حسابداری و منافع اجتماعی

ارزش های اخلاقی، زیربنایی را فراهم می کند که یک جامعه بر آن بنا می شود. اخلاق سامان دهنده رفتار ارتباطی در مقیاس فرد، سازمان، جامعه و روابط جهانی است و غفلت از آن صدمات جبران ناپذیر زیادی را به دنبال دارد. ضوابط رفتاری و اخلاقی هر حرفه، مهمترین خط مشی های آن را مشخص می کند. این خط مشی ها، مواردی چون ویژگی های اصلی حرفه، روابط اعضای حرفه با جامعه، روابط اعضای حرفه با یکدیگر و در نهایت روابط هر عضو با جامعه حرفه ای را دربر می گیرد. با افزایش رسوایی های مالی مشخص شد که حسابداران باید علاوه بر رعایت استانداردها و ضوابط فنی به رعایت اخلاق حرفه ای نیز متعهد باشند. با توجه به اهمیت ارزش های اخلاقی در دین مبین اسلام، هدف مطالعه حاضر تبیین نقش اسلام و اصول اخلاقی آن در رفع مشکلات حرفه حسابداری و آیین اخلاق حرفه ای حسابداری مبتنی بر مفهوم عقل گرایی صرف در عصر حاضر است. در این پژوهش ضرورت و نیاز به مفاهیم ارزشی و اخلاقی اسلام جهت حراست و حفاظت از منافع عمومی تبیین و اصول اخلاقی اسلامی معرفی می گردند که می توان آنها را به عنوان مبنا و چارچوبی برای تدوین آیین رفتار اخلاق حرفه ای حسابداری مورد استفاده قرار داد. احترام و تکریم دیگران، آزادی، عدالت، امانت ورزی، ﺻﺪاﻗﺖ، ﻣﺴﺌﻮﻟیﺖﭘﺬیﺮی، ﻣﺪارا و سعه ﺻﺪر، ﻧﻘﺎدی و اﻧﺘﻘﺎدﭘﺬیﺮی، اﻋﺘﺪال، ﻓﺮوﺗﻨی و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧی و رازداری مهمترین اصول اخلاقی هستند که از نهج البلاغه به عنوان یکی از مهترین منابع اسلامی قابل استخراج است و می توان از آنها برای تقویت آیین رفتار حرفه ای حسابداری موجود استفاده نمود.

صورت های مالی تهیّه شده توسط یک واحد اقتصادی علاوه بر استانداردهای حسابداری، تحت تأثیر عوامل متنوّعی قرار دارد. یکی از عوامل بااهمیّت و قابل توجّه، نفوذ سیاسی مدیران و مالکان بنگاه های اقتصادی در محافل سیاسی و روابط آنها با کانون های قدرت سیاسی است. روابط و نفوذ سیاسی نه تنها بر وضعیّت مالی بنگاه های اقتصادی تأثیر می گذارد، بلکه انگیزه های مدیران را نیز در ارتباط با گزارشگری مالی و تهیّه صورت های مالی تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین هدف از این مطالعه، برّرسی ارتباط بین روابط سیاسی با پدیده مدیریّت مصنوعی و واقعی سود تعدیل شده می باشد. برای این منظور، این پژوهش با استناد از پژوهش برام و همکاران (2015)، برای اندازه گیری روابط سیاسی از پنج شاخص (ارزش بازار سهام، ارزش دفتری دارایی، تعداد کارکنان، فروش صادراتی و بیمه پرداختی) بر اساس مدل فاسیو (2006)، استفاده نموده و برای سنجش مدیریّت مصنوعی سود، از میانگین دو معیار اقلام تعهدی اختیاری بر اساس مدل تعدیل شده جونز که توسط دیچو و همکاران (1995) ارائه شده است و اقلام تعهدی جاری تعدیل شده بر حسب عملکرد (REDCA) بر اساس مدل آشبوق و همکاران (2003)، استفاده نموده است. به منظور دستیابی به هدف پژوهش، تعداد 130 شرکت طیّ سال های 1388 تا 1392 انتخاب گردید. نتایج پژوهش نشان می دهد که از میان شاخص های روابط سیاسی، بین تعداد کارکنان و مدیریّت سود مصنوعی ارتباط منفی و معنی دار وجود دارد و بین تعداد کارکنان و مدیریّت سود واقعی ارتباط مثبت و معنی دار وجود دارد و بین سایر معیارهای روابط سیاسی با مدیریّت واقعی و مصنوعی سود هیچ رابطه ای مشاهده نگردید. بنابراین، این موضوع بیانگر آن است که روابط سیاسی در رابطه با مدیریّت واقعی و مصنوعی سود در بازار سرمایه ایران نقشی را ایفا نمی کند و به عنوان یک سازوکار کاملاً بی اثر تلقّی می شود.

هدف این پژوهش بررسی تأثیر اندازه شرکت بر رابطه بین دارایی های نامشهود و عملکرد شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است. دارایی های نامشهود مورد بررسی در این پژوهش شامل منابع انسانی، منابع مدیریتی، قابلیت نوآوری و دارایی نامشهود مبتنی بر بازار می باشد. همچنین، متغیر عملکرد بر مبنای معیارهای بازده دارایی، بازده فروش و نسبت کیوتوبین سنجیده می شود. برای آزمون فرضیه ها از آزمون مقایسه میانگین دو جامعه و مدل رگرسیون چند متغیره در قالب داده های ترکیبی استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان دهنده آن است که بین منابع انسانی، منابع مدیریتی در شرکت های کوچک و متوسط و شرکت های بزرگ تفاوت معنی داری وجود دارد. همچنین، نتایج حاکی از آن است که منابع انسانی بر عملکرد بر مبنای بازده فروش و بازده دارایی و منابع مدیریتی بر عملکرد بر مبنای بازده فروش، تأثیر معنی داری دارد. علاوه بر آن، اندازه شرکت بر رابطه بین قابلیت نوآوری و عملکرد بر مبنای کیوتوبین تأثیر معنی داری دارد.

در انجام یک پژوهش علمی، از رویکردهای گوناگونی استفاده می شود. رویکرد مداخله ای یکی از نوظهورترین و درعین حال پرطرفدارترین روش های پژوهشی است که اخیراً موردتوجه پژوهشگران حوزه حسابداری قرارگرفته است. با این حال پژوهشگران حسابداری از دانش و شناخت کافی در خصوص این نوع رویکرد پژوهشی برخوردار نیستند. بر این اساس، در پژوهش حاضر سعی شده است تا ضمن مفهوم سازی "پژوهش مداخله ای" به این سؤالات پاسخ داده شود: 1) پژوهشگر مداخله ای دقیقاً در این حوزه چه کاری انجام می دهد؟ 2) نقش رویکرد مداخله ای در پژوهش های حسابداری چیست؟ 3) منظور از حوزه امیک و اتیک در این رویکرد چیست؟ و درنهایت آینده پژوهش های مداخله ای در حوزه حسابداری چگونه است؟ نتایج بررسی ها نشان داد که پژوهش مداخله ای یکی از دانش های کاربردی نوین را رقم زده است و هدف آن تولید دانش جدید است که از طریق ارتباط و همکاری بین پژوهشگران حسابداری و حسابداران (اعضای حرفه) به وجود می آید. به عبارت دیگر، در پژوهش مداخله ای، پژوهشگر باید مرز بین دیدگاه های بیرونی و درونی را شکسته و بین حوزه های امیک و اتیک در رفت وآمد باشد. ازاین رو انتظار می رود تا پژوهشگران حسابداری جهت به کارگیری رویکرد مداخله ای در پژوهش های خود از مهارت های علمی و درعین حال حرفه ای برخوردار باشند.

ارتباط بین مسئولیت اجتماعی و مدیریت سود از جمله موضوع های بحث انگیز در پژوهش های مالی و حسابداری است. با توجه به افزایش قابل توجه تعداد شرکت های خانوادگی در اقتصادهای نوظهور، پژوهش های زیادی در این زمینه انجام شده است. در ساختار مالکیتی شرکت های خانوادگی ویژگی های منحصر به فردی از قبیل شهرت، اعتبار خانوادگی، ثروت اجتماعی و احساسی، تمرکز مالکیت و افق سرمایه گذاری بلندمدت وجود دارد که رفتار و عملکرد این شرکت ها را تحت تأثیر قرار می دهد. بنابراین، هدف اصلی این پژوهش بررسی تأثیر خانوادگی بودن شرکت ها بر رابطه بین مسئولیت اجتماعی و مدیریت سود می باشد. برای این منظور، داده ها و اطلاعات 119 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 تا 1396جمع آوری شد و فرضیه های پژوهش بر مبنای رگرسیون داده های ترکیبی آزمون شدند. نتایج پژوهش نشان می دهد بین مالکیت خانوادگی با مسئولیت اجتماعی و مدیریت سود به ترتیب رابطه مثبت و منفی معنی داری وجود دارد. همچنین، یافته اصلی پژوهش حاکی از آن است که در شرکت های خانوادگی، رابطه بین مسئولیت اجتماعی و مدیریت سود تضعیف می شود. در شرکت های خانوادگی عامل اصلی سرمایه گذاری در مسئولیت اجتماعی و اجتناب از مدیریت سود، توجه مالکان خانوادگی به شهرت، اعتبار و حفظ ثروت اجتماعی و احساسی خانواده می باشد.

در این پژوهش عکس العمل فرد در مقابل نتیجه رفتارش یعنی سرمایه گذاری در بورس، در قالب تئوری استنباط متناظر (تئوری اسنادی) سنجیده شده است. به عبارت دیگر، افراد نتیجه عملکرد خود یعنی سرمایه گذاری در بورس را به چه عواملی نسبت می دهند. این ارزیابی در قالب پژوهش شبه تجربی بر روی افرادی که از نظر آگاهی نسبت به سرمایه گذاری در بورس در یک سطح بودند (دانشجویان رشته مدیریت صنعتی و حسابداری)، صورت گرفته است و نتایج نشان می دهد هنگامی که افراد از سرمایه گذاری خود بازده منفی کسب می کنند آن را به عوامل بیرونی نسبت می دهند؛ و در مقابل، زمانی که بازده مثبت بدست می آورند، آن را ناشی از ویژگی های درونی خود می دانند. این دو نتیجه با مفهوم تئوری استنباط متناظر (تئوری اسنادی) مطابقت دارد و آن را در عمل تأیید می کند.

الزامات قانونی وکمک به تصمیم گیری مدیریت درمانی، اهمیت استفاده از روش مناسب بهایابی در بیمارستآنهای دولتی را بیش از پیش نمایان ساخته است. پژوهش حاضر از نوع پژوهش های کاربردی توسعه ای است که به محاسبه بهای تمام شده خدمات ارائه شده به بیماران گوارش اطفال بیمارستان شهید صدوقی یزد در سال 1396 پرداخته است. نتایج پژوهش نشان داد که هزینه های سربار و هزینه ظرفیت بلااستفاده سربار به ترتیب 68/44% و 22/10% از کل هزینه های فرآیند درمان را به خود اختصاص داده است. ظرفیت عملی بلااستفاده رسته های شغلی درگیر در فرآیند درمان شامل پزشک، دستیار، کارورز، پرستار، منشی ، تکنسین تصویربرداری و آزمایشگاه به ترتیب معادل، 4283، 5134، 7239، 5904، 282، 580 و 440 دقیقه بود. یافته های پژوهش ضمن تأیید معنی داری بهای تمام شده خدمات ارائه شده به هر دو روش بهایابی نشان داد، سیستم سنتی با نادرست نشان دادن برخی از خدمات ارائه شده به بیماران منجر به تصمیم گیری اشتباه مدیریت خواهد شد. همچنین، مدل زمان گرا، با استفاده از معادلات زمانی می تواند بهای تمام شده خدمات را به طور صحیح تری، گزارش نماید.

نظریه نمایندگی، کیفیت گزارشگری مالی را به عنوان راه حلی برای کاهش چالش سرمایه گذاری کم و افزایش سرمایه گذاری با کاهش اطلاعات نامتقارن در نظر می گیرد. در سرمایه گذاری های کارا، پیامدهای اقتصادی کیفیت گزارشگری مالی در مالکیت خانوادگی و غیرخانوادگی متفاوت هستند. این پژوهش، ارتباط مالکیت خانوادگی و کیفیت گزارش مالی بر کارایی سرمایه گذاری را در طول دوره 1391 تا 1396 برای شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی نموده است. همچنین، این پژوهش بر دو نظریه نمایندگی و رفتاری تأکید دارد. براین اﺳﺎس، مدل های پژوهش تحت مدل های روش حداقل مربعات معمولی و رگرسیون چندمتغیره ﺑﺮآورد شد و ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺑﺮای ﻫﺮﯾﮏ از ﻣﺪل ﻫﺎ ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﯾﻪ وﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. نتایج این بررسی نشان می دهد که شرکت ها با کیفیت گزارشگری مالی و مالکیت خانوادگی بالاتر، از کارایی سرمایه گذاری بالاتری نیز برخوردار هستند. علاوه بر این، کیفیت گزارشگری مالی و مالکیت خانوادگی بالاتر، میزان سرمایه گذاری را کاهش می دهند. در کسب و کارهایی که مالکیت خانوادگی دارند، تأثیر کیفیت گزارشگری مالی بر کارایی سرمایه گذاری بیشتر است.