۱.
کلید واژه ها:
آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی ارزیابی اخلاقی آسیب شناسی آیین نامه ارتقا عدالت توزیعی ملاک شایستگی
در ارزیابی اخلاقی جامعه، توجه به ابعاد ساختاری (آیین نامه ها، قوانین، ساختار نهادها و ...) در کنار توجه به عاملیت از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در پژوهش حاضر، محتوای آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی مصوب 18/12/1394 و نیز شیوه نامه اجرایی آن از منظری اخلاقی مورد ارزیابی قرار گرفت. سؤال اصلی این بود: «آیا آیین نامه ارتقا و فرایند اجرای آن، «منزلت حرفه ای» را به صورت عادلانه ای در میان اعضای هیئت علمی توزیع می کند؟». برای پاسخ به این سؤال، ملاک «شایستگی» (میزان تلاش و مشارکت در تولید محصول مفید) به عنوان ملاک عادلانه بودن توزیع منزل حرفه ای در نظر گرفته شد. حاصل این پژوهش، شناسایی آسیب هایی همچون «دیریاب بودن محتوا»، «یکسان انگاری رشته های دانشگاهی»، «کم توجهی به ترویج علم»، «مقاله محور بودن»، «عدم توجه به خصوصیات افراد» بود. این آسیب ها هر کدام به نوعی به عادلانه بودن فرایند ارتقا لطمه می زنند. در انتها پیشنهادهایی برای اصلاح آیین نامه ارائه شده تا فرایند ارتقا عادلانه تر شود.
۲.
کلید واژه ها:
وفای به وعد خلف وعده اخلاق ارزیابی اخلاقی مقایسه فقهی اخلاقی
مشهور فقهای امامیه، فتوا به جواز خلف وعده داده اند؛ از نظر ایشان تحفّظ بر وعده، مادامی که منشأ قراردادی نداشته باشد، نهایتاً مشمول ادله استحباب است. لکن تحلیل قول مشهور حکایت از آن دارد که دست ایشان از دلیل لفظی تقریباً تهی بوده و مفاد ادله اجتهادی، جملگی بر وجوب وفای به وعده دلالت دارند. تمسک به «تلقی متشرعه» و «سیره متدیّنان» دلیل پربسامدی است که در کلمات فقیهان مشاهده می شود؛ اما چنین دلیلی با این مناقشه مواجه است که اولاً: احراز اتصال آن به عصر معصوم ^ ناممکن است؛ و ثانیاً: بعید نیست چنین سیره ای بر اثر کم توجهی و غفلت متشرعه حادث شده باشد. تحلیل مسئله در پرتو اخلاق نیز مؤید این است که تخلف از وعده در زمره رذائل اخلاقی تلقی شده و مرتکب آن مستوجب مذمت عقلا است؛ لذا بایسته است با محور قراردادن اخلاق به مثابه غایت احکام، در حکم فقهی مزبور تجدیدنظر شود.
۳.
کلید واژه ها:
اخلاق شیوه پرسش گری اخلاق پاسخ گویی امام صادق× اخلاق تبلیغ
در سیره اهل بیت ^ یکی از شیوه های مهم برای پاسخ به سؤالات «شیوه پرسش گری» است که پاسخگو آنرا برای ایجاد فضای پاسخ گویی مطلوب، بین خود و مخاطب شکل میدهد. روش اخلاقی امام صادق × در مواجهه با پرسش مخاطبان و جهت دهی سؤالات ایشان مسئله مقاله پیش رو است؛ بررسی توصیفی تحلیلی سیره و کلام امام × نشان دهنده استقبال ایشان از «پرسش گری» است. ایجاد انگیزه برای سؤالات بیشتر، منصرف ساختن پرسش گر از سؤال و تذکر سؤال فراموش شده از شیوه های اخلاقی ای است که امام × در مقام پرسش گری مخاطبان به کار برده اند.
۴.
کلید واژه ها:
اخلاق اسلامی اخلاق نقلی اصول سازگاری اخلاقی قلمروهای وجودی انسان نهج البلاغه
در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی به استنتاج و بررسی اصول سازگاری در اخلاق از منظر نهج البلاغه پرداخته شده است. سازگاری، شرط لازم و به زعم برخی شرط لازم و کافیِ صدق و موجه بودن دیدگاه های اخلاقی است و احراز آن در درون ساحت های وجودی و نیز در نسبت هر یک از آنها با یکدیگر، نخستین ملاک و سنجه ارزشیابی درباره عقلانیت آنها می باشد. در نهج البلاغه برخی از این اصول به صراحت و برخی دیگر به اشاره مورد استدلال قرار گرفته است. تبیین و تحلیل این اصول در نهج البلاغه از سویی صدق، موجه بودن و انسجام درونی دیدگاه امام × را روشن می سازد و از سوی دیگر راه را برای تربیت و انسان سازی هموار می نماید، زیرا بدون بررسی سازگاری حالات درونی و بیرونی آدمی، تشخیص نقاط ضعف و نیز بیماری ها و تعارضات اخلاقی و پیشنهاد درمان مناسب برای آنها، دشوار و بلکه غیرممکن خواهد بود.
۵.
کلید واژه ها:
اخلاق سازمان قدرت نیچه مدیریت و تصمیم گیری
توجه زیاد به ترویج اخلاق حرفه ای در دو دهه اخیر در ایران، حاصلی بیش از نگاه ابزاری و تزیینی سازمان ها و ادارات دولتی به اخلاق نداشته است. در این مقاله با روی آوردی میان رشته ای به بررسی چرایی این مسئله پرداخته ایم. تجربه اجتماعی و تاریخی نشان می دهد که غفلت از اهمیت و نقش قدرت مدیریت، مهم ترین عامل این ناکامی است. این امر ریشه در تعلیمات برخی عرفا و اخلاقیون در توجه افراطی به آفات فردی قدرت و غفلت از آثار مثبت و اجتماعی آن دارد. نگرش منفی مسیحیت به قدرت، زمینه ساز توجه افراطی «نیچه» به آن و انکار دین گردید. اسلام با واقع بینی به نقش ابزاری قدرت مدیریت در اصلاح سازمان ها و جوامع نگریسته و تکامل فردی و معنوی انسان را در متن زندگی اجتماعی او می داند. با این نگاه، تحصیل و حفظ جایگاه مدیریت برای افراد شایسته لازم و بخشی از فرایند تکاملی آنان است و انعطاف در برخی ارزش های فقهی و اخلاقی ابزاری، جایز و گاهی واجب است.
۶.
کلید واژه ها:
تبعیض قومی و نژادی رویکرد تنذیری رویکرد تبدیلی رویکرد تثبیتی مسئولیت حمایت
برتری دادن برخی گروه های انسانی به دلیل اتصاف به ویژگی های غیر اکتسابی یا اکتسابی و فاقد أصالت، باوری است که منشأ بسیاری از بی عدالتی ها در تاریخ حیات اجتماعی بشر بوده است. قرآن کریم به عنوان عالی ترین منبع معرفتی، الگویی از جامعه پردازی را ارائه نموده که در آن ارزش های وراثتی و نژادی به کلی ملغی و با ارائه ی راهبردهای متناسب اخلاقی در مقام بیان ویژگی های نظام اجتماعی متعادل و متکامل برآمده است. بررسی ها دراین باره، حاکی از این مدعاست که مجموعه راهبردهای قرآن کریم دراین خصوص، حداقل بر سه رویکرد «تنذیری»، «تبدیلی» و «تثبیتی» استوار است. رویکردهای مزبور که به صورت تحلیلی توصیفی و با روش کتابخانه ای در قلمرو علوم قرآنی تشریح گردیده اند، ضمن این که تمهید تئوریک جامعی برای ارتقای نظام حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران محسوب می شوند، می توانند چارچوب های مفهومی مناسبی جهت تکوین و تکامل هنجارهای عادلانه و ضد تبعیض قومی و نژادی در نظام بین المللی حقوق بشر ارائه نمایند.
۷.
کلید واژه ها:
ادب دلال سیره عبادی امام سجاد× دعا
در مفهوم شناسی «دلال» به مثابه شیوه ای در رابطه بنده با خداوند، دو برداشت ایجابی و سلبی، قابل تبیین است. در بعد سلبی، نیایشگر در دام آفاتی می افتد؛ حجاب هایی نظیر: عجب، کبر و ...؛ بعد ایجابی نیز به ظرافت ها و لطافت های مناجات باخدا اشاره دارد که نیایشگر با شیرین زبانی و ناز و کرشمه، تلاش دارد خود را هرچه بیشتر به معشوق نزدیک کند. این مقاله، به روش توصیفی تحلیلی و با جستجو در دعاهای امامان معصوم به ویژه مناجات عارفانه، امام سجاد × می کوشد، ابعاد مختلف دلال را واکاوی کند؛ نتایج این بررسی ها نشان می دهد؛ برخلاف دیدگاه برخی از محققان، که عمدتاً دلال را تنها در حوزه سلبی مورد توجه قرار داده اند، در سیره عبادی اخلاقی معصومان ^ بر بعد ایجابی تأکید زیادی شده است؛ افزون براین، می توان نمونه هایی از دلال فعلی و رفتاری را در سیره آنان جستجو کرد که دیگران به این معنا اشاره ای نکرده اند .
۸.
کلید واژه ها:
کارآفرینی اسلامی صفات شخصیتی کارآفرینی قرآن معنی شناسی
درحالی که برخی پژوهشگران غیرمسلمان تلاش کرده اند تا ویژگی های شخصیتی کارآفرینی را بر اساس کتاب مقدس خود بازتعریف نمایند، این پژوهش درصدد بود تا یکی از مهم ترین صفات کارآفرینان یعنی ریسک پذیری را بر اساس آیات قرآن بازتعریف نماید. روش انجام این پژوهش، معنی شناسی و جامعه مورد مطالعه، کل قرآن و نسخه کامل تفسیر المیزان بود. نتایج حاکی از آن بود که ریسک پذیری به عنوان یک صفت برخاسته از کارآفرینان غربی، متضمن مفاهیمی است که با آموزه های قرآنی فاصله دارد اگرچه برخی از مفاهیم موجود در ریسک پذیری مانند اتکا به ظن و گمان در شرایط عدم امکان دستیابی به اطلاعات، مورد تأیید است. با توجه به تحلیل های معنی شناسانه آیات، صفاتی چون «مشاوره»، «عزم»، و به ویژه «توکل» جایگزینی قرآنی برای صفت ریسک پذیری هستند. این پژوهش تلاشی بود در برابر ورود ضمنی برخی مفاهیم ناسازگار که در ادبیاتِ کارآفرینیِ برخاسته از غرب وجود دارد و مقدمه ای است برای بومی سازی و اسلامی سازی دانش کارآفرینی.
