قرآن و علوم اجتماعی (تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث سابق)

قرآن و علوم اجتماعی (تحقیقات کاربردی در حوزه قرآن و حدیث سابق)

قرآن و علوم اجتماعی سال دوم بهار 1401شماره 1 (پیاپی 5) (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

بررسی سبک زندگی از منظر آیت الله خامنه ای با تأکید بر رویکرد، مبنا و نحوه اجرا(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: مقام معظم رهبری سبک زندگی رویکرد مبنا نحوه اجرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۲۳۹۱ تعداد دانلود : ۵۸۲
در بررسی نظامِ مسائل جامعه ایران اسلامی یکی از مهم ترین و بنیادین ترین مسائل روز که با آن مواجه هستیم، چگونگی «سبک زندگی» است. بررسی این مسئله از دو جهت اهمیت دارد؛ نخست اینکه سبک زندگی، روند حیات انسان را از پوچی و بی هدفی خارج می کند و به آن معنا می بخشد. دیگر آنکه انتخاب سبک زندگی صحیح، می تواند آینده یک ملت را از حیث سعادت تضمین کند؛ زیرا در دنیای امروز، به دلیل گستردگی فضای مجازی و تنوع رسانه ها، همواره سبک های مختلفی از زندگی، به جامعه عرضه می شود؛ لذا داشتن چارچوب و اصولِ اساسی، برای انتخاب سبک زندگی مناسب، به منظور نیل به حیات طیبه، از اهمیت فروانی برخوردار است. همچنین باید عنایت داشت که یکی از مهم ترین دغدغه های فکریِ مقام معظم رهبری، به عنوان حاکم اسلامی و ولی فقیه، بحث سبک زندگی است که در بیانات مختلف ایشان، بر اهمیت این موضوع تأکید بسیاری نموده اند. در این نوشتار، نگارنده درصدد است، با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بررسی اندیشه های حضرت آیت الله العظمی خامنه ای، دیدگاهِ ایشان را درزمینه سبک زندگی در سه محور «رویکرد» و «مبنا» و «عملکرد» بررسی کند. درنهایت اینکه، رویکرد رهبر فرزانه انقلاب درباره مقوله سبک زندگی، بر دو پایه رویکرد «نگرشی» و «رفتاری» استوار است. مقام معظم رهبری معتقدند که باید مبنا و اساسِ سبک زندگی، برگرفته از آموزه های قرآنی باشد و برای اینکه سبک زندگی از مرحله نظری به مرحله عملی برسد، لازم است دو مسئله را مد نظر قرار دهیم؛ یکی «تبیین درست سبک زندگی» و دیگری «پرهیز از تقلید و الگوسازیِ ناصحیح» است.
۲.

شناسایی ریشه های فتنه از نگاه قرآن کریم(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: ریشه فتنه فتنه انگیزی حکومت اسلامی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۶۲ تعداد دانلود : ۱۳۷
ازآنجاکه فتنه گران هر روز با شیوه های مختلف در جامعه فتنه به پا می کنند و در صدد گمراه کردن مردم اند، بررسی و شناخت عوامل و زمینه های وقوع فتنه ها، از جوانب مختلف، بسیار حائز اهمیت است. در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی تحلیلی، ریشه های فتنه در حکومت اسلامی بررسی شده است. نتایج پژوهش نشان می دهد که فتنه در کاربرد قرآنی خود به کفر، شرک، نفاق نیز تعریف شده است؛ ریشه های فتنه در برخی درونی است که ناشی پیروی از هوای نفس است. بررسی ها نشان می دهد که هرجا فتنه هست، پای هوای نفس در میان است و هرجا خواهش های نفسانی حاکم است فتنه ها بروز می کند. برخی از ریشه های فتنه بیرونی اند، مانند، شیطان، طاغوت و عوامل نفوذی دشمن. در میان عوامل بیرونی، عوامل نفوذی دشمن نقش بسیار مخربی در فتنه انگیزی در جامعه اسلامی دارد، گاهی این نفوذی ها به حساس ترین جاها و پست های کلیدی نیز دست پیدا می کنند و خسارت های جبران ناپذیری به بار می آید.
۳.

نقش اعتدال والدین در سلامت روان فرزندان از منظر قرآن و روایات(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: اعتدال والدین فرزندان اعتدال عاطفی اعتدال عبادی اعتدال اقتصادی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۳۵۴ تعداد دانلود : ۱۵۹
اعتدال به معنای میانه روی، رفتار و حالتی است که از هرگونه افراط وتفریط به دور باشد. اعتدال نقش تعیین کننده ای در رفتار های تربیتی و سلامت روان والدین و فرزندان دارد. رفتار معتدل والدین با فرزندان، عاملی است که خانواده را به کمال، سعادت و خوشبختی سوق می دهد. این پژوهش به روش توصیفی_تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای در پی پاسخ به این سؤال است که از نگاه قرآن کریم و روایات، اعتدال والدین در سلامت روان فرزندان چه تأثیری دارد؟ نتایج این پژوهش حاکی از آن است که اعتدال از ابعاد مختلف عاطفی، عبادی، اقتصادی و ... در این مسئله مؤثر است. رعایت اعتدال در عواطف و احساسات، از ایجاد عقده و حسد بین فرزندان و آثار زیان بار محبت های نامتعادل پیشگیری می کند و باعث سلامت روانی فرزندان می شود. عبادت در همه ابعادش برای انسان امری ضروری است، و رعایت اعتدال در امور عبادی باعث پیشگیری از نفرت و دل زدگی از عبادت و تشویق فرزندان به عبادت پروردگار شده و این امر در سلامت معنوی فرزندان نقش بسزایی دارد. اعتدال اقتصادی، دوری از افراط وتفریط در مصرف، هزینه، انفاق، دوری از بخل، تنگ نظری، اسراف، زیاده روی و پاسخ گویی مناسب و شایسته به نیاز های طبیعی فرزندان، باعث رونق و پایداری امور مالی خانواده، اعتمادبه نفس، استقلال و آرامش روانی فرزندان خواهد شد.
۴.

پیامدهای اشرافیت و تجمل گرایی مسئولان با تأکید بر آیه 16 سوره اسراء(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: تجمل گرایی اشرافی گری انحطاط سبک زندگی در گام دوم انقلاب اشرافیت تجمل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۶۶ تعداد دانلود : ۲۲۲
در این پژوهش هدف آن است که با تبیین پیامدهای تجمل گرایی مسئولان، مردم و مسئولان از عواقب این پدیده آگاه شوند و از رواج سبک زندگی غربی در جامعه اسلامی جلوگیری شود، چراکه بر اساس آموزه های دینی و شواهد مسلم تاریخی یکی از عوامل اصلی انحطاط جوامع و حکومت های قدرتمندی مثل آندلس و صفویه «تجمل گراییِ» سردمداران و مسئولان بوده است. به همین دلیل، مقام معظم رهبری تجمل گرایی و اشرافی گری را بلایی بزرگ یاد کرده و در بیانیه گام دوم انقلاب، سبک زندگی اسلامی را توصیه نموده اند. ازاین رو، در این پژوهش، با استفاده از منابع کتابخانه ای و به روش تحلیلی توصیفی، پیامدهای تجمل گرایی مسئولان با تأکید بر آیه 16 سوره اسراء تبیین و بررسی می شود. یافته های پژوهش حاکی از آن است که تجمل گرایی و اشرافیت مسئولان موجب سرمستی و بی مسؤولیتی آنان در قبال جامعه و دور شدنشان از مردم می شود. همچنین راه مصرف گرایی را در جامعه هموار می کند و انگیزه تولید را می گیرد و موجب وابستگی جامعه و زمینه ساز فساد و ظلم و فراموش کردن خداوند عزوجل می شود که هریک از این عوامل به تنهایی برای عقب افتادگی و سقوط یک جامعه به خصوص جامعه اسلامی کفایت می کند.
۵.

ارائه الگو و تحلیل محتوای بیانات مقام معظم رهبری درباب سبک زندگی اسلامی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رهبری سبک زندگی فرهنگ

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۵۱۹ تعداد دانلود : ۲۰۰
امروزه سبک زندگی اهمیت شایان توجهی را به خود اختصاص داده و توجه پژوهشگران و نخبگان جامعه را بیشتر از پیش، به خود جلب کرده است؛ زیرا در دنیای پیچیده امروزی، روش و سبک زندگی افراد، قسمت مهمی از فرهنگ جوامع مختلف را در برگرفته است. با توجه به اهمیت این موضوع، نویسندگان این مقاله تلاش کرده اند شاخص های سبک زندگی در بیانات رهبر معظم انقلاب را که در مراسم های مختلف از سال 1369 تا 1398 ایراد نموده اند، احصا و بررسی نمایند. روش تحقیق حاضر، شامل تحلیل محتوای کمی و کیفی است. در بخش اول یعنی تحلیل محتوای کمی، واژگان مهم و کلیدی و نیز مقدار فراوانی آن ها با توجه به متون موردنظر، احصا شده و مورد تحلیل قرار گرفته اند. بخش دوم یعنی تحلیل محتوای کیفی، بر رهیافت نظام مند استراوس و کوربین (1998) برای نظریه مبنایی تأکید دارد. در این پژوهش، کلیه رهنمودها و سخنرانی های منتشرشده از سوی حضرت آیت الله خامنه ای (مد ظله العالی) درباره موضوع موردبررسی، از طریق سایت رسمی ایشان و نرم افزار حدیث ولایت، موردبررسی واقع شده است. به منظور تحلیل محتوای کیفی، ابتدا مجموعه سخنرانی ها، بیانات و پیام های رهبری معظم، سطربه سطر بررسی گردید و درنهایت، مفهوم پردازی و سپس مقوله بندی شد. همچنین نویسندگان با توجه به خصوصیات مشترک و ارتباط مفهومی و نیز میزان مشابهت میان کدهای باز، توانستند مفاهیم و مقولات را تعیین نمایند.
۶.

واکاوی آموزه های تربیتی سوره یونس(ع) در قرآن و حدیث با تأکید بر نظرات آیت الله جوادی آملی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوره یونس (ع) تربیت تفریح عجله آموزه های تربیتی آیت الله جوادی آملی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : ۹۸۴ تعداد دانلود : ۳۰۲
تربیت،هرگونه فعالیتی از طرف خداوند، انبیا و اولیا،به منظور اثرگذاری بر شناخت، نگرش، اخلاق، و رفتار فرد، بر اساس اهداف ازپیش تعیین شده است. خداوند متعال، پیامبران را برای هدایت و تربیت انسان ها فرستاد تا، با جدیت، بشریت را در مسیر تربیت و کمال پیش ببرند.سوره یونس (ع) نیز سرشار از آموزه هایی تربیتی برای نسل نواندیش اسلامی در جامعه کنونی است. پژوهش حاضر با روش توصیفی_تحلیلی و منابع کتابخانه ای-نرم افزاری و استناد به آیات قرآن و روایات و کلام بزرگان دین، برخی از این آموزه ها رابراساس نیاز انسان معاصردر جهت حرکت به سوی کمال و رهایی از دغدغه های دنیای مادی واکاوی کرده و به این نتایج دست یافته است:عجله نداشتن خداوند در مجازات ظالمان به دلیل فرصت بازگشت یا اتمام حجت، سازگار نبودن نظام هستی با ظلم، دل بسته نبودن  به دنیای فانی و استفاده صحیح از فرصت ها، لزوم به کارگیری نعمت های الهی در جهت کمال، انعکاس رفتارهای انسان در دنیا، قرآن عاملی برای هدایت و رحمت و شفای بیماری ها، نیکو بودن فرح و شادمانی به واسطهبرخورداری از نعمت وحی و آموزه ها و معارف الهی، برخورداری اولیای الهی از کمال و سعادت بشری و توبهبه موقع که نجات دهنده از عذاب الهی است.