حسین عباسی نوذری

مساجد جایگاهی اصیل در تربیت کودکان و نوجوانان دارند. این پژوهش با هدف اولویتبندی راهبردهای کلان در حوزه «تعامل مسجد و کودک و نوجوان» و ارائه توصیههای راهبردی به نهادهای خطمشیگذار در این حوزه شکل گرفت. با توجه به مسئله پژوهش مبنی بر سنجش اهمیت و عملکرد مؤلفههای راهبردی، وضع موجود و مطلوب مؤلفههای راهبردی «تعامل مسجد و کودک و نوجوان» با روش تحلیل اهمیت عملکرد از دید سه دسته از خبرگان (پژوهشگران، فعالان فرهنگی مسجدی، مسئولان ستادی) مورد بررسی قرارگرفته است. براساس نتایج پژوهش میتوان گفت با توجه به شکاف بسیار زیاد وضع موجود و مطلوب، مهمترین عامل در راستای بهبود وضع موجود، پیوند و همافزایی اضلاع تربیتی «مسجد، مدرسه خانواده و محله» است. علاوه بر آن نقشآفرینی بیرونی مسجد به همراه ساخت درونی آن به نسبت دیگر راهبردهای کلان بیشترین اثر را بر تعامل مسجد و کودک و نوجوان خواهد گذاشت. از سوی دیگر توجه همزمان به مؤلفههای رفتاری و ساختاری حائز اهمیت است. علاوه بر آن رویکرد مقبول در ارتقای وضع موجود بهدلیل مردم نهاد بودن مساجد، رویکرد «پایین به بالا» است؛ با وجود این به دلیل اولویت زیاد «نقشآفرینی آموزشوپرورش در استفاده از ظرفیت تربیتی مساجد» باید نسبت به تحقق این هدف، اهتمام ویژهای صورت پذیرد.

هدف پژوهش: کودک و نوجوان از مهم ترین سرمایه های انسانی محسوب می شود و مسجد نهادی اصیل است که می تواند در تربیت اسلامی کودک و نوجوان نقش آفرین باشد. تصمیم گیران فرهنگی برای آن که تعامل مسجد و کودک و نوجوان را محقق نمایند لازم است ابتدا روابط و تقدم و تاخر عوامل موثر بر تعامل مسجد و کودک و نوجوان را در نظر بگیرند تا مسیر پیاده سازی این مفاهیم تسهیل گردد. بنابراین هدف این پژوهش کشف الگوی روابط مولفه های مرتبط با تعامل مسجد و کودک و نوجوان است. روش پژوهش: با استفاده از روش مدل سازی ساختای-تفسیری (ISM) الگوی روابط مؤلفه های راهبردی در زمینه تعامل مسجد و کودک و نوجوان، از منظرخبرگان این حوزه کشف و سطح بندی شده اند. نتایج این مطالعه نشان می دهد که مولفه های مرتبط با «پشتوانه های سیاستی و قانونی، حمایت سازمان های متولی، استقرار زیر ساخت های نرم افزاری و محوریت امام جماعت» از بالاترین نفوذ و سطح تاثیر در میان سایر مولفه ها برخوردارند. علاوه بر آن چهار مولفه «پیوند تشکل های درون مسجدی با مسجد، همگرایی تشکل های برون مسجدی با محوریت مسجد، در دسترس بودن محصولات مورد نیاز فعالان فرهنگی، متناسب سازی فضای فیزیکی» به عنوان عوامل توانمند ساز در لایه میانی قرار می گیرند. در نهایت مولفه های «ایفای نقش آموزش و پرورش، تحقق نقش آفرینی مسجد در محیط پیرامونی» دارای بیشترین وابستگی و به عنوان نتایج تحقق سایر مولفه ها استخراج شده اند. الگوی روابط مولفه ها در مدلی شش سطحی ارائه شده است.