اسلام و علوم اجتماعی

نماز جمعه، یکی از مهم ترین نهادهای سیاسی اجتماعی تاسیس شده از جانب اسلام به عنوان یکی از منابع معنابخش به حیات دینی- اجتماعی مسلمانان و تولید کننده قدرت محسوب می شود. هدف نوشتار حاضر، تبیین کارکردهای سیاسی نماز جمعه با تاکید بر ایده قدرت نرم است. بر این اساس، سوال اصلی پژوهش حاضر آن است که نماز جمعه چه تأثیری در قدرت نرم اجتماع سیاسی مسلمانان دارد؟ برای پاسخ به پرسش محوری که در عرصه جامعه شناسی سیاسی اسلامی قابل طبقه بندی است با روشی توصیفی تحلیلی، ابتدا مفهوم قدرت نرم مورد بررسی و کنکاش قرار گرفته است. سپس با توجه به پیوند نظری و تاریخی نماز جمعه و سیاست، کارکردهای سیاسی نماز جمعه از منظر تأثیر آن در تولید و بسط قدرت نرم اجتماع مسلمانان، با تاکید بر متون دینی معطوف به نماز جمعه، تبیین شده است. بر این اساس و از منظری سیاسی، حداقل می توان سه کارکرد برجسته را  برای نماز جمعه در زمینه ایجاد و ارتقاء قدرت نرم در نظر گرفت. طبق نتایج استحصال شده از پژوهش حاضر، نماز جمعه با توجه به خصائصی که به لحاظ محتوایی و شرایط برگزاری دارد؛ می تواند در ایجاد و ارتقاء حداقل سه دسته ازمنابع قدرت نرم موثر باشد. این منابع عبارتند: مشروعیت سیاسی، افزایش سرمایه اجتماعی، ارتقاء دینداری و بصیرت.

فرایند پیشگیری و کنترل آسیبهای اجتماعی در دین اسلام، از مرحله هنجارگذاری شروع و تا مراحل اجتماعی کردن، درمان، جامعه پذیری مجدد و مجازات کجروان ادامه پیدا می کند. هدف از این پژوهش، ارائه معیارها و ویژگیهای حاکم بر نظام هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن کریم است. سؤال اصلی پژوهش این است که: فرایند هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن کریم چیست و چگونه می تواند اجرای صحیح آن در مقام عمل، از کجروی پیشگیری کند؟ فرایند پیشگیری و کنترل آسیبهای اجتماعی در دین اسلام، از مرحله هنجارگذاری شروع و تا مراحل اجتماعی کردن، درمان، جامعه پذیری مجدد و مجازات کجروان ادامه پیدا می کند. هدف از این پژوهش، ارائه معیارها و ویژگیهای حاکم بر نظام هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن کریم است. سؤال اصلی پژوهش این است که: فرایند هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن کریم چیست و چگونه می تواند اجرای صحیح آن در مقام عمل، از کجروی پیشگیری کند؟ این تحقیق که نوعی تفسیر موضوعی قرآن کریم محسوب می شود، با روش اسنادی و تحلیل محتوای کیفی و با مراجعه به آیات مرتبط با موضوع مورد تحقیق و کدگذاری و تحلیل این آیات انجام گرفته است. محورهای مهم در فرایند هنجارگذاری از دیدگاه آموزه های قرآن، عبارتند از: پذیرش هنجارگذار بودن خداوند؛ تعیین هنجارهای مورد نیاز از طرف خداوند؛ مقترن و ابهام نداشتن هنجارها؛ زمینه سازی برای پذیرش هنجارها؛ جعل نکردن هنجارهای شکننده؛ رعایت راحتی اشخاص در جعل هنجار؛ معیار عقلی داشتن هنجارگذاری؛ ممنوعیت جعل هنجار برای ویژه خواری؛ محدود بودن هنجارهای منع کننده رفتار؛ تحریف نکردن هنجارهای مبتنی بر حق؛ تسهیل کننده بودن هنجاراجتماعی؛ بهنجار نشدن هنجارشکنی به جهت کثرت متخلفان از آن هنجار؛ جواز نقض هنجار برای مصلحت مهم تر؛ انعطاف در هنجارگذاری و اجرای هنجار. رعایت صحیح این موارد در فرایند هنجارگذاری، تعهد درونی به اجرای هنجار را تقویت کرده و احتمال نقض آن را کم می کند و سبب پیشگیری از کجروی خواهد شد.

نظم یکی از ویژگیهای اصلی خلقت الهی است و جایگاهی بسیار رفیع در مبانی دین مبین اسلام، بویژه قرآن کریم و اندیشه های متفکران مسلمان دارد. نظم در شهر اسلامی متاثر از اصل بنیادین وحدت در نظام جامعه اسلامی در ابعاد مختلف آن تجلی یافته است. در شهر اسلامی، نظم اجتماعی یا برگرفته از اصول و تعالیم دین مبین اسلام بوده یا هماهنگ با تعالیم اسلامی بوده که در زندگی روزمره مسلمانان جاری می باشند بطوریکه رعایت این اصول و حقوق در شهر اسلامی به عنوان جزئی از عقاید و حقوق مسلم برای مسلمانان پذیرفته می شود. این مقاله با هدف تبیین اصول، مبانی و ویژگیهای نظم اجتماعی در شهر اسلامی از دیدگاه متفکران مسلمان و با روش تحقیق تحلیل کیفی محتوای متون و ابزارهای مطالعه اسنادی و کتابخانه ای انجام شده است. در این راستا با اتکاء بر نظریه احکام ثابت علامه طباطبایی، تعاریف و ویژگیهای شهراسلامی مورد تحلیل و مطالعه قرار گرفته است. عمل به قوانین و احکام شریعت و توجه به آنها در تصمیم ها و اقدام ها، همان نظم مداری و وحدت گرایی است. حیات و پایداری اجتماعی شهر اسلامی با نظم و وحدت عجین بوده و اختلال در نظم شهری با آشوب و بحران و زوال همراه خواهد بود. مهمترین قاعده تنظیم کننده روابط اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در شهر اسلامی نظم اجتماعی همان قوانین و احکام شریعت از جمله قاعده حلال و حرام است که به رفتارها، تعاملات و امورات مسلمانان در شهر اسلامی نظم می بخشد. نظم اجتماعی می بایست در اموری همچون نحوه حضور افراد در اجتماع، داد و ستد، خرید و مصرف، گردش و تفریح قابل ملاحظه باشد.  

اگر استادان نمادهای مبتنی بر الگوی اخلاقی و دینی داشته باشند، در فرایند مدیریت دانش مشتری، نیازها و خواسته های مشتریان(دانشجویان) خود را در نظر می گیرد؛ این پژوهش به بررسی رابطه سرمایه نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی – اسلامی استادان دانشگاه (اعضای هیئت علمی دانشگاه) با کاربست نوآوری در مدیریت دانش مشتری(دانشجویان) می پردازد. روش: این پژوهش به صورت توصیفی- همبستگی است. جامعه آماری، اعضای هیئت علمی دانشگاه سیستان و بلوچستان و برابر با 133 نفر است. داده ها از طریق پرسش نامه محقق ساخته و به صورت خوشه ای چندمرحله ای جمع آوری شده اند و نمونه پژوهش بر اساس جدول موگران برابر با 100 نفر در نظر گرفته شده است. آلفای کرون باخ برای سرمایه نمادین و مدیریت دانش مشتری برابر با 0.841، 0.749 است. نرم افزارهای مورداستفاده در این پژوهش spss 21 و lisrel 9.1 است. یافته ها: در این راستا و برای بررسی این عنوان 9 فرضیه تبیین شد که به بررسی رابطه سرمایه نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی –اسلامی استادان دانشگاه دولتی اسلام با ابعاد کاربست نوآوری در مدیریت دانش مشتری (استراتژی ها، منابع انسانی، فرهنگ، ابزارهای انتقال دانش مشتری، ابزارهای کسب دانش، ابزار کسب دانش از مشتری، فرایند انتقال دانش مشتری، فرایند کسب دانش و فرایند کسب دانش از مشتری) پرداخته شد و میزان این روابط به ترتیب برای هرکدام از فرضیات به ترتیب برابر با 0.51، 0.81، 0.76، 0.37، 0.41، 0.46، 0.33، 0.28، 0.49 است و تمامی روابط معنادار بوده و تایید شدند. نتیجه گیری: هر چه استادان دانشگاهی سرمایه های نمادین مبتنی بر الگوی ایرانی – اسلامی بیشتری داشته باشند و به عبارتی رفتار، گفتار و پندارهای مبتنی بر الگوی اخلاقی و دینی داشته باشند، بیشتر از دانش مشتری هایی که به سازمان وارد می شود، بهره مند می شوند و این دانش را به کار می بندند و تولیداتی مناسب با نیازها و خواسته های مشتریان می کنند و خود را موظف می کنند که خود و کارکنان مربوط به بخش آموزشی را ازنظر استراتژی ها و اطلاعات و فرهنگ و جوسازمانی به سمت به روز شدن و به سمت سازمان یادگیرنده و یاددهنده و دانش بنیان سوق دهند

هدف این تحقیق شناسایی رابطه ی میان دینداری با سرمایه ی اجتماعی و ابعاد آن است. روش تحقیق همبستگی با پیمایش اجتماعی بوده است. جامعه آماری کلیه دانشجویان شاغل به تحصیل دانشگاه گلستان به تعداد 3219، حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 360 نفر تعیین گردید و نمونه ها با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای و بکارگیری انتساب متناسب با حجم بر اساس جنسیت و دانشکده به تناسب انتخاب و مورد مطالعه قرار گرفتند. ابزار سنجش برای ارزیابی سرمایه اجتماعی، پرسش نامه ی محقق ساخته و برای دینداری پرسشنامه استاندارد شده گلاک و استارک بوده است. برای سنجش دینداری چهار بعد، اعتقادی، عاطفی، پیامدی و مناسکی و برای سرمایه ی اجتماعی شش بعد اعتماد اجتماعی، اعتماد نهادی، مشارکت رسمی، مشارکت غیر رسمی، تعاملات اجتماعی، و اعتماد در روابط بین شخصی در نظر گرفته شد. پردازش و تحلیل داده ها در نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که بین دینداری و سرمایه ی اجتماعی دانشجویان رابطه مثبت و معنی دار قوی وجود دارد. علاوه بر این، بین ابعاد دینداری با ابعاد سرمایه ی اجتماعی (اعتقادی، عاطفی، پیامدی و مناسکی) رابطه ی معنی دار مورد تأیید قرار گرفت.

در این تحقیق درصدد آن بودیم که با بررسی چالش های ارتباطات فرهنگی در مساجد عواملی را که در میزان افزایش یا کاهش حضور نمازگزاران مؤثر هستند شناسایی کنیم. این تحقیق با روش پیمایشی صورت گرفته و جامعه آماری آن شامل 22 مسجد از مناطق 22 گانه شهرداری تهران می باشد که با طراحی پرسشنامه نقطه نظرات نمازگزاران را در خصوص ارتباطات فرهنگی مساجد جویا شدیم. نتایج حاصل از بررسی و آزمون فرضیه های تحقیق به ما نشان داد که میان حضور اقشار مختلف در مساجد و آسیب های معطوف به (ارتباط با مراکز آموزشی، تشویق در مساجد،متولیان مسجد، امام جماعت، بسیج، هیئت امناء و نگرش افراد به وضعیت مساجد) رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین تحلیل دادها نشان داد آسیب های موجود در حوزه بسیج، امام جماعت و تشویق در مساجد به ترتیب بیشترین میزان همبستگی را با حضور اقشار مختلف مردم در مسجد دارند.

هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی رابطه عزت نفس و نگرش به حجاب  [WU1] در بین دانشجویان دختر دانشگاه پیام نور واحد اهواز بود. جامعه آماری مورد مطالعه شامل  دانشجویان پیام نور واحد اهواز  که در سال تحصیلی  95-96مشغول به تحصیل بودند و از این تعداد100 دانشجوی دختر  بصورت تصادفی ساده به عنوان نمونه اصلی انتخاب شدند. روش مورد استفاده در این تحقیق روش همبستگی و گردآوری در نوع میدانی صورت گرفته است. در این پژوهش از پرسشنامه عزت نفس و پرسشنامه نگرش به حجاب استفاده شد. نتایج بدست آمده حاکی از وجود رابطه معنی دار بین متغیرها بود. ( 49/0= r و  001/0>P) یعنی  افزایش نمره عزت نفس عمومی، خانوادگی و تحصیلی با افزایش نمره نگرش به حجاب دانشجویان دختر همراه بود. همچنین دانشجویان متأهل نسبت به دانشجویان مجرد تمایل بیشتری به رعایت حجاب داشتند. رعایت حجاب، سلامت روانی افراد جامعه را تأمین می کند و حس ارزشمندی و عزت نفس را تقویت می کند.. درواقع داشتن حجاب محدودیت نیست بلکه مصونیت است و راه را برای فعالیت های اجتماعی بیشتر زنان و دختران در جامعه هموار می کند.