۱.
کلید واژه ها:
تباکی اخلاق عزاداری سوگواری امام حسین علیه السلام گریه اشک
در منابع اسلامی توصیه شده است که اگر در عبادات و سوگواری اهل عصمت× گریه و بکاء مقدور انسان نبود، حالت گریه یا تباکی گرفته شود. مسئله این نوشتار بعد از تحلیل مفهومی، دسته بندی روایات و تبیین فلسفه و کارکردهای تباکی، بررسی جواز آن از منظر علم اخلاق است و اینکه در سوگواری حسینی ریا را مستثنی نموده و حتی جایز شمرده اند، چه اندازه وثاقت داشته و آیا شبهه ریای در عبادات در این مسئله موضوعیت می یابد یا خیر؟ با پژوهش صورت گرفته، به دست می آید که ریا در همه عبادات، از جمله عزاداری معصومین مردود بوده و نیت خالصانه شرط قبول فعل می باشد و تباکی که نوعی ایفای نقش و مدیریت باطن از راه ظاهر است، غیر از ظاهرسازی دروغین می باشد. این تظاهر مقابل اخلاص و مترادف با ریا نیست، بلکه ظاهر در برابر باطن است و اگر فعلی نمود خارجی و بیرونی یافت، لزوماً از آن ریا فهمیده نمی شود.
۲.
کلید واژه ها:
شأن و جایگاه اخلاقی مسئولیت اخلاقی اخلاق حیوانات دکارت ملاصدرا
جایگاه اخلاقی حیوانات و مسئولیت اخلاقی در قبال آنها، مسئله مهمی در اخلاق کاربردی است. دکارت با یکسان دانستن حیوانات با مکانیسم هایی جسمانی، آنها را جسم محض می داند و این امر سبب می شود که حیوانات فاقد احساساتی مانند درد، دانسته شده و منابعی صرف محسوب شوند و دارای جایگاه اخلاقی نباشند و انسان در قبال آنها مسئولیت اخلاقی نداشته باشد. در مقابل این نظریه، ملاصدرا با قائل شدن به نفس حیوانی و تجرّد مثالی آن، مبنایی مناسب برای به رسمیت شناختن شأن و جایگاه اخلاقی اصیل برای حیوانات و به تبع آن مسئولیت اخلاقی در قبال حیوانات، فراهم می آورد. این امرسبب می شود تا فرد در برابر آزار حیوانات در مراکز نگهداری صنعتی، کشتارگاه ها و آزمایشگاه های مختلف، از نظر اخلاقی مسئول باشد و پیامدهای سوء چنین آزارهایی برای حیوانات و به تبع آن برای انسان به حداقل برسد.
۳.
کلید واژه ها:
اخلاق فناوری فناوری و ارزش فناوری و دین فناوری های ترا-انسانی فناوری های همگرا تکامل مدیریت شده
مسئله امکان و چگونگی تحلیل اخلاقی مصنوعات فناورانه در مرحله طراحی، یعنی قبل از آنکه بالفعل شوند و در دست کاربران قرار بگیرند، یکی از چالش های اخلاق فناوری است. این مسئله به ویژه در خصوص فناوری های نوظهور، که کاملاً بدیع اند و درخصوص پیامدهای عمده آنها ابهام و عدم قطعیت زیادی وجود دارد، حادتر است. همچنین سؤال از امکان و نحوه جای دهی ارزش های اخلاقی خاص (غیرجهانشمول) در طراحی فناور ها با قید حفظ کارکرد آنها نیز مسئله ای مناقشه آمیز است. در این مقاله برای پاسخگویی به مسئله اول، روش شناسی مناسب تحلیل اخلاقی فناوری های نوظهور ارائه خواهد شد و در ادامه نیز برای پاسخ به مسئله دوم، با تمرکز بر فناوری های بهسازی انسان (فبا)، نشان داده خواهد شد که نه تنها تحلیل اخلاقی دسته خاصی از این فناوری ها موسوم به فناوری های نوظهور ترا-انسانی، حاکی از تعارض آنها با ارزش های اخلاقی انسانی است بلکه امکان بازطراحی آنها برای جای دهی ارزش های مزبور نیز منتفی است.
۴.
کلید واژه ها:
اخلاق اسلامی کتمان آشکارسازی شفافسازی بیت المال جرم عمومی حق الناس
کتمان ممدوح و مذموم در اخلاق اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در کتمان مذموم، شفاف سازی و آشکارسازی لازم است. آنچه در پژوهش حاضر کنکاش می شود کتمان و آشکارسازی جرم و خطاهای عمومی است که مجرم درخصوص عموم مردم و بیت المال مرتکب شده است. در اینجا پرسش بحث برانگیز این است که وظیفه اخلاقی مجرم در خصوص عموم مردم برای جبران جرم خود چیست و تا کجا جرم خود را کتمان کند؟ وظیفه دیگران درخصوص آشکارسازی چیست؟ این پژوهش نخست، اصل اوّلی اخلاقی، در کتمان اسرار، عیوب، جرم و خطاهای خود و دیگران را تبیین می کند؛ سپس وظیفه اخلاقی دیگران در مقابل مجرم و خطاهای عمومی در آشکارسازی اسرار و عیوب را معین می کند و در ادامه، وظیفه اخلاقی مجرم را بعد از اقدام مجرمانه و خطاهای عمومی، بیان می کند و در نهایت وظیفه اخلاقی مظلوم و دیگران (مانند رسانه ها) را در اطلاع رسانی ظلم مجرم و حدود و شرایط آن آشکار می سازد.
۵.
کلید واژه ها:
اخلاق دین سکولاریسم اخلاق دینی اخلاق سکولار
پیروان نظریه امر الهی، اخلاق را به طور کامل وابسته به دین دانسته و ورای امر و نهی الهی، معنا و واقعیتی برای آن قائل نیستند. در مقابل، پیروان اخلاق سکولار، اخلاق را مقدم بر دین و حاکم بر آن می دانند و دستِ کم برای ارزش های اخلاقی معنا و واقعیتی مستقل قائل اند. در این میان برخی از نظریه پردازان اندیشه اسلامی نیز، علی رغم انکار نظریه امر الهی، به اخلاق دینی قائل بوده و دین را مشتمل بر اخلاق می دانند. نظریه مختار آن است که اخلاق عین دین و دین عین اخلاق است و با وجود نادرستی نظریه امر الهی، قرائتی از اخلاق دینی وجود دارد که در تمام وجوه معناشناختی، هستی شناختی، معرفت شناختی و روان شناختی برتر از اخلاق سکولار است.
۶.
کلید واژه ها:
بلا مصیبت نعمت دروغ تهمت
این مقاله از دو بخش تشکیل شده است؛ در بخش اول اثبات می شود که نزول بلا یا نعمت از طرف خداوند بر بندگان علل متفاوتی دارد. در برخی موارد این علل با یکدیگر در تضاد هستند و نمی توان آنها را در یک مورد جمع کرد. در این خصوص شش علت برای ابتلا به مصائب و دو علت برای نزول نعمت بر بندگان از طرف خداوند در آیات و روایات یافت شده است. در بخش دوم اثبات می شود که به دلیل وجود تضاد در ادله نزول بلا و نعمت، نسبت دادن ابتلا به مصیبت یا نزول نعمت در یک فرد، به علت مشخص به صورت یقینی از نظر اخلاقی موجه نیست و این نسبت که قطعا خداوند به این دلیل خاص، نعمت یا مصیبت را نازل کرده، صحیح نیست. در خصوص اثبات این مطلب، دو دلیل اخلاقی ارائه شده است؛ یکی بر پایه نااخلاقی بودن دروغ بستن به فعل خداوند و دیگری بر پایه نااخلاقی بودن تهمت زدن به بندگان.
۷.
کلید واژه ها:
حکم اخلاقی حکم فقهی تعارض اخلاق و فقه
پس از پذیرش امکان استفاده هر یک از دو دانش فقه و اخلاق از احکام دانش دیگر، نوبت به بیان وظایف هر یک از پژوهشگران فقه و اخلاق هنگام مواجهه با این احکام می رسد. این نوشتار با ارائه الگویی جامع فروض متعددی از مواجهه پژوهشگر اخلاق با حکم فقهی را تصویر کرده، وظیفه وی را تحت سه عنوان لزوم تبعیت از حکم فقهی، لزوم توقف در صدور حکم نهایی و لزوم بقاء بر حکم اخلاقی و عدم اعتناء به حکم فقهی بیان می کند.
