پژوهشنامه علوم انسانی (دانشگاه شهید بهشتی)

پژوهشنامه علوم انسانی (دانشگاه شهید بهشتی)

پژوهشنامه علوم انسانی دانشگاه شهید بهشتی 1386 شماره 55 (مقاله علمی وزارت علوم)

مقالات

۱.

کارکرد روایت در «یک هلو و هزار هلو»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: کارکرد ساختار روایت پیرنگ میدان عمل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 108 تعداد دانلود : 702
روایت دارای ساختاری است و اصطلاح ادبی که برای ساختار روایت به‏کار می‏رود پیرنگ است. پیرنگ باید ابتدا، وسط و انتها داشته باشد. بر این باور هستیم که اگر عنصری از پیرنگ کاسته شود اساس داستان به هم می‏ریزد. در این مقاله سعی می‏شود به عنصر طرح در «یک هلو و هزار هلو» پرداخته شود. چرا این عنصر و نه عناصر دیگر؟ زیرا با بررسی این موضوع نگارنده می‏خواهد بداند که این اثر ویژگی‏های یک روایت را دارد یا نه؟ و چرا؟ به همین منظور ابتدا به تعریف روایت نزد ولادیمیر پروپ می‏پردازیم و آنگاه به بررسی این اثر می‏پردازیم تا بتوان پاسخی برای پرسش‏های مطرح شده به‏دست آورد.
۲.

بررسی نقش جنسیت در فرایند یادگیری زبان خارجی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: جنسیت عوامل اجتماعی سبکهای یادگیری یادگیری زبان خارجی عامل فیزیولوژیکی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 781 تعداد دانلود : 54
پژوهش حاضر به منظور بررسی نقش جنسیت به عنوان یکی از عوامل مؤثر بر میزان موفقیت زبان‏آموزان انجام شده است که شناخت کافی از این عامل، فرایند یاددهی/ یادگیری زبان خارجی را تحت‏تاثیر قرار می دهد. نقش جنسیت در میزان یادگیری زبان خارجی همواره نظرات متفاوتی را به همراه داشته و همواره این سؤال که آیا توانایی یادگیری زبان خارجی با جنسیت زبان‏آموز ارتباطی دارد را مطرح می سازد. یادگیری نزد دختران و پسران متفاوت است، اما در یادگیری زبان خارجی این اعتقاد کلی وجود دارد که دختران نسبت به پسران موفقیت بیشتری از خود نشان داده اند. لذا، در این مقاله تلاش بر این است تا با استفاده از نتایج آزمایش‏های متعدد و شواهد تحقیقات علمی ارائه شده، بحث جنسیت را با توجه به عوامل متفاوتی از قبیل: تلاش، انگیزه، سبک یادگیری، عوامل اجتماعی و فعالیت های فیزیولوژیکی، به دقت مورد مطالعه و بررسی و نتیجه گیری قرار دهند. نتایج حاصل بیانگر این مطلب است که بین جنسیت با میزان تسلط و یادگیری فرایندهای زبان خارجی، همبستگی معنا داری وجود دارد که فرایند یادگیری زبان خارجی را تحت‏تاثیر قرار می دهد.
۳.

امروزه زبان‏شناس بودن به چه معناست؟(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: معرفت‏شناسی صوری‏سازی زبان‏شناسی عقلانی فعالیت فرازبانی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 565 تعداد دانلود : 592
زبان‏شناسی علمی است که حیطه‏های موضوعی وسیعی را در بر می‏گیرد. این علم همانند هر علم دیگری نیاز دارد که نظام تعاریف و مفاهیم آن دقیق و بدون هرگونه ابهام باشد. بنابراین برای پرداختن به این موضوع این سؤال را مطرح می‏کنیم که «امروزه زبان‏شناس بودن به چه معناست؟» برای پاسخ به این سؤال لازم است بدانیم جایگاه زبان‏شناسی در کجا قرار دارد. هدف از زبان‏شناسی چیست؟ و وظایف زبان‏شناس کدام است؟ موضوعات و پدیده‏هایی که زبان‏شناس با آن‏ها سروکار دارد براساس روش تحلیل منطقی علم مورد بررسی قرار می‏گیرند. بنابراین روش علم زبان‏شناسی این علم را از علوم دیگر مجزا می‏کند و زبان‏شناس را در ارتباط با حیطه‏هایی قرار می‏دهد که خاص این علم است و در حیطه علوم بین رشته‏ای هویت زبان‏شناسی به کمک روش‏ها و ابزار علمی آن حفظ می‏گردد.
۴.

اشتقاق تاریخی، شباهت‏های آوایی و نوشتاری میان پشتو و اردو(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: رده شناسی زبان زبان های هندوایرانی زبان های ایرانی جنوب شرقی زبان‏های هندی نظام‏های آوایی و نوشتاری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 934 تعداد دانلود : 418
هدف از مقاله حاضر بررسی ریشه های تاریخی و چگونگی خویشاوندی زبان های پشتو (از شاخه زبان های ایرانی شرقی) و اردو (از شاخه زبان های هندی) در تبارشناسی خانواده های زبانی در جهان می‏باشد. توصیف فوق که با نگرشی عام ارائه شده، همراه با نمایی کلی از نکات اشتراک و افتراق میان نظام های آوایی و نوشتاری در دو زبان مورد بررسی ارایه گردیده است.
۵.

نگاهی شناختی به مفهوم سببیت در زبان فارسی(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: شناخت سببیت استقلال توجه جانداری

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 740 تعداد دانلود : 511
این پژوهش به بررسی مفهوم سببی سازی در انگاره زبا‏‏‏ن‏شناسی شناختی (به طور خاص دستور شناختی) می پردازد. مفهوم سببی‏سازی نقش مهمی در شکل دهی تجربیات انسان ایفاء می نماید، به گونه ای که می توان آن را عضو جدایی ناپذیر شناخت بشر قلمداد نمود و یا بنابر اظهار لیکاف مفهومی دانست که در اندیشه هر انسانی وجود دارد. این مقاله از سویی مفهوم سببیت در زبان فارسی را در قالب دستورشناختی بررسی می کند و از دیگر سوی به بررسی میزان تعامل و ارتباط تحلیل شناختی سببیت با تبیین صورتگرایان می پردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد سببی سازی جزء جهانی‏های ذهن انسان بوده و غالباً در دستور تمامی زبان‏ها متجلی می شود. قائل شدن به مفهوم سببی سازی به عنوان نظامی جهانی ـ شناختی ویژگی‏های مشترک فراوانی در میان زبان‏ها نشان می دهد. آن‏چه که در رویکرد شناختی بیش از هرچیز خودنمایی می کند طریقه تفکر، تجربیات، نگرش‏ها، هنجارهای فرهنگی و اجتماعی و در حقیقت شناخت بشر از محیط پیرامونش است که برداشت‏های متفاوتی را از رویدادی واحد سبب می-شود. همین مهم سببی سازی را همان طور که دیوید لی ادعا می کند وابسته به فرایند انطباق در زبان می داند. دیگر این‏که اصولاً تحلیل شناختیون در بررسی سببی ها مکمل تبیین صورتگرایان است و نیز درک و تحلیل سببی ها حاصل عوامل معنایی و عملکردهای کلی ذهن بشر است. به واقع رویکرد شناختی از آنجا که موقعیت های جهان خارج را بدون توسل به ویژگی های عینی و تعریف شده آن‏ها تعبیر و تفسیر می کند راه حلی نسبتاً ساده به مشکلاتی همچون ناکارآمدی های دستور حالت ارائه می دهد.
۶.

دستوری بودن در برنامه کمینه‏گرا(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: دستوری بودن شروط خوانش پذیری شروط درک پذیری نقش‏گرایی کمینه‏گرا

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 81 تعداد دانلود : 673
نحو، در رویکرد زایشی چامسکی، همواره به عنوان هسته زبان در نظر گرفته شده و دستوری بودن نیز به نوبه خود، هسته نحو تلقی گردیده است. تا پیش از ظهور برنامه کمینه‏گرا و به‏طور خاص، در چارچوب نظریه «حاکمیت و وابستگی» که سرآغاز رویکرد «اصول و پارامترها» محسوب می گردد، شرایط تعیین کننده و حاکم بر دستوری بودن ساخت‏های زبانی، خواه اشتقاقی و خواه بازنمودی، شروط خوش ساختی بودند که بر سطوح گوناگون و سازوکارهای نحوی زبان، از درون اعمال می گردیدند، بدون آن‏که تحت ‏تاثیر نظامی بیرون از حوزه نحو قرار داشته باشند. در نظریه «حاکمیت و وابستگی» توصیف ساختاری یک عبارت زبانی، چهار سطح بازنمایی را در بر می‏گرفت که حضور این سطوح یا توسط اصول و پارامترها، که به عنوان شروط خوش ساختی عمل می‏کردند، تعیین می‏شد، و یا توسط صافی‏های ناظر بر سطوح گوناگون. با ظهور برنامه کمینه‏گرا و ارائه تفسیری نوین از دستوری بودن در قالب شرایط خوانش پذیری، دستوری بودن جمله ها، تحت ‏تاثیر عوامل بیرونی کنشی تعیین می شوند. به دیگر بیان، عملکرد نظام‏های کنشی خارج از حوزه زبان اما درون ذهن، تعیین‏کننده دستوری بودن عبارت‏های زبانی می گردند. این مقاله کوششی است برای نشان دادن این‏که چگونه بازتعریف دستوری بودن در قالب شروط خوانش پذیری، کمینه‏گرایی را که برنامه ای صورت گراست به نظریه‏ای نقش‏گرا مبدل ساخته است.
۷.

از موش و شامپانزه تا سهره(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: آسیب‏ خاص زبانی ژن FOXP2 نواحی مغز مهارت‏های زبانی کنترل حرکتی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 311 تعداد دانلود : 435
شاید از چالش برانگیزترین و در عین حال جالب‏ترین پرسش‏های مطرح در مطالعات زبان‏شناختی فرضیه فطری بودن زبان است همان‏گونه که در دستور همگانی چامسکی مفروض می‏باشد. به منظور تایید این فرضیه، بسیاری از اختلالات زبانی، از جمله آسیب‏های مربوط به درک و تولید گفتار، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته‏اند. مقاله حاضر به بررسی آسیب خاص زبانی می‏پردازد. این سندروم تاثیری بر هوش عمومی ندارد اما حوزه واژ ـ نحوی و نحوه ادراک جمله واره‏های درونه‏ای ـ مانند جمله واره‏های موصولی ـ را تحت‏‏تاثیر قرار می‏دهد. سندروم مورد نظر بر اثر آسیب‏دیدگی ژن FOXP2 پدید می‏آید که در شکل‏گیری توانش دستوری نقش بسزایی ایفا می‏نماید. لیکن نشان داده شده است که این ژن عامل شکل‏دهی به نواحی از مغز است که به نواحی کنترل حرکتی در مغز مشهوراند. بنابراین پرسشی که مطرح می‏شود آن است که آیا ژن FOXP2 مربوط به رفتار زبانی انسان است و یا فعالیت‏های حرکتی وی؟ با بررسی نقش این ژن در موش‏ها، شامپانزه‏ها، و پرندگان (سهره‏ها) نشان داده خواهد شد که یافته‏های پژوهش حاضر مؤید فرضییه فطری بودن زبان ـ یا وجود خاستگاه ژنتیکی برای زبان ـ است.
۸.

ضرورت لغتنامه نویسی تطبیقی(مقاله علمی وزارت علوم)

نویسنده:

کلید واژه ها: معناشناسی واژه‏نامه نویسی دوزبانه و تطبیقی بررسی تطبیقی مترادفات معانی صریح ساختار ناهمگون زبان‏ها

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 649 تعداد دانلود : 439
لغتنامه‏های دوزبانه به رجوع کننده این‏طور وانمود می‏کنند که انگار برای هر واژه زبان مبدا یک یا چند واژه دیگر در زبان مقصد موجود می‏باشد که از نظر معنی با واژه زبان مبدا هیچ‏گونه تفاوتی ندارد. حال اگر با نگاه موشکافانه و دقیق واژه‏هایی را که هم در زبان مبدا و هم در زبان مقصد با یکدیگر از نظر معنی مترادف می‏باشند مورد بررسی و مقایسه قرار دهیم متوجه خواهیم شد که در حقیقت هریک از واژه‏های موردنظر حداقل در دو سیستم واژگانی قرار دارند که به هیچ‏وجه معادل همدیگر نمی‏باشند. در مقاله ذیل سعی بر این شده که این مسئله را به‏وسیله چند واژه برگزیده از آلمانی و فارسی که متعلق به حوزه واژه‏ای ـ معنایی ''نبرد'' می‏باشند مورد بحث و بررسی قرار داد. در این مقاله دعوت به تالیف نوعی لغتنامه تطبیقی شده است که به عنوان جایگزین و مکملی مطلوب واژه‏های زبان مبدا و مقصد را نه تنها به عنوان معادل یکدیگر بلکه به عنوان اجزای مختلف دو سیستم واژگانی مورد بررسی و مقایسه قرار دهد.
۹.

کج فهمی‏های بنونیست از آرای سوسور درباب «سرشت نشانه زبانی»(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: زبانشناسی نشانه سوسوری خوانش بنونیست نشانه‏شناسی

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 512 تعداد دانلود : 384
هدف این مقاله دوگانه است. در بخش نخست، سعی بر آن است که «سرشت نشانه زبانی» بر اساس نظریات فردینان سوسور تشریح گردد. سوسور در درسنامه زبان‏شناسی عمومی خود مسیر جدیدی را برای زبان‏شناسی ترسیم می نماید که تا به امروز مطرح و باقی است. سوسور ادعا می کند که زبان باید به عنوان یک نظام نشانه ای مطالعه شود. به بیان دیگر، براساس این نظریه روند معنی‏سازی نسبتِ کلمه را با جهان بیرون نفی می کند. معنی بر اساس منطق رابطه و تفاوت بین نشانه ها در درون نظام زبانی پدید می‏آید. بنابراین، سرشت نشانه زبانی اختیاری، تفاوتی و رابطه‏ای است. در بخش دوم این مقاله، پس از ارایه و بررسی خوانش امیل بنونیست از سوسور، نشان داده می شود که برخی از جنبه های خوانش بنونیست دچار اشکال است.
۱۰.

نظری اجمالی بر نقش امثال و تعبیرات زبان فرانسه در آموزش و یادگیری آن در ایران(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: امثال و تعبیرات آموزش و یادگیری فرانسه به عنوان زبان خارجی کاردانی و آگاهی در زمینه فرهنگی کاردانی و آگاهی در زمینه ارتباط

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 277 تعداد دانلود : 943
در آموزش و یادگیری هر زبان خارجی آشنایی کامل با فرهنگ آن زبان مسئله‏‏ای غیرقابل انکار است و زبان‏آموز از همان ابتدا وارد دنیای دیگری می شود که با ارزش ها و معیار های فرهنگ او غالباً تفاوت دارد. برای برقراری ارتباط، او باید رفتار های مناسب آن زبان را اتخاذ کند و با فرهنگ آن خود را وفق دهد. در این راستا می توان به حرکت چهره، بدن، راهکار های گفتاری و دیگر نکات اشاره کرد. از جمله نکات فرهنگی که هر زبان‏آموز باید برای آن اهمیت خاصی قائل شود تسلط به امثال و تعبیرات زبان خارجی مورد نظر است که باعث می شود ارتباط زبانی بدون ایجاد مشکل و سوءتفاهم برقرار شده و پیام به درستی دریافت و فرستاده شود. مقاله حاضر به نقش و اهمیت این جنبه از زبان پرداخته و بر ضرورت آموزش و یادگیری آن به عنوان یک اصل مهم در تدریس زبان فرانسه برای دانشجویان ایرانی تاکید کرده است
۱۱.

تحلیل الگویی عملکرد متفاوت سؤال برگروه‏های آزمودنی آشکار و پنهان(مقاله علمی وزارت علوم)

کلید واژه ها: سوگیری اعتبار ساختاری کارکرد متفاوت سؤال گروه‏های آشکار در برابر گروه‏های پنهان آزمون مانتل هنزل

حوزه های تخصصی:
تعداد بازدید : 841 تعداد دانلود : 261
هنگامی که تصمیم‏گیری‏های مهم براساس نمرات آزمون اتخاذ می‏شود می‏بایست به شدت از هرگونه جهت‏گیری اجتناب کرد، چرا که ممکن است نمرات آزمون‏دهندگان به طرز ناعادلانه‏ای تحت ‏تاثیر قرار گیرد. جهت‏گیری عبارت استش از حضور ویژگی‏ای در سؤال که به عملکرد متفاوت افراد می‏انجامد؛ افرادی که متعلق به گروه‏های توانش یکسان بوده ولی به گروه‏های متفاوت سنی، قومی، جنسیتی، تحصیلی، فرهنگی و یا مذهبی تعلق دارند. مطالعه و بررسی عملکرد متفاوت سؤال (DIF) از اهمیت به‏سزایی در آزمون‏های توانش زبانی برخوردار است که در آن‏ها آزمون‏دهندگان با زمینه‏های متفاوت حضور دارند، چرا که سؤالاتی که عملکردی متفاوت دارند روایی آزمون را مورد تهدید قرار می‏دهند. مطالعه حاضر عمدتاً به جستجو و بررسی دلایل چندگانه محتمل عملکرد متفاوت در قسمت‏های مهارت خواندن (Reading) و شنیدن (Listening) آزمون IELTS می‏پردازد. هدف اصلی این پروژه آن است که اطلاعاتی تا حدامکان جزیی پیرامون دلایل عملکرد متفاوت در اختیار طراحان سؤال قرار دهد، تا به آن‏ها در اجنناب از جهت‏گیری در گونه‏های بعدی آزمون یاری رساند. این مطالعه در سه مرحله صورت پذیرفته است. نخست، سؤالات عملکرد متفاوت با استفاده از نظریه‏های رویکرد نسبت احتمالاتی پاسخ (IRT) و رویکرد آماری منتل ـ هنزل مشخص گردیدند. مرحله دوم به بررسی دلایل چندگانه عملکرد متفاوت سؤالات در گروه‏های مختلف آزمون‏دهندگان پرداخته است و نیز این‏که آیا عملکرد متفاوت سؤالات به نفع یا ضرر آن‏ها می‏انجامد. و مرحله سوم به تصمیم‏گیری پیرامون این مساله پرداخته است که آیا دلایل احتمالی عملکرد متفاوت سؤالات با ساخت زیربنایی آزمون مرتبط‏اند یا خیر.

آرشیو

آرشیو شماره ها:
۳۳