حصون

مدیران و رهبران در رویارویى با موقعیت ها، از یک مدل یا چارچوب ذهنى پیروى مى کنند. زیرا باورها، ارزشها و پیش فرضها همگى در نهایت، خود را در رفتارها متجلى مى سازد. بدین خاطر رفتارها بازتابى از مفروضات اساسى است. از این رو آگاهى از مفروضات اساسى، تا حدود زیادى ما را به تحلیل و حتى پیش بینى رفتار قادر مى سازد. بنابراین در یک چارچوب ارزشى مى توان رابطه میان مفروضات و رفتار رهبرى امام راحل را مورد مداقه قرار داده و با تعمیم مدلى که به دست مى آید، ملاکهاى شایستگى براى عهده دارى جایگاه مدیریتى در نظام جمهورى اسلامى را شناخت تا در نهایت، راه اصلاح و تکمیل خود و دیگران را بازشناسیم. این مقاله، ضمن تبیین جایگاه و اهمیت موضوع، به اختصار مفروضات اساسى امام راحل درباره هدف هاى متعالى، ماهیت اساسى انسانها، گرایش و نگرش او نسبت به زمان و اغتنام فرصت، نگرش به عمل گرایى، الگوى ارتباطى یا مردم گرایى، تکلیف گرایى، حرمت به قانون و اجتناب از تبعیض را مورد توجه قرار داده است.

در آغاز سال 1384، چند مسأله مهم و حیاتى پیش روى دولت و ملت ایران قرار داشت: اولاً، انتخابات ریاست جمهورى در پیش بود که براى ملت و سرنوشت کشور در یک دوره چهار ساله اهمیتى فراوان داشت.ثانیا، سال 1384، سال شروع سند چشم انداز 20 ساله اى است که نظام جمهورى اسلامى آن را براى آینده خویش طراحى کرده است. ثالثا، در این سال، برنامه پنج ساله چهارم توسعه بر اساس چشم انداز تنظیم مى شود و بودجه سال هاى بعدى بر آن پایه نوشته خواهد شد.مقام معظم رهبرى با درک عمیق اهمیت حیاتى مسائل مذکور، سال 1384 را «سال همبستگى ملى و مشارکت عمومى» نامید تا همبستگى عمومى و مشارکت ملى مردم چه در انتخابات و چه در مسائل گوناگونى که دولت پیش رو دارد، بتواند با یارى و خواست خداوند به پیشرفت و توسعه بیشتر ایران بینجامد. با وجود شفاف بودن شعار همبستگى ملى و مشارکت عمومى، جاى این سؤال باقى است که عناصر، مصادیق و آثار سیاسى اجتماعى طرح و اجراى این شعار بر پایه دیدگاه هاى رهبرى چیست؟ مقاله حاضر مى کوشد به این سؤال پاسخ دهد.

آسیب شناسى، شناخت مجموعه آفات و آسیب هاى جامع حال و آینده حکومت است که ضرورت امنیّتى، عقلى و قرآنى دارد. حکومت دینى یعنى حاکمیّت مستقیم معصوم یا جانشینان وى. حکومت هاى گذشته شیعى همانند حکومت ادریسیان در مغرب اقصى، علویان در طبرستان، حکومت فاطمیان در مصر، آل حمدان در عراق و آل بویه در ایران و بین النّهرین، نمونه اى از حکومت مسانخ الهى بوده است که تسلیم آسیبهاى درون تشکیلاتى و برون مرزى شده و زوال پذیرفتند. مقاله حاضر ضمن توجه به علل زوال آنها، به آسیب شناسى حکومت دینى و نظام حاکم پرداخته است.

در اواخر سال 79 از سوى برخى افراد موسوم به جریان اصلاحات، طرحى با عنوان «خروج از حاکمیت» مطرح شد. براساس این طرح قرار بود آن دسته از کارگزاران نظام که با اصلاح طلبان همفکر بودند، براى اعتراض به روند جارى کشور و سیاستهاى نظام از حاکمیت به شکل استعفا و غیره خارج شوند و نظام را با چالش و بحران مدیریتى مواجه سازند، طرح یاد شده با حکم و فتواى فقهى مقام معظم رهبرى مبنى بر نامشروع بودن مواجه شد. مقاله حاضر در پى آن است تا وجه نامشروع بودن چنین اقدامى را در نظام اسلامى بیان دارد و به دیگر سخن، مبانى فقهى حکم و فتواى معظم له را روشن سازد.

از پدیده هاى آفت زا در فضاهاى سیاسى و فعالیت هاى حزبى، کشمکش هاى جانبدارانه رهبران احزاب و حامیان آن ها است. جانبدارى بى بصیرت و بدون منطق از اصول، مواضع و عملکردهاى حزبى به نوعى تحجر حزبى و سیاسى مى انجامد. از این رو، بر رهبران، اعضا و هواداران احزاب است تا با مراقبت و خویشتن بانى، تقواى سیاسى و حق مدارى، خود را از آفت تحجر حزبى و سیاسى مصون نگه دارند. در غیر این صورت، رهایى از مرض تحجّر، بس دشوار یا ناممکن خواهد بود و پى آمدهاى ناگوارى را به همراه خواهد داشت. معمار بزرگ انقلاب امام راحل(ره) و رهبر معظم انقلاب، همواره احزاب و گروه ها و افراد را از خطر ابتلا به آفت تحجر برحذر داشته، رهنمودهایى را براى در امان ماندن از این آفت ارائه کرده اند. این مقاله تلاشى است براى شناسایى عوامل، نشانه ها و پى آمدهاى تحجر حزبى و سیاسى؛ و پى جویى راه کارهاى پیشگیرى و درمان آن در بیانات مقام معظم رهبرى.

بدون شک رشد و تعالى هر نظام اجتماعى در پرتو همبستگى اجتماعى و مشارکت عمومى افراد آن جامعه میسر مى گردد. جامعه شناسان ایجاد همبستگى اجتماعى و مشارکت عمومى جامعه را ناشى از عواملى چون اعتقادات و احساسات مشترک و تعادل و هماهنگى میان باورها و ارزش ها مى دانند و عامل اصلى واگرایى انسانها را جدال و ستیز و کمبود امکانات مادى تلقى مى کنند. در نگاه اسلامى از جمله عوامل تقویت کننده همبستگى اجتماعى و مشارکت عمومى در سطح نظرى و عملى علم، تفاهم، همدلى و نوعدوستى است و عوامل تهدید کننده آن را سوء ظن ها، تهمت ها، خواهش هاى نفسانى و سایر بیماریهاى روحى مى داند. در مقاله حاضر، پس از بررسى مفاهیم مذکور، جلوه هاى مشارکت مردم در نظام اسلامى در قالب مفاهیمى چون شورا، بیعت مردم با رهبرى نظام، امر به معروف و نهى از منکر، اتحاد و تعاون در امور جامعه بیان مى شود، سپس نظریات و دیدگاههاى اسلامى و جامعه شناسى در مورد راههاى افزایش همبستگى اجتماعى و مشارکت عمومى بدین شرح تبیین مى شود: افزایش آگاهى فردى و جمعى، مشارکت ارادى، باور کردن مردم، بسیج منابع، خدمت صادقانه به مردم و در نهایت آثار و پیامدهاى همبستگى اجتماعى و مشارکت عمومى مورد تحلیل قرار مى گیرد.