حکمرانی متعالی

یکی از اساسی ترین اصول حکمرانی صالح؛ تربیت اشخاصی در تراز حکومت اسلامی است. فراهم نمودن زمینه رشد و شکوفایی فضایل اخلاقی، بستر مناسب ظهور حکمران شایسته را آماده می نماید. به این منظور و با بهره گیری از گفتمان ولایت فقیه، مکتب اخلاقی شهید سلیمانی الگوی مناسبی به نظر می رسد. این پژوهش از نوع توسعه ای و کاربردی است و هدف آن دستیابی به عوامل مؤثر بر رشد و شکوفایی فضایل اخلاقی حکمران اسلامی با تأسی به این مکتب می باشد. روش تحقیق مورد استفاده توصیفی–تحلیلی و تجزیه تحلیل اطلاعات با روش تحلیل محتوای کیفی با جمع آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای می باشد. این نوشتار پس از تبیین فضایل اخلاقی حکمران بر اساس نظریه پردازی امام راحل(ره) و رهبر انقلاب؛ به تطبیق آن با رویه شهید سلیمانی پرداخته و در تشریح عوامل مؤثر بر رشد و شکوفایی آن به عوامل خانوادگی و محیطی و همچنین تأثیر اراده اشاره نموده و در خصوص ویژگی های اخلاقی این شهید و چگونگی ترویج مکتب ایشان بحث می نماید.

برخی انسان ها وقتی در دنیا پایان می پذیرند تازه آغاز می شوند و تأثیرات ابدی بر پیرامون خود دارند. حضرت سیدالشهدا(ع) نمونه اتم و اکمل چنین انسان های است. تاریخ مطالب زیادی در مورد زندگی قبل از شهادت امام حسین(ع) ندارد، اما بعد شهادت حضرت، تاریخ تحت تأثیر این شخصیت قرار گرفت. انسان های غیرمعصوم اگر چه قابل قیاس و مقایسه با انسان کامل و امام معصوم نمی باشند، اما برخی از انسان های غیرمعصوم نیز شباهت های به انسان کامل خواهند داشت. از جمله شخصیت های که می توان گفت در این زمینه نوعی قرابت و نزدیکی به حضرت سیدالشهدا دارد، شهید سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی است. این شهید تا قبل از شهادت حتی در میان مردم ایران آنچنان شناخته شده نبود و اگر چه در این چند سال اخیر به یک چهره کاریزما تبدیل گردید، اما بودند افراد زیادی که ایشان را نمی شناختند و در سطح منطقه ای و جهانی اگر چه شهرت خاصی داشت، لکن فراگیر نبود. اما بعد از شهادت، ایشان تبدیل به یک چهره شناخته شده ملی و بین المللی گردید که بسیاری از جوامع را تحت تأثیر خود قرار داد. لذا تأثیر حاج قاسم بعد از شهادت در پیرامون خود، اصلا قابل مقایسه با قبل شهادت نیست. بر همین اساس مقام معظم رهبری تأکید نمودند که شخصیت حاج قاسم باید در قالب «مکتب شهید سلیمانی» مورد تحلیل، تحقیق و بررسی قرار گیرد. یکی از مقوله های مهم در مکتب شهید سلیمانی بررسی اندیشه های امنیتی این شهید بزرگوار است که ما سعی داریم با عنایات حضرت حق این مسئله مهم و حیاتی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.  

امنیت انقلاب اسلامی ایران همواره مرهون جانفشانی های رزمندگان و شهدایی است که در عرصه های مختلف داخلی و خارجی برای تأمین امنیت کشور و دفاع از کیان امت اسلامی لحظه ای تردید به خود راه نداده اند. پاسداری از اسلام، صیانت از حریم ولایت، حرم اهل بیت عصمت و طهارت(علیهم السّلام) درکنار دفاع از سرزمین مادری را می توان از دیگر اهداف این حرکت دانست. سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی از جمله امنیت آفرینانی است که به حکم تعالیم الهی و برگرفته از مکتب حسینی، پای در عرصه این جهاد مقدس نهاد. در این مقاله ضمن بررسی اجمالی صیرت، شخصیت و عملکرد قاسم سلیمانی، رویکرد حکمرانی امنیتی و بالاخص امنیت بخشی وی در حوزه مقاومت مورد واکاوی قرار خواهد گرفت. سرانجام به این نتیجه خواهیم رسید که ایشان با تأثیر از گفتمان انقلاب اسلامی، با تفسیر جدیدی از مفهوم مقاومت، روح تازه ای به کالبد این فرهنگ و اندیشه استکبار ستیزی ملل ستمدیده جهان دمید و همواره اقدامات و نقشه های توطئه آمیز استکبار جهانی را با شکست روبرو نمود و سرانجام در مسیر مجاهدت های بی وقفه، توسط خبیث ترین دشمنان خود به شهادت رسید. ارائه الگویی کاربردی برای ترسیم نقش امنیت بخشی سردار سلیمانی در حوزه مقاومت، هدف اصلی این تحقیق می باشد که در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.

نقش حاج قاسم سلیمانی در پیروزی های جبهه مقاومت در مبارزه با استکبار جهانی، صهونیسم بین الملل و ارتجاع منطقه یک نقشی اثرگذار می باشد که موجب شد خلافت خودخوانده داعش در عراق و سوریه از بین رود و از وی به عنوان نمادی از مبارزه به تروریسم در جهان مطرح شود. این تحقیق به روش مروری با هدف بررسی نقش سردار سپهبد قاسم سلیمانی در محور مقاومت با استفاده از  جستجوی اینترنتی و مرور سایر منابع مرتبط صورت پذیرفت. نتایج بدست آمده نشان می دهد که فرمانده شجاع و دلاور نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با داشتن تفکری نظامی، اندیشه استراتژیک و به مانند یک دیپلمات زیرک، به عنوان نیروی فعال در سیاست خارجی کشورمان نقشی مهم ایفا می کرد.  قاسم سلیمانی برای جمهوری اسلامی تنها یک فرمانده نظامی نبود، او نماد «محور مقاومت» بود که پایه های جمهوری اسلامی بر آن بنا شده است.

حکمرانی، الگوهای مختلف آن و مباحث متعدد ذیل آن، از جمله موضوعات پر بحث در مدیریت دولتی عصر حاضر است. از 1980 و با ارائه مفهوم حکمرانی خوب توسط بانک جهانی تا به امروز، شاهد تلاش های فراوان و روایت های گوناگونی در رابطه با حکمرانی و الگوهای آن بوده ایم. تعدد الگوهای مختلف حکمرانی، خود در این چند سال اخیر نشان از این فضا و شرایط پیچیده دارد. به موازات بحث بر سر الگوهای حکمرانی، موضوع اخلاق حکمرانی نیز مطرح گردیده است و شاید بتوان گفت که اخلاق حکمرانی روح حاکم بر الگوهای حکمرانی و وجه تمایز آنها با هم است. پس از شهادت شهید سلیمانی بی شک، مهمترین گزاره و توصیف درباره ایشان را رهبر معظم انقلاب(مدظله) فرمودند که از ایشان به «مکتب» یاد کردند. با لحاظ این توصیف، ضروری است تا محققان ابعاد مختلف این مکتب را تبیین نمایند؛ یکی از این ابعاد اخلاق حکمرانی شهید سلیمانی است که در این پژوهش سعی شده است  مؤلفه های اخلاق حکمرانی در مکتب شهید سلیمانی احصاء و تدوین گردد. این مقاله، با مراجعه به مقالات و پژوهش های مختلف و نیز مبانی اندیشه اسلامی  به تبیین کلی  نظریات اخلاق حکمرانی پرداخته است. سپس با استفاده از  روش تحلیل مضمون مؤلفه های اخلاق حکمرانی مکتب شهید سلیمانی با استفاده از متن سخنرانی ها، مصاحبه و وصیت نامه  شهید بزرگوار و سایر منابع معتبر استخراج و ارائه شده است. در این تحقیق مجموعاً 267 مفهوم پایه، 93 مفهوم سازمان دهنده و 24 مفهوم عالی شناسایی و ارائه گردیده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد که شهید سلیمانی را می توان الگو و مصداقی برای گزاره «حکمران مسلمان انقلابی» دانست و مؤلفه های اخلاق حکمرانی شهید سلیمانی که در این پژوهش ارائه شده اند از قبیل ارزش گرا و اصول مدار، استکبار ستیز، اما باور و امام یاور، پاسدار انقلاب و نظام، تواضع و احترام، خادم، شخصیت جامع، شهادت طلب، فساد ستیز و ساده زیست، شاکر، مخلص، مجاهد، مشرف و آینده نگر، مدیریت پدرانه و مشفقانه، مردم دار و مردم باور، نفوذ و محبوبیت شخصیتی، هدفمند و هدف گرا و... مؤید وجوه حکمرانی، تقید و تشرع اسلامی و دینی و روحیه انقلابی و جهادی این شهید بزرگوار می باشند.

 تحقیق حاضر، توصیفاتی که از سبک و سیره شخصی و شخصیتی سردار سلیمانی در کلام مقام معظم رهبری(مدظله العالی) ارائه شده را از منظر آموزه های حکمرانی به عنوان بحثی تازه در عرصه اداره امور عمومی تحلیل نموده با این هدف که امتیازات و تمایزات آن را شناسایی و الگویی مقدماتی بر مبنای یافته ها ترسیم نماید. در این راستا از روش تحلیل محتوای کیفی استفاده شده و پس از تحلیل نمونه آماری تمام شمار از بیانات منتشرشده درباره سردار سلیمانی تعداد 27 کد استخراج که 5 گروه از آنها برآمد و نهایتا مقوله هایی در دو بعد فردی و اجتماعی شکل گرفت که در مقام انتزاع با نظام مفهومی «حکمرانی جهادی» تبیین نظری شدند. یافته ها نشان می دهد الگوی حکمرانی جهادی با محوریت و مرکزیت مفهوم جهاد در معنای عام آن، از جهت مبانی و خاستگاه، مفهوم اثربخشی و جایگاه جهاد و مجاهدت حکمران در آن از دیگر الگوهای معرفی شده حتی الگوهای بومی، متمایز بوده و شاخص های یادشده جزء ماهوی آن محسوب می گردد.

هدف این مقاله تبیین منظومه از ویژگی های (اعتقادی - رفتاری) سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی به عنوان حکمران اسلامی می باشد. در این راستا تلاش گردیده با مداقه در وصیت نامه شهید سلیمانی و بیانات رهبر معظم انقلاب و سلسله ای از خاطرات و مشاهدات سایرین از شهید و تشبث به منابع دینی، با استفاده از روش کیفی تحلیل شبکه مضامین به این سؤال، پاسخ داده شود که با تلقی شهید سلیمانی به عنوان نمونه برجسته ای از تربیت یافتگان مکتب انقلاب اسلامی، حکمران اسلامی از حیث اعتقادی و رفتاری می باید واجد چه ویژگی هایی باشد. در این پژوهش، ویژگی های اعتقادی - رفتاری حکمرانی شهید سلیمانی به عنوان مضمون فراگیر، در مجموع 13 مضمون سازمان دهنده و  48 مضمون پایه را در بر می گیرد و یافته ها دلالت بر این دارد که اساساً حکمران اسلامی بر خلاف مدل غربی لزوماً می باید علاوه بر رعایت مؤلفه های مدیریتی متخلق به شاخصه های اعتقادی و رفتاری متعالی منطبق بر موازین اخلاقی و شرعی اسلام نیز باشد.

حکمرانی منطقهای » نوعی از حکمرانی بر روی منطقه خاص، فراتر از قلمرو دولت-ملتها است. این نوع حکمرانی، توسط نهادها و بازیگرانی انجام میشود که در سطح منطقه صلاحیت حکمرانی دارند و این صلاحیتها، بهطور داوطبانه و قانونی از سوی سایر کشورها پذیرفتهشده است. بر این اساس، حکمرانی منطقهای جمهوری اسلامی ایران، نوعی از حکمرانی مشروع و قانونی است که توسط شبکهای از بازیگران سیاسی، اجتماعی و برخی بازیگران دولتی بهصورت داوطلبانه برای انجام خدمات اجتماعی و تأمین منافع ملتهای منطقه صورت میگیرد. با توجه به تحولات اخیر منطقه غرب آسیا و بهویژه کشورهای محور مقاومت که بهدلیل دخالتهای برخی قدرتهای فرامنطقهای در جهت تحمیل نظم وارداتی، فرآیند بحرانی و آشوبناک را سپری میکند، تبیین نقش فراملی و رسالتی جمهوری اسلامی ایران در پیشبرد یک مدلی از حکمرانی مطلوب منطقهای با هدف تأمین منافع جمعیِ ملتهای منطقه و تحقق نظم امنیتی بومی، بیش از پیش ضرورت پیدا میکند. در این گزارش به دنبال تبیین مبانی تفکر جمهوری اسلامی ایران در امر حکمرانی و سپس بررسی شاخصها و موانع پیشروی حکمرانی منطقهای جمهوری اسلامی ایران در محور مقاومت هستیم.حکمرانی منطقهای» نوعی از حکمرانی بر روی منطقه خاص، فراتر از قلمرو دولت-ملتها است. این نوع حکمرانی، توسط نهادها و بازیگرانی انجام میشود که در سطح منطقه صلاحیت حکمرانی دارند و این صلاحیتها، بهطور داوطبانه و قانونی از سوی سایر کشورها پذیرفتهشده است. بر این اساس، حکمرانی منطقهای جمهوری اسلامی ایران، نوعی از حکمرانی مشروع و قانونی است که توسط شبکهای از بازیگران سیاسی، اجتماعی و برخی بازیگران دولتی بهصورت داوطلبانه برای انجام خدمات اجتماعی و تأمین منافع ملتهای منطقه صورت میگیرد.با توجه به تحولات اخیر منطقه غرب آسیا و بهویژه کشورهای محور مقاومت که بهدلیل دخالتهایبرخی قدرتهای فرامنطقهای در جهت تحمیل نظم وارداتی، فرآیند بحرانی و آشوبناک را سپری میکند، تبیین نقش فراملی و رسالتی جمهوری اسلامی ایران در پیشبرد یک مدلی از حکمرانی مطلوب منطقهای با هدف تأمین منافع جمعیِ ملتهای منطقه و تحقق نظم امنیتی بومی، بیش از پیش ضرورت پیدا میکند. در این گزارش به دنبال تبیین مبانی تفکر جمهوری اسلامی ایران در امر حکمرانی و سپس بررسی شاخصها و موانع پیشروی حکمرانی منطقهای جمهوری اسلامی ایران در محور مقاومت هستیم