناراحت) داشته اند، کمتر مغرضانه بوده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد وقتی افراد حالات عاطفی طبیعی و پایدار را تجربه می کنند، می توانند به درستی تصمیم بگیرند. اما وقتی حالتشان غیر معمول است، قادر به تصمیم گیری صحیح نیستند.

مدیران خودشیفته برای شهرت طلبی و بزرگ نمایی خود تلاش می کنند تا در عرصه فعالیتهای اجتماعی، حضور فعالی داشته و از این طریق ضعف های خود را پوشانده و منافع بیشتری کسب کنند. از سوی دیگر احتمال می رود مدیران خودشیفته، اطمینان بیش از حد به نگرش ها و توانمندهای شان داشته باشند. براین اساس هدف پژوهش حاضر، بررسی تاثیر خود شیفتگی مدیران بر عملکرد اجتماعی داخلی و خارجی با تاکید بر بیش اطمینانی است. به این منظور، نمونه ای متشکل از 129 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1392 تا 1398 بررسی شدند. فرضیه های پژوهش با استفاده از داده های ترکیبی و به کارگیری رگرسیون چندگانه و لاجیت در نرم افزارهای استتا و ایویوز آزمون شدند. یافته های حاصل از آزمون فرضیه های پژوهش بیان می کنند، خودشیفتگی مدیران بر عملکرد اجتماعی مدیران در حوزه داخلی و خارجی تاثیر مثبت و معناداری دارد. مدیران خودشیفته در جهت خود نمایی و جلب توجه ذینفعان داخلی و خارجی در فعالیتهای اجتماعی مشارکت می کنند. همچنین یافته ها نشان داد، بیش اطمینانی تاثیر منفی و معناداری بر رابطه خودشیفتگی مدیران و عملکرد اجتماعی داخلی و خارجی دارد. براین اساس، اعتماد به نفس کاذب مدیران منجر به کاهش اثر مثبت ویژگی خودشیفتگی مدیر بر عملکرد اجتماعی می شود.

اخلاق و مبانی مرتبط با آن از دیرباز مدنظر پژوهشگران و اندیشمندان حوزه های مختلف بوده است. توجه به این مبانی با توجه به تاثیر مثبت آن بر نظام های تصمیم گیری سازمانی اهمیتی غیرقابل انکار دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش هوش معنوی و شجاعت اخلاقی در بروز رفتارهای اخلاقی بین ذی حسابان دستگاه های دولتی است. جامعه آماری کلیه ذی حسابان دستگاه های دولتی در سال 1399 می باشد که با استفاده از جدول مورگان تعداد 278 نفر به صورت آسان انتخاب شدند. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه های استاندارد استفاده گردید و به منظور آزمون فرضیه ها از روش های تحلیل عاملی، جدول همبستگی توافقی و آزمون کای دو به کمک نرم افزارهای اس پی اس اس و لیزرل بهره گرفته شده است. نتایج نشان داد سطح بالایی از هوش معنوی در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتاری مجاز اخلاقی رابطه معنادار دارد. بررسی یافته های پژوهش بیانگر این است که سطح پایینی از هوش معنوی در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتارهای سازگاری اخلاقی دارای رابطه می باشد. همچنین تعیین گردید سطح بالایی از شجاعت اخلاقی در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتار مجاز اخلاقی مرتبط است. در نهایت مشخص شد سطح پایینی از شجاعت اخلاقی موثر در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتاری سازگاری اخلاقی می باشد.

قابلیت مقایسه یکی از ویژگی های کیفی کلیدی اطلاعات حسابداری است که مقایسه صورت های مالی را تسهیل می کند. قابلیت مقایسه در بازار سرمایه و بدهی برای سرمایه گذاران و اعتباردهندگان بسیار حایز اهمیت است؛ زیرا تصمیم های سرمایه گذاری و وام دهی بر ارزیابی فرصت ها یا پروژه های جایگزین مبتنی است و بدون وجود این اطلاعات قابل مقایسه نمی توان اقدام به اتخاذ تصمیم بهینه کرد. با توجه به اهمیت موضوع، در این پژوهش به بررسی تاثیر قابلیت مقایسه صورت های مالی بر ساختار بدهی ها با تاکید بر نقش بیش اعتمادی مدیران در بورس اوراق بهادار تهران در بازه زمانی 1392 تا 1398 با استفاده از اطلاعات 144 شرکت با استفاده از روش رگرسیونی حداقل مربعات تعمیم یافته و گشتاورهای تعمیم یافته پرداخته شده است. روش پژوهش از نوع کاربردی، توصیفی و با رویکرد قیاسی-استقرایی می باشد. برای اندازه گیری قابلیت مقایسه صورت های مالی از الگوی دی فرانکو و همکاران (2011) و به پیروی از پژوهش احمد و دوئلمن (2013) برای اندازه گیری بیش اعتمادی مدیران از بیش سرمایه گذاری استفاده شده است. نتایج پژوهش با استفاده از هر دو روش نشان داد که قابلیت مقایسه صورت های مالی باعث کاهش ساختار بدهی ها شده و بیش اعتمادی مدیران منجر به افزایش ساختار بدهی ها می گردد. همچنین بیش اعتمادی مدیران رابطه منفی بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و سررسید بدهی ها را تشدید کرده و منجر به افزایش آن می شود.

گزارش حسابرسی به عنوان نتیجه فرآیند خدمات اطمینان بخشی و خوانایی آن یکی از مؤلفه های پراهمیت قابل فهم بودن این گزارش، برای کاربران است که می تواند از عواملی بسیاری همچون ویژگی های شخصیتی حسابرسان تأثیر بپذیرد. پژوهش حاضر به بررسی تأثیر تیپ شخصیتی حسابرسان بر جنبه محتوایی خوانایی گزارش حسابرسی می پردازد. در این پژوهش داده های مربوط به متغیر تیپ شخصیتی حسابرس با استفاده از آزمون مؤلفه های اصلی و پنج عامل شخصیت شامل برونگرایی، روان رنجوری، انعطاف پذیری، توافق پذیری و باوجدان بودن، از طریق پرسشنامه پنج عاملی نئو مک کری و کاستا (1997)، گردآوری شد. برای اندازه گیری متغیر جنبه محتوایی خوانایی گزارش حسابرس، از شاخص های گانینگ فاگ و فلش استفاده شد. نمونه انتخابی در این پژوهش تعداد 87 نفر از شرکا و مدیران حسابرسی عضو جامعه حسابداران رسمی و تعداد 231 گزارش حسابرس مربوط به شرکت های بورسی که در سال 98 توسط این مؤسسات مورد رسیدگی قرار گرفتند، می باشد. یافته ها نشان داد تیپ شخصیتی حسابرس بر جنبه محتوایی خوانایی گزارش حسابرس تأثیرگذار است و ویژگی های شخصیتی شامل باوجدان بودن و انعطاف پذیری و برونگرایی حسابرس بر خوانایی گزارش حسابرس اثر مثبت و معناداری دارد و روان رنجوری و توافق پذیری حسابرس ارتباط معناداری با جنبه محتوایی خوانایی گزارش حسابرسی ندارند.