درخت حوزه‌های تخصصی

با توجه به رشد روزافزون جمعیت و فراموشی زندگی همگانی، این ضرورت ایجاب می شود تا در یک نگاه کلی به بررسی و ارزیابی روش های مطالعه ی تعاملات انسان و محیط ساخته شده پرداخته شود. از طرفی، از آن جایی که فضای شهری می بایست در انطباق با نیازها و تعاملات انسان و محیط مورد بررسی و طراحی قرار گیرد، می توان دریافت که نمی توان بدون بررسی چگونگی رفتارهای شهروندان، انتظار ایجاد یک فضای شهری مطلوب در عین پاسخگویی را داشت. پژوهش حاضر با هدف معرفی انواع روش ها و دسته بندی های مطالعه ی تعاملات انسان و محیط ساخته شده در فرآیند طراحی شهری، در زمره تحقیقات توصیفی و تحلیلی است که با روش اسنادی-کتابخانه ای نگاشته شده است و از طرفی جهت مقایسه و رتبه بندی روش ها از تکنیک AHP استفاده گردیده است. در این مقاله سعی شده شیوه های کمی و کیفی مطالعه ی فضاهای شهری جمع آوری شود تا مورد استفاده معماران و شهرسازان و پژوهشگران شهری در بررسی فضاهای شهری قرار گیرد بنابراین جهت تسهیل در استفاده از این روش ها در چارچوبی مفهومی به دسته بندی جدیدی دست یافت. مزایا و معایب هر روش معین گردیده است تا با توجه به شرایط، هدف، زمان، هزینه به انتخاب ابزار مناسب جهت بررسی و مطالعه پرداخته شود یافته های این پژوهش نشان می دهند که معمولاً نمی توان به یک روش بسنده کرد و روش ها مکمل یکدیگرند و بهترین روش جهت مطالعه با توجه به رتبه بندی حاصل از AHP، روش های مشاهده ای می باشد.

مسئله تعامل اجتماعی در اندیشه غربی، به مکان های جمعی در جامعه وابسته است و دلیل توجه به مکان های شهری- جمعی از جمله خیابان ها، مراکز عمومی، میدان ها و دیگر موارد شهری- معماری، نشأت یافته از این مبانی است. تعریف تعامل اجتماعی در معماری غربی همگام با مکان جمعی شهری بوده و موجب شکل گیری نگرش های متفاوت در ایجاد این مکان ها و معماری آنها در مطالعه تطبیقی با اندیشه اسلامی شده است. یافتن مبانی فکری مفهوم تعامل اجتماعی در اندیشه اسلامی و نوع ویژگی های این مکانِ معماری، هدف اصلی این پژوهش است. نوع نگرش در این بحث واکاوی اساسی بحث تعامل اجتماعی از منظر فلسفه اسلامی و یافتن پاسخ این پرسش است که مبانی فکری محققان و اندیشمندان جامعه اسلامی در خصوص تعامل اجتماعی متأثر از چه چیزی بوده و در نهایت مبانی فکری شکل گیری مکان تعامل اجتماعی از منظر اسلام چیست. این تحقیق از نوع پژوهش های بنیادی- نظری است که به روش استنادی و استدلال منطقی پژوهش شده است. درک و تفهیم ارزش ها و مفاهیم برآمده از اندیشه اسلامی و رسیدن و استنباط اصولی که در نهایت عمل رفتاری را به همراه دارد، در خصوص مبانی نظری مکان تعامل اجتماعی از یافته های اساسی این تحقیق با توجه به اصول و نصایح موجود در منابع مطالعاتی اسلامی و اندیشه دانشمندان و محققان حوزه اندیشه اسلامی است. در ابتدا ارزش های معرفی و شناسایی شده توسط فرد و جامعه مقبول واقع گردیده و سپس از ناحیه نصایح و اصول دینی با توجه به نوع رایحه زندگی متّصل به مؤلفه های دینی در اجتماع، سنجیده و اصول یابی شده و سرانجام با توجه به مُحرز شدن این اصول به عنوان رفتاری عملی از جانب همان فرد و جامعه احراز می گردد. خانه و خانواده در مفهوم معماری اسلامی آغازگر تعامل اجتماعی است که در پرتو آن می توان به جامعه صالح که غایت آن مکان تعامل اجتماع است، رسید. این موضوعات در مکان معماری به واسطه فضاسازی های داخلی، مرکزیت قرار دادن فعالیت های خانواده در فضای اصلی و روابط و اختصاص دادن فضاهای گردشی- حرکتی با توجه به برخوردهای چهره به چهره قوی امکان پذیر می باشد که نمونه هایی از عمل به ویژگی های برآمده از اندیشه اسلامی در تعامل اجتماعی می باشند.

بیان مسئله: قوم بلوچ را می توان یکی از اقوام اصیل ایرانی دانست که ادامه دهنده زندگی دام پروری و عشایری در ایران بوده اند. هنرهای گوناگونی در میان این قوم رایج است که مهم ترین آنها را می توان هنر سوزن دوزی دانست. این هنر با نقوش هندسی و به شدت انتزاعی اش نمایشگر پیشینه زندگی عشایری قوم بلوچ و همانند دیگر هنرهای عشایر ایران از بعد هندسی بسیار بالایی برخوردار است. همچنین می توان به شباهت نقوش هندسی این هنر و هنرهای دوران نوسنگی نیز اشاره کرد. نقوش هنر سوزن دوزی بلوچ در انواع انسانی، حیوانی، گیاهی، هندسی و حاشیه قابل دسته بندی هستند. سؤال پژوهش: کدام یک از ویژگی های زیبایی شناسانه سوزن دوزی بلوچ را می توان به عنوان تأثیرگذارترین شاخص هویتی آن در نظر گرفت؟ هدف: شناخت عناصر زیبایی شناسانه سوزن دوزی بلوچ به عنوان مهم ترین هنر بومی منطقه بلوچستان و ستخراج مهم ترین مؤلفه های آن هدف این پژوهش است. روش تحقیق: روش انجام پژوهش، کیفی و با استفاده از منطق استدلالی است. اطلاعات کتابخانه ای و مشاهده در جمع آوری داده های این پژوهش مورد توجه و همچنین مشاهدات عینی نگارنده و اطلاعات میدانی در دستیابی به استنتاجات پژوهش مؤثر بوده است. نتیجه گیری: مهم ترین وجه اشتراک این نقوش هندسی بودن و در ضمن انتزاع بیش از حد آنهاست. زیبایی شناسی این هنر بومی را می توان در قالب خط (راست و با زاویه)، شکل (بر پایه شکل مثلث)، بافت (متراکم و پرکار)، ریتم (متناوب) و رنگ (با تسلط رنگ قرمز و ترکیب رنگ های نیرومند و قوی) بررسی کرد. انتزاع نمادین را می توان به عنوان مهم ترین وجه زیبایی شناسانه هنر سوزن دوزی بلوچ مورد توجه قرار داد.

معماری گذشته ایران بر پایه هندسه بنا شده که از ویژگی های بارز آن تزیین و نقش بندی سطوح است. معمار ایرانی همواره سعی در پرهیز از بیهودگی و بهینه سازی مصالح مورد استفاده داشته است. با شناخت و تحلیل گره های کاشی کاری از لحاظ فرم و هندسه می توان به ساختار فرمی و نحوة اجرای آنها پی برد. در این راستا، اصفهان ازجمله شهرهای ایران است که تنوع کاشی کاری ها در مساجد آن بسیار چشمگیر است. فرض بنیادین این پژوهش آن است که، روابط حسابی و هندسی، به شکل مستقیم در ویژگی های اجرایی کاشی کاری ها و صرفه جویی مصالح تأثیرگذار است. با نگاهی به تلاش های دیگر پژوهشگران مشخص شد تاکنون بیشتر به مفاهیم نمادین و شیوه های ترسیمی گره های کاشی کاری ایرانی پرداخته شده است. اکثر بررسی های انجام شده در این زمینه بر روی مسجدهای شاخص بوده است. این پژوهش بر آن است، بر روی مسجدهایی کمتر شناخته شده کار کنند.در این خصوص، دو مسجد خیاط ها و مسجد ذوالفقار نیم آورد - که در عهد حکومت صفویه بنا شده، مورد بررسی قرار گرفتند. این تحقیق برای نخستین بار به بررسی خصوصیات هندسی، مقدار کاشی های مصرفی و میزان نیروی کار در سطوح کاشی کاری مسجدها پرداخته است. با بررسی های کتابخانه ای، ترسیمی و تحلیلی، میزان نیروی کار و کاشی های مورد استفاده در این دو مسجد مشخص شد. این نوشتار درصدد شناخت و آشکار ساختن تسلط هنرمند و معمار ایرانی به هنر، علم حساب و هندسه است. این بناها دارای نقوش آجری و کاشی کاری متنوعی هستند.گره ها از عناصر فرمی ( مهره ها) تشکیل شده اند که هرکدام دارای ویژگی های هندسی مختص خود هستند. با بررسی تک به تک این مهره ها در زمینة گره چینی می توان نسبت های به کاررفته در آنها را تعیین کرد. با توجه به یافته های این پژوهش تأثیر اندازه و شکل بر میزان نیروی کار مصرفی و مصالح مورد استفاده به طور بارز مشخص شد. برخی از گره های پرکاربرد، در مسجد خیاط ها و ذوالفقار نیم آورد آشکار شد. همچنین می توان گامی در جهت تداوم هنر گره چینی و تزیینات کاشی کاری ایرانی برداشت.

پروژه دریاچة چیتگر در این مقیاس مداخله بر کلیت ریخت شناسی شهر، خرداقلیم منطقه ای، دگردیسی رفتار شهروندی، اقتصاد پایدار شهری و به طور کلی منظر شهر تهران تأثیر بسیار گذاشته است. تهران برخلاف شهرهایی چون برلین و میلان فاقد یک چارچوب اکولوژیک تعریف شده و یکپارچه با دیگر سیستم های عظیم شهری است و این نقیصه یکی از پیش شرط های رسیدن به هدف کلی ""شهر پایدار"" را از بین خواهد برد. به عبارت دیگر استراتژی اصلی و منحصر به فرد منظر شهر تهران برای رسیدن به هدف پایداری منظر تعریف نشده است. در این نوشتار به آسیب شناسی و تدقیق نقاط ضعف در مراحل مختلف طراحی و ساخت دریاچه چیتگر پرداخته شده که عمدتاً به همان مرحله ابتدایی تعریف طرح بر بستر تفکرات مدرنیستی و جانمایی آن معطوف است و این آسیب ها در مراحل بعد روند پروژه بیشتر از ضعف تعارضات قانونی با اهداف و قانون گریزی منشأ می گیرد.