علیرضا آذربراهمان

اخلاق و مبانی مرتبط با آن از دیرباز مدنظر پژوهشگران و اندیشمندان حوزه های مختلف بوده است. توجه به این مبانی با توجه به تاثیر مثبت آن بر نظام های تصمیم گیری سازمانی اهمیتی غیرقابل انکار دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی نقش هوش معنوی و شجاعت اخلاقی در بروز رفتارهای اخلاقی بین ذی حسابان دستگاه های دولتی است. جامعه آماری کلیه ذی حسابان دستگاه های دولتی در سال 1399 می باشد که با استفاده از جدول مورگان تعداد 278 نفر به صورت آسان انتخاب شدند. برای سنجش متغیرها از پرسشنامه های استاندارد استفاده گردید و به منظور آزمون فرضیه ها از روش های تحلیل عاملی، جدول همبستگی توافقی و آزمون کای دو به کمک نرم افزارهای اس پی اس اس و لیزرل بهره گرفته شده است. نتایج نشان داد سطح بالایی از هوش معنوی در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتاری مجاز اخلاقی رابطه معنادار دارد. بررسی یافته های پژوهش بیانگر این است که سطح پایینی از هوش معنوی در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتارهای سازگاری اخلاقی دارای رابطه می باشد. همچنین تعیین گردید سطح بالایی از شجاعت اخلاقی در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتار مجاز اخلاقی مرتبط است. در نهایت مشخص شد سطح پایینی از شجاعت اخلاقی موثر در بروز رفتارهای اخلاقی با الگوی رفتاری سازگاری اخلاقی می باشد.

اعتباردهندگان به عنوان یکی از منابع تامین مالی در شرکت فراهم کننده منابع مالی کوتاه مدت و بلندمدت شرکت ها هستند. در این میان یکی از عوامل ریسک زا، تاریخ سررسید بدهی است که می تواند عاملی در نوسان ریسک زیان های وام دهی محسوب شود. همچنین با توجه به نظریه ی نمایندگی، سررسید بدهی می تواند نقش نظارتی بر رفتار مدیریت را ایفا نماید. هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه میان سررسید بدهی و قابلیت مقایسه صورت های مالی است. بدین منظور تعداد 91 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای سال های 92 تا 98 انتخاب گردیدند. برای آزمون فرضیه ها از تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد قابلیت مقایسه صورت های مالی با سررسید بدهی رابطه معناداری دارد. از سوی دیگر نتایج نشان داد عوامل اندازه شرکت، سود غیرعادی و اهرم مالی با سررسید بدهی رابطه معناداری دارند.

سرمایه گذاران هنگام تصمیم گیری برای سرمایه گذاری در سهام، مجموعه ای از متغیرها و عوامل مالی و غیرمالی را هم زمان در نظر می گیرند. رفتار سرمایه گذاران متأثر از ریسک، تغییرات شرایط اقتصادی و سیاسی، واکنش رفتاری طیف گسترده ای از تصمیم گیرندگان، بازده سهام و بسیاری عوامل شناخته و ناشناخته می باشد. در این پژوهش اثرات ریسک و بازگشت سرمایه بر رفتار سرمایه گذاران بررسی می گردد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی بوده و از مدل رگرسیون برای بررسی روابط بین اجزای مدل استفاده شده است. بدین منظور تعداد 90 شرکت از شرکتهای حاضر در بورس اوراق بهادار تهران طی 5 سال از 1394 تا 1398 انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج پژوهش نشان می-دهد ریسک بیشتر باعث افزایش حساسیت سرمایه گذاران و کاهش رضایت آنان می شود. همچنین مشخص شد رابطه مستقیم معنی داری بین ریسک و نرخ بازگشت سرمایه با رضایت سرمایه گذاران در پی افزایش مالکیت سهام وجود دارد.

در فرهنگ نوآورانه دولت ها تمایل به دنبال کردن استراتژی های برنامه ریزی مالیانی نوآورانه دارند. از این رو، در یک محیط رقابتی، مدیران تحت فشار دائمی برای کاهش هزینه ها از جمله هزینه های مالیاتی و بهبود کارایی هستند. بنابراین در صنایع رقابتی، شرکت ها تحت فشار بیشتری برای کاهش هزینه های مالیاتی از طریق برنامه ریزی مالیاتی موثر و نوآورانه هستند. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر رقابت در بازار محصول برفعالیت های اجتناب مالیاتی است. برای پیشبرد هدف پژوهش تعداد 115 شرکت برای سال های 1391تا 1397 (مجموع 707 سال- مشاهده) به روش غربالگری انتخاب گردید. برای آزمون فرضیه ها از آزمون های آماری همبستگی و رگرسیون چند متغیره بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که بین رقابت در بازار محصول و اجتناب مالیاتی به عنوان شاخصی از برنامه ریزی مالیاتی رابطه معناداری وجود دارد. از سوی دیگر نتایج بیانگر این است که پایداری در جریان های نقدی رابطه بین رقابت در بازار محصول و برنامه ریزی مالیاتی را تحت تاثیر قرار می دهد.

امروزه شرکت ها به این موضوع پی برده اند که می توانند از طریق افشای مسئولیت پذیری اجتماعی و ایجاد تصویری مثبت در میان ذینفعان اعتبار و خوشنامی خود را افزایش دهند. از سوی دیگر می توان ادعا نمود که فعالیت های مسئولیت پذیری اجتماعی می تواند به عنوان سازوکاری برای حصول اهداف شخصی مدیران و به تبع آن مدیریت سود استفاده شود. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر شاخص های حاکمیت شرکتی بر افشای زیست محیطی و افشای مسئولیت پذیری اجتماعی است. بدین منظور تعداد 176 شرکت بورسی در دوره زمانی 1392 تا 1398 به روش حذف سیستماتیک انتخاب گردید. برای آزمون فرضیه ها از تحلیل رگرسیون چند متغیره بهره گرفته شد. برای سنجش متغیر مسئولیت پذیری اجتماعی از شاخصی با 32 مولفه و فرایند آن از طریق تحلیل محتوا صورت گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد بین افشای مسئولیت پذیری اجتماعی و مدیریت سود مبتنی بر اقلام تعهدی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. بنابراین اینگونه می توان استنباط کرد که بهبود افشای مسئولیت پذیری اجتماعی موجب کاهش مدیریت سود و شفافیت بیشتر عملکرد اقتصادی واقعی می شود. همچنین نتایج پژوهش بیانگر این است که افشای مسئولیت پذیری اجتماعی موجب کاهش مدیریت سود واقعی می شود بنابراین سود واقعی تر گزارش خواهد شد.

هدف شرکت ها بطور کامل افشای اطلاعات مربوط به مسئولیت اجتماعی برای محافظت از منافع سرمایه گذاران، ترویج تبادل اطلاعات بین شرکت ها و جامعه و از بین بردن عدم تقارن اطلاعات و تقویت شفافیت شرکت ها است. هنگامی که سازوکارهای راهبری شرکتی به نحو مطلوبی اجرا شوند می توانند سبب بهبود رویه های افشا در شرکت ها گردند. سرمایه گذاران نهادی که یکی از موثرترین سازوکارهای نظام راهبری شرکتی هستند که می توانند بر مسئولیت پذیری اجتماعی شرکتی تاثیر داشته باشند. وجود سرمایه گذاران نهادی سبب فراهم شدن فرصت های مناسب برای سرمایه گذاران موجود می شود و گسترش نقد شوندگی بازار و شفافیت قیمت ها و در نهایت افزایش بهره وری و بهبود سطح رفاه اجتماعی را به دنبال خواهد داشت (بوهل و همکاران، 2006). این تحقیق به بررسی رابطه معنادار بین نظام راهبری با گزارشگری مسئولیت اجتماعی می پردازد. با توجه به اینکه برای محاسبه مکانیزم های نظام راهبری از سه شاخص اندازه هیئت مدیره ، استقلال هیئت مدیره ، استقلال کمیته حسابرسی استفاده شده و به صورت جداگانه مورد آزمون قرار می گیرد. ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻫﺪف، ﺑﻮرس اوراق ﺑﻬﺎدار ﺗﻬﺮان ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺟﺎﻣﻌﻪ آﻣﺎری ﭘﮋوﻫﺶ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ و ﻧﻤﻮﻧﻪای ﻣﺘﺸﮑﻞ از 120 ﺷﺮﮐﺖ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﯽ ﺑﯿﻦ ﺳﺎلﻫﺎی (1392 تا 1398) در ﻣﺠﻤﻮع 840 ﺳﺎل – ﺷﺮﮐﺖ ﺟﻬﺖ ﺑﺮرﺳﯽ ﺟﻤﻊ آوری ﮔﺮدﯾﺪ. این پژوهش از لحاظ طبقهبندی پژوهش بر مبنای هدف از نوع کاربردی، از لحاظ طبقهبندی بر حسب روش، از نوع توصیفی و از میان انواع پژوهشهای توصیفی، از نوع همبستگی میباشد. رویکرد پژوهش نیز پس رویدادی است. به منظور انجام آزمون فرضیه ها، از روش تحلیل همبستگی و روش رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. نتایج نشان می دهد، اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و استقلال کمیته حسابرسی دارای رابطه مثبت و معنی دار با گزارشگری مسئولیت اجتماعی می باشند. لذا هر سه فرضیه پژوهش مورد پذیرش قرار می گیرند.

در سال های اخیر توجه پژوهشگران به موضوع محیط زیست و ارتقاء گزارشگری در این بُعد و نیز ارتباط مکانیزم های حاکمیت شرکتی و تاثیرپذیری آن بر گزارشگری محیط زیست افزایش یافته است. هدف اصلی این پژوهش بررسی تاثیر شاخص های حاکمیت شرکتی بر افشای زیست محیطی و افشای مسئولیت پذیری اجتماعی است. بدین منظور تعداد 101 شرکت بورسی در دوره زمانی 1391 تا 1397 به روش حذف سیستماتیک انتخاب گردید. برای آزمون فرضیه ها از تحلیل رگرسیون چند متغیره بهره گرفته شد. برای سنجش متغیر مسئولیت زیست محیطی از شاخصی با 18 مولفه و برای اندازه گیری متغیر مسئولیت اجتماعی از شاخصی با 32 مولفه استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد از بین عوامل حاکمیت شرکتی متغیرهای نقش دوگانه مدیر عامل، اندازه حسابرس و استقلال کمیته حسابرسی با افشای مسئولیت پذیری اجتماعی رابطه معناداری دارند. همچنین نتایج نشان داد شاخص های اندازه هیئت مدیره، استقلال هیئت مدیره و نقش دوگانه مدیر عامل می تواند با افشای مسئولیت زیست محیطی رابطه معناداری داشته باشد.

نوسانات نامتعارف بازده ناشی از ریسک نوسانات بازده خاص شرکت ها که عمدتاً ناشی از اقدامات شرکت و مستقل از حرکت کلی بازار است. هدف اصلی این پژوهش بررسی رابطه قابلیت مقایسه صورت های مالی و نوسانات نامتعارف بازده سهام است. همچنین نقش تعدیل گری دو متغیر خطای پیش بینی تحلیل گران و کیفیت گزارشگری مالی به عنوان ابعاد محیط اطلاعاتی بر این رابطه مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور تعداد 76 شرکت برای سال های 1392 تا 1398 به روش غربالگری انتخاب گردید. برای سنجش نوسانات نامتعارف بازده سهام از دو مدل بازار و مدل فاما و فرنچ استفاده گردید. برای اندازه گیری متغیر قابلیت مقایسه نیز از مفهوم پدیده های اقتصادی دی فرانکو بهره گرفته شد. برای آزمون فرضیه ها از روش های همبستگی و رگرسیون چند متغیره استفاده شد. نتایج پژوهش نشان داد بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و نوسانات نامتعارف بازده سهام رابطه معناداری وجود دارد. همچنین نتایج بیانگر این است که خطای پیش بینی تحلیل گران می تواند نقش تعدیل گر در رابطه بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و کاهش نوسانات نامتعارف بازده سهام ایفا کند. در نهایت مشخص شد که کیفیت گزارشگری مالی می تواند رابطه بین قابلیت مقایسه صورت های مالی و نوسانات نامتعارف بازده را تحت تاثیر قرار دهد.

در ادبیات حسابداری و مالی موضوع اهرم بسیار جذاب و یکی از بحثبرانگیزترین مسائل پیشروی شرکتها به حساب میآید. هدف این پژوهش بررسی تأثیر برخی ویژگیهای مالی چون اندازه شرکت، سودآوری و داراییهای ثابت مشهود بر اهرم مالی و همچنین اثر درماندگی مالی بر هر یک از این عوامل میباشد. بدین منظور تعداد 176 شرکت بورسی طی دوره زمانی 1392 تا 1396 (880 سال-شرکت) انتخاب گردید. برای تجزیهو تحلیل دادهها از روشهای همبستگی و رگرسیون چندمتغیره بهره گرفته شد. نتایج پژوهش نشان داد که شاخصهای اندازه شرکت، سودآوری و داراییهای ثابت مشهود رابطه منفی معنادار با اهرم مالی دارند اما مشاهد شد بین فرصتهای رشد و شاخص اهرم مالی رابطه مثبت معنادار وجود دارد. همچنین مشخص گردید شاخص تعدیلی درماندگی مالی بر رابطه فرصتهای رشد با اهرم مالی دارای اثر مثبت معنادار ولی بر رابطه داراییهای ثابت مشهود با اهرم مالی اثری منفی و معنادار دارد. از طرفی اثر تعدیلی درماندگی مالی بر سودآوری و اهرم مالی معنادار است.